Китабханашцнаслыг
Yüklə 3,63 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- sitat və istinadlara
- BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ dosent Nadir İSMAYILOV Mələk HACIYEVA
Elmi monoqrafiyalarda sitat və istinadlara da geniş yer verilir. Sitatların istinad mənbələrini həm sətiraltı, həm də arxada təqdim etmək mümkündür. Lakin əksər hallarda mənbələri sonda vermək daha məqsədyönlü hesab edilir. Bəzi alimlərin fikrincə, sətiraltı istinad mənbələri oxucunun fikrini əsas mətndən yayındırır. Yuxarıda göstərilənlərdən aydın olur ki, elmi monoqrafiyalarda sorğu aparatı iki funksiyanı yerinə yetirir: o, həm kitabın mətninin izahatını verir və onu sistemləşdirir, həm də gələcəkdə predmetin öyrənilmə yollarını göstərir (6, 22). Görkəmli şəxsiyyətlərə həsr olunmuş biblioqrafik monoqrafiyalarda haq- qında söhbət açılan mütəxəssisin əsas elmi işləri təqdim edilə bilər.Bu da oxucu üçün istinad mənbəyi kimi deyil, məhz həmin şəxsiyyətin elmi yaradıcılığının təqdimatı xarakterini daşıyır. Səyahət xarakterli monoqrafiyalarda analoji məlumatlar verilə bilər. Bundan əlavə, belə nəşrlərdə bəzi hallarda tədqiqatçının tədqiqi ilə məşğul olduğu xalqın adət-ənənələri, yaşayış tərzi haqqında da söhbət açmaq mümkündür. Belə hallarda coğrafi adların terminoloji göstəricisini də təqdim etmək məqsədyönlüdür. Coğrafi göstəricilər əsas mətni dolğunlaşdırır və daha oxunaqlı edir. Elmi-kütləvi xarakterli monoqrafiyalar da elmi nəşrlər kimi müxtəlif elmi biliklərin inkişafına və təbliğinə xidmət edir. Bu monoqrafiyaların da əsas predmeti elm və elmi tədqiqatlardır: elmi tədqiqatların nəticələri, tədqiqatın obyekti, elmi problem, məqsəd və metodu, tədqiqatın aparılma şəraiti, tədqiqatın əsasını təşkil edən faktlar, istifadə materialı və s. Elmi-kütləvi nəşrlərin mövzu dairəsi olduqca geniş və əhatəlidir. O, cəmiyyətin tələbatı və oxucu marağı ilə müəyyənləşməlidir. Elmi-kütləvi nəşrlərin təyinat məqsədi elmi biliklərin, texnikanın, mədəniyyətin və s.-nin geniş oxucu kütləsi arasında təbliği və yayılmasıdır. Elmi-kütləvi monoqrafik əsərlərin müəllifləri elmi bilikləri təbliğ etməklə elmdə olan son yeniliklərdən söhbət açır, bununla da müvafiq sahənin oxucu kütləsini maarifləndirməklə elmin yeni bilikləri ilə tanış edir, gələcək dərketmə maraqları oyadaraq, onun yaradıcılıq meyllərini inkişaf etdirirlər. Belə monoqrafiyaların mühüm məqsədlərindən biri də oxucunun elmi dünyagörüşünü formalaşdırmaqdır. Elmi dünyagörüşünün formalaşdırılması insanların elmi biliklərlə təması, onlarda elmin qavranılması, elmi-texniki tərəqqinin məqsədinin dərk edilməsi xüsusiyyətlərinin inkişafı ilə həyata keçirilir. İncəsənətə dair elmi-kütləvi əsərlər estetik tərbiyənin funksiyalarını yerinə yetirir. Qeyd etmək lazımdır ki, elmin inkişafını izləyən hər bir şəxsə – istər humanitar sahə olsun, istər təbiət elmləri sahəsi olsun, istərsə də dəqiq elmlər sahəsi olsun, özünün elmi dərketmə dairəsini inkişaf etdirmək əsas məqsədlərdən biri kimi vacib və əhəmiyyətlidir. 150 Oxucuda elmi dərketmə dairəsinin genişləndirilməsinə yardımçı məhz elmi- kütləvi nəşrlərin qarşıya qoyduğu məqsədləri, aşıladığı bilikləri dərindən qavramaq ola bilər. Müasir şəraitdə elmi kütləvilik məsələləri genişlənmiş və nisbətən mürək- kəbləşmişdir, çünki oxucu sanki təkmilləşmiş, ümumiyyətlə, tamamilə dəyiş- mişdir. Bununla yanaşı, elmi-kütləvi kitabların da funksiyaları genişlənmişdir. Belə kitablara nəinki geniş oxucu kütləsi, eyni zamanda müxtəlif istiqamətdə fəaliyyət göstərən alim və mütəxəssislər də ehtiyac duyurdu. Onlar həm təhsil alan, həm də artıq təhsilini başa vuranlar üçün faydalıdır. Ali təhsilli şəxslər üçün bu monoqrafiyalar daha çox əhəmiyyətlidir, onlar bu dövrdə daha artıq səmərəli olur. Çünki artıq biliklərə yiyələnmək müstəqil həyata keçirilir və bu işdə elmi-kütləvi monoqrafiyalar öz müsbət təsirini göstərir. Müasir elm və texnikanın problemləri geniş şəkildə həkimi, müəllimi, hüquqşünası, artisti, rəssamı eyni dərəcədə dərindən maraqlandırır. Deməli, elmi nəşrlər artıq ümumi tələbata çevrilib. Bununla bərabər, onlar hamı üçün eyni dərəcədə səmərə kəsb etmir. Hər bir sahənin özünə uyğun elmi nəşrləri mövcuddur. Çünki elmi kitabların oxucularını biri-birindən ayırmaq həlli çətin olan bir məsələdir. Bu kitabların oxucu auditoriyası hamını – orta məktəb şagirdlərindən tutmuş, alimlərədək əhatə edir. Bütün elmi monoqrafiyalardakı şərhlərdə yalnız bir problem, bir mövzu haqqında məlumatlar verilir. Bu, hansısa bir kəşfə, ixtiraya, teoremin yaradılmasında, elmi axtarışların problemi, elmin təşəkkülü və inkişafı və s.