Китабханашцнаслыг

kitabxana oxucuları daxil olmur. “Public relations”  –  sistemi əsasən 
aşağıdakılara diqqət edir:    
1)
 
Potensial qüvvəyə malik olan oxucular kitabxana işindən və 
xidmətindən razı qalıblarsa, daimi oxucuya çevrilə bilərlər; 
2)
 
Yüksək administrasiyalar və maliyyə orqanlarının kitabxana xidməti və 
fəaliyyəti haqqında təsəvvürləri olmalıdır, əhali arasında həmin kitabxanalar 
tanınmalıdır; 
3)
 
Uşaqlar  ən fəal perspektivli auditoriya kimi böyüyəndə kitabxana ilə 
əlaqələri davam etdirə bilərlər;  
4)
 
 Milli azlıqlara kitabxanalar maksimum diqqət yetirməlidirlər. 
Kitabxananı tanıtmaq, onu xalqa, cəmiyyətə, müəssisələrə və s. təbliğ etmək 
“Public relations” in əsas, vacib işidir. “Public relations”ın başlıca kateqoriyası 
mətbuatda kitabxana haqqında pozitiv və neqotiv məqalələr çap etdirməkdir. 
Kitabxana bu istiqamətdə  tələbkar olmalıdır. Mətbuatda cəmiyyətə 
kitabxananın işi, fəaliyyəti, keçirdiyi tədbirlər haqqında və  hətta işçiləri 
haqqında da məlumat verməlidirlər. “Public relations”  – sisteminin inkişafı 
yeni istifadə texnologiyası “Fandrayzinq”in yaranmasına kömək edir.  
“Fandrayzinq” – müxtəlif mənbələrdən kitabxanalara maliyyə vəsaitlərinin 
toplanmasını təmin etməkdir.  
Müasir kitabxanalarda geniş vüsət alan yollardan biri kitabxanalara qrant 
verilməsi, sərmayə qoyulması, sponsorluq, oxucu məsləhəti və s. 
“Fandreyzinq”in işi kitabxana tədbirlərinə köməklik göstərən sponsorları, 
xeyirxah iş görənləri informasiya ilə  məlumatlandırmaq və  həmçinin onlara 
təşəkkür məktubu ilə cavab verməkdir. Bugünkü gün kitabxana reklamına 
böyük diqqət verilir. Məhsulun formalaşması, xidmət, kommersiya 
informasiyasının köməyilə  tələb edilən tərəfə  təqdim edilir və müxtəlif 
formalarda (kataloqlar, elanlar, xüsusi mülahizələr və.s. qəzetlərdə, radio və 
televiziyada işıqlanır)  reallaşır. Effektli reklam marketinqin daxili hissəsi olub, 
məhsulun bazara çıxarılmasında vacib rol oynayır. Marketinqin çətin 
sistemində reklam müxtəlif funksiyalar daşıyır, yeni iş metodlarını tanıdır. 
Reklam kitabxanaların imicini konkret formalaşdırır. Reklamdan öncə qarşıya 
ümdə  vəzifə qoyulur ki, bu da informasiyanı çartdırmaq,  əmin olmaq və 
xatırlatmaq kimi əsas hissələrə bölünür.  
İnformasiyanın reklamı – yeni məhsulun yaranmasına çox maraq olduğu 
zaman gələn təkliflərin köməyilə informasiya reklamı meydana çıxır. 
İnformasiya reklamının tapşırıqları: 
•
 
xidmətin yeni dəyişiklikləri haqqında məlumat vermək; 
•
 
qiymətin yeni dəyişiklikləri haqqında məlumat vermək; 
•
 
fəaliyyətin prinsiplərini izah etmək; 
•
 
xidməti təsvir etmək; 
•
 
müştərinin düzgün olmayan təsəvvürlərini dəyişmək; 
 
