Kitab new indd

191

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

Cədvəl 7.4

Dializ xəstələrinin sağlam şəxslərlə müqayisədə pəhriz 

tövsiyələri

Maddə

Sağlam şəxslər

HD

PD

Zülal, q/kq

0,8

1,2

1,2 - 1,5

Kalori sakitlikdə, 

kkal/kq

30

30

30

Zülal, %

15-20

15

15

Karbohidratlar

55-60

55-60

55-60

Yağlar

20-30

balans

balans

Xolesterin, mq

300-400

300-400

300-400

Doymamış/doymuş 

nisbəti

2,0:1,0

2,0:1,0

2,0:1,0

Toxuma q

25

25

25

Natrium 

(1q=43mekv)

2-6 q

2q+1q/1L 

sidik

2,4q+1q/1L 

sidik

Maye, L/1 L sidik

Sərbəst qəbul

1L/1L/1L 

sidik

1,0-2,5+1L/1L 

sidik

Kalium (1q=25 

mekv)

2-6 q

2q+1q/1L 

sidik

4q+1q/1L sidik

Kalsium, q

0,8-1,2

Pəhriz+1,2

Pəhriz+1,2

Fosfor, q

1,0-1,8

0,6-1,2

0,6-1,2

Maqnezium, q

0,35

0,2-0,3

0,2-0,3

Dəmir, mq

10-18

fərdi

fərdi

Tiamin, mq

1,5

1,5

1,5

Ribofl avin, mq

1,8

1,7

1,7

Vitamin B

6

, mq

10

10

10

Vitamin B

12

, mq

0,03

0,006

0,006

Niasin, mq

20

20

20

Fol turşusu

1,0

>1,0

>1,0

---

192

Dializ

Pantoten turşusu, mq

Məlumat 

yoxdur

10

10

Biotin, mq

Məlumat 

yoxdur

0,3

0,3

Vitamin C, mq

100

60-100

60-100

Vitamin E

Məlumat 

yoxdur

yox

yox

Vitamin D, mkq/gün

-

0,25-0,5

0,25-0,5

Vitamin K, mq/həftə

məlumat 

yoxdur

7,5

7,5

         

Zərdab albumini.

 Dializ xəstələrinin zərdabında albuminin 

aşağı səviyyəsi ölüm göstəricisi və hospitalizasiya tezliyi ilə uyğun 

gəlir. Albuminin qanda səviyyəsi 4,0 q/dl-dən aşağı olduqda ölüm 

riski artır. Albuminin səviyyəsinə çoxlu faktorlar, qaraciyərdə 

onun sintezi, hüceyrəxarici sahədə paylanması, katabolizmi, qan 

plazmasının həcmi təsir göstərir. Kəskin faza zülallarından CRP, 

zərdab amiloidi A də albumin səviyyəsinə  təsir edir. Xəstələrdə 

qidalanma pozğunluqları başlananda albuminin səviyyəsi də  aşağı 

düşür və qidalanma yaxşılaşanda albumin də qalxır.

Dializönü dövrdə zərdabın sidik cövhəri azotunun miqdarı zülal 

qəbulunun  səviyyəsini göstərir və göstəricilər 50–80 mq/dl arasında 

olur, 50 mq/dl-dən aşağı düşməsi zülal qəbulunun az olduğunu 

göstərir.

Dializ xəstələrində albuminin qanda normal səviyyəsinə aid 

tövsiyələr daima dəyişirlər. 2006-cı ilə  qədər Avropa qidalanma 

assosiasiyası albuminin qandakı  səviyyəsini 35 q/l-dən yuxarı 

saxlamağı tövsiyə edirdisə, artıq 2007-ci ildə bu göstərici 40 q/l-ə 

qədər qaldırılmışdır.

Zülal.

 HX gündə 1,2 q/kq zülal qəbul etməlidirlər və bunun 

da yarısı keyfi yyətli zülal olmalıdır (tərkibində  əvəzolunmayan 

aminturşuların miqdarı çox olmalıdır).

Enerji.

 Gündə 35 kkal/kq enerji istifadəsi neytral azot mübadiləsini 

---

193

Fəsil 7. Dializ xəstələrin problemləri

təmin edir və zülalın parçalanmasının qarşısını alır. 60 yaşdan yuxarı 

enerji istifadəsi 30 kkal/kq-a endirilə bilər. Adətən, xəstələr 23–27 

kkal/kq/gün istifadə edirlər.

Natrium və su.

 Hidratasiya dərəcəsindən, diurezdən, AT səviy-

yəsindən asılı olaraq natrium və su rejimi seçilir.

Böyrəklərin qalıq funksiyası olduqda onu nəzərə almaq lazımdır. 

Əgər xəstə gündə 1 l sidik ifraz edirsə, qəbul olunan mayenin miqdarı 

1,5 l/gün, natriumun miqdarı 3-4 q/gün olmalıdır. Diurezi artırmaq 

üçün furosemid təyin edilir (200–400 mq/gün).

HD xəstələrində gündəlik qəbul olunan mayenin miqdarı 1L, 

natriumun miqdarı 2 q-a qədər aşağı salınır. 

Kalium. 

Kaliumun qəbulu gün ərzində 4 q, yaxud 100 mekv/gün 

olmalıdır. ACFİ kaliumun stul ilə çıxmasına səbəb olur. Anuriyası 

olan HD xəstələrində kalium 2q/gün-ə (50 mekv/gün) azaldılır. 

HD xəstələrində  pəhrizdə kalium qəbulunun məhdudlaşdırılması 

vacib olsa da PD müalicəsində buna ehtiyac olmur. Dializ müalicəsi 

zamanı xəstələrdə oliqo-anuriya müşahidə edildikdə qida ilə qəbul 

olunan kaliumun miqdarı onun qan zərdabındakı səviyyəsini təyin 

etdiyi üçün kalium ilə zəngin məhsulların məhdud qəbulu praktiki 

əhəmiyyət kəsb edir. (cədvəl 7.5). Hiperkaliyemiyanın dializ 

müalicəsində başqa səbəblərindən AÇFİ istifadəsi, qəbizlik, qeyri-

adekvat dializi göstərmək olar.

Cədvəl 7.5

Tərkibində kalium cox və az olan qida məhsulları

K çox olan məhsullar

K az olan məhsullar

Banan, kivi, quru meyvələr, 

meyvə şirələri, tərəvəz şirələri

Alma, armud, mandarin, konservlənmiş 

meyvələr (qurudulmuş)

Kartof, avokado, ispanaq

Noxud, paxlalılar, kərövüz, soğan

Bütün yarmalar, myusli, yar-

ma lopası, qoz, xırçıldayan 

kartof plastinkası, şokolad

Qarğıdalı lopası, düyü unu, üfürülmüş 

buğda

Soya

Düyü, makaron yeməkləri

---