51

---

•
 
imicin formalaşmasını təmin etmək.  
Əminləşdirmək reklamı – fəaliyyətin genişləndirilməsi mərhələsində, 
seçilmiş sorğuların formalaşdırmaq tapşırığı zərurətindən əmələ gəlir. Artıq bu 
mərhələdə müştəriyə edilmiş  dəyişiklikləri çatdırmaq gərəklidir. Məsələn, 
kitabxana təkcə lazımlı jurnallar təqdim etmir, müxtəlif materialların üzündən 
köçürülməsini də həyata keçirir. Əmin edir ki, “Təkcə bu kitabxanaya müraciət 
edin, sonraya saxlamayın, ən yaxşı xidmət buradadır”.  
Xatırlatma reklamı – ona görə vacibdir ki, bütün diqqəti məhsulun və 
xidmətin üzərinə yönəltsin. Tələb edən müştərini tam əmin etməlidir ki, o öz 
seçimində yanılmayıb. Xatırlatma reklamı müştəriyə xadırladır ki, siz bu 
xidmətdən yaxın gələcəkdə də istifadə edə bilərsiniz və hansı saatda istəsəniz 
müraciət edin.  
Reklam tapşırıqlarının məqsədlərindən sonra yeni yaradıcılıq konsepsiyası 
meydana gəlir. Bu da, üç mərhələni özündə birləşdirir:  
1) hakim ideyasının formalaşması; 
2) metodun seçimi və qiymətləndirilməsi; 
3) icraetmə. 
 Hakim ideyanın formalaşmasına reklamın iki nəzəriyyəsi rəhbərlik edir: 
I – nəzəriyyə “Markanın obrazı” – (Brendinq). Bu nəzəriyyə belə fərz edir ki, 
reklam müştərinin dərk edə bilmədiyi tərəfləri tam mənada izah etməlidir. 
II – nəzəriyyə “Empatiya” – burada o reklamı daha düzgün sayırlar ki, 
yaradıcılar özlərini müştərinin yerinə qoyurlar, onların şəxsi, deyilməmiş arzu 
və təkliflərini qəbul edirlər.  
Hakim ideyanın formalaşmasından sonra reklamın qiymətləndirilməsi 
metodları  gəlir. F.Kotlerin terminologiyasına  əsasən reklam gərək müştəriyə 
maraqlı, arzuolunan xidmətlər barədə  məlumatlar versin. Reklam özünün 
düzgünlüyünü və həqiqiliyini sübut etməlidir.  
Kitabxana marketinqin ən çətin tərəflərindən biri də kitabxana istehsalatının 
xidmətində qiymət tədavülüdür. Bu ancaq qiymətlə bağlı olub pullu xidmətə 
aiddir.  
Maliyyələşdirilmiş büdcə  vəsaitinin öz dəyəri vardır. Pulsuz xidmətlərdən 
istifadə edən oxucular bu vəsaitdən maliyyələşdirilirlər, amma ən əsas qiymət 
tədavülü kitabxanaların pullu xidmətində ümumiləşdirilir.  
Qiymət marketinqi -  ixtisaslaşmış sistem kimi idarəetmə  tədavüllü 
uyğunlaşdırılması zamanı  məhsula qiymət qoymaqdır. Xidmətlərin ayrı-ayrı 
bölmələrinə qiymət qoyulması üç amillə bağlıdır: 1) təsərrüfat hesablı; 2) 
bazar; 3) sosial marketinq. 
Kitabxana pullu xidmətdə xidmətin xərclərini konpensasiya etməlidir, amma 
qiyməti çox artırmaq da, kitabxananın reytinqinin aşağı düşməsinə  səbəb ola 
bilər. Oxucuların diqqətini, marağını yayındırmaq kitabxananın xeyrinə deyil.  
 
52

---

    Kitabxanalarda imicin formalaşması – imic məqsədə yönəlmiş, 
formalaşmış obrazdır. Müsbət imic kitabxanalarda xidmətin səviyyəli və 
keyfiyyətli surətdə  fəaliyyətidir.  İmic kitabxana məhsullarının bazara 
çıxarılmasında xidmətin təzahürüdür. Gündəlik təcrübələrdə kitabxana başqa 
sosial təşkilatlar kimi üç müxtəlif obrazlarla paralel üzləşir.  
•
 
İdeal; 
•
 
Real; 
•
 
Şəffaf. 
İdeal imic – Kitabxana bu imicə çatmağa can atır, tələsir və bu imicə çatmaq 
üçün qarşıda çətin tapşırıqlar durur.  
Şəffaf imic – burada əməkdaşların, kitabxanaların cəlbedici olması, 
oxucuların rəyləri, dövlət strukturlarının və əhalinin fikirləri əsasdır.  
Real imic – vətəndaşların kitabxanaya həqiqi münasibətlərini xarakterizə 
edir. Kitabxananın cəmiyyət üçün nə  qədər böyük əhəmiyyət kəsb etməsini 
anladır. Əlbəttə, şəffaf və real obrazlar bir-birinə təsadüf etməsə də, onlar ideal 
imicə yaxındırlar.   
Aparılan tədqiqatlar, keçirilən monitorinqlər kitabxanaların nə  qədər imicli 
olduğunu göstərir. Oxucularla kitabxanaçıların maksimum münasibətlərinin 
yaxınlaşması oxucuların fikirlərini öyrənir.  İmic kitabxanaların məsuliyyətli 
işini öz üzərinə götürür. Məhz, menecerlər kitabxanaların hansı imicli 
olduğunu müəyyənləşdirirlər. Buna əmin olaraq orta və ali kateqoriyalı 
kitabxanalarda əməkdaşların davranışı, nizam-intizamları bilinir. Kitabxananın 
fəaliyyəti, işçilərin arasındakı münasibət müdiriyyətlə bağlı olur. İdarəetmə 
psixologiyasında sübut olunub ki, direktorun emosional, stabil xarakterə malik 
olması əməkdaşların iş fəaliyyətinə təsir göstərir.  
Kitabxanalarda ideal obraz rəhbərliyin və  əməkdaşların vəziyyətləri ilə 
nəzərə çarpır.  
İmic – kitabxana haqqında ümumi təsəvvürdür, kitabxananın gündəlik işini 
göstərir və illərlə qazanılır.  
Kitabxananın dəyərli olmasını mütəxəssislər, rəssamlar, dizaynerlər, öz 
elmlərinə güvənib başqa kitabxanalardan ayıra bilərlər. Kitabxananın güclü 
reklamı üçün internet səhifələrində yer ayırmaq lazımdır. Kitabxana haqqında 
materiallar kitabxananın müsbət imicə malik olmasını bildirir. Kitabxananın 
tarixinin, müasir vəziyyətinin xidmətləri haqqında məlumatları çatdırmaqdır. 
Kitabxananın uğurları gündəlik xidmətlə, real vəziyyəti ilə müəyyənləşir. 
Kitabxananın prestijli olması  nəinki kitabxananın taleyinə, hətta hər bir 
işçisinin həyatına təsir edir. Nə  qədər ruhlandırıcı, insanları  həvəsə  gətirən 
atmosfer olsa, bir o qədər də kitabxanalara diqqət artacaq.  
 
 
53

---