-də təzahür edir. Şübhəsiz ki, elmin inkişaf etdiyi, elmi problemlərin həlli olduğu yerdə tədqiqatçılar, alimlər də, onların elmi bioqrafiyaları da mövcuddur. Elmi monoqrafiyalarla yanaşı, görkəmli şəxsiyyətlərin həyatından, elmi fəaliyyətindən, yaradıcılığından bəhs edən əsərlər də monoqrafiya adlanır. Belə monoqrafiyalar bioqrafik əsər adlanır. Belə əsərlərdə alimin dünyagörüşünün formalaşması göstərilir, onun elm sahəsindəki sərvətləri əksini tapır. Məhz bu baxımdan bioqrafik monoqrafiyalar əhəmiyyət kəsb edir. Mövzusunu alimlərin elmi məqsədlə səyahətlərinin tərtibi təşkil edən elmi əsərlər də monoqrafiya adlanır. Burada da, digər elmi bioqrafik monoqrafiyalarda olduğu kimi, söhbət alimin tərcümeyi-halından və elmi yaradıcılığından, ölkələr və materiklərdən, təbiət və əhalidən gedir. Səyahətlər haqqında olan elmi-kütləvi nəşrlər də informasiya xarakterinə görə bilavasitə monoqrafiyaya aid olunur. Çünki bütün elmi əsərlərin mahiyyətcə problemləri, tədqiqat istiqaməti, mövzu və mətnin xarakteri eyni xüsusiyyətlərə malikdir. Elmi monoqrafiyaları mütaliə edən hər bir oxucu oradan tədris ədəbiyyatlarından olduğu kimi faydalanır, biliklərini təkmilləşdirir və yaxud inkişaf etdirir, elmin müasir və gələcək nailiyyətləri haqqında təsəvvürə malik olurlar. Monoqrafiya - problemi və mövzusu elmin nisbətən məhdud konkret bir 151 sahəsini əhatə edən elmi nailyyətin əksidir. Monoqrafiyalar hər bir halda elmə xidmət edir, elmin nailiyyətlərini, görkəmli alimlərin elmi fəaliyyətlərini geniş oxucu kütləsinə çatdırır, elmi axtarışların nəticələrini şərh edir və gələcək elmi axtarışlar haqqında məlumatlar təqdim edir. ƏDƏBİYYAT 1. Umudlu İ. Kitab nəşri bu gün. Bakı, Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2004. – 322 s. 2. Редактирование отдельных видов литературы / Под ред. Н.М.Сикорского. Москва, "Книга", 1987. – 398 с. 3. Vəliyev İ. Redaktənin əsasları. Bakı, Günəş, 2005. – 96 s. 4. Canıyeva U.H. Əlyazma üzərində redaktor işi. Bakı, Bakı Universiteti Nəşriyyatı, 2007. – 90 s. 5. Каплан Г.Д. Редактирование отраслевой литературы. М.: Искусство, 1961. 6. Антонова С.Г. Редакторская подготовка изданий. www.mgpu.ru Ш.Т.ГУЛИЕВА МОНОГРАФИЯ – ОДИН ИЗ ВИДОВ НАУЧНОЙ ЛИТЕРАТУРА РЕЗЮМЕ В статье рассказывается об одном виде научной литературы – монографии. Автор в основном останавливает внимание на содержании читательской аудитории монографии. А также на цели, характере, методе и выводах монографии, как вида научной литературы, использовании авторами объяснительного текста для пояснения материала. 152 SH.T.QULIYEVA MONOGRAPHY IS ONE OF THE TYPES OF SCIENTIFIC LITERATURE SUMMARY The article describes about monography as one of the form of scientific literature. The author mainly focuses on the content and reader’s audience of monography as well as to the nature of the method and conclusions of the monography as a kind of scientific literature and using by authors of explanation text to explain the materials. 153 BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ dosent Nadir İSMAYILOV Mələk HACIYEVA MİLLİ KİTABXANA: BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIĞIN YENİ MƏRHƏLƏSİNDƏ Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası tərəfindən “Bakı-İslam Mədəniyyətinin paytaxtı-2009” tədbirlər çərçivəsində 2009-cu il aprel ayının 20-22-də İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına (EKO) üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının direktorlar Şurasının II Konfransı keçirilmişdir. Baş qərərgahı Tehran şəhərində yerləşən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı regional, hökumətlərarası təşkilatdır. Bu təşkilatın əsası 1985-ci ildə İran İslam Respublikası, Pakistan İslam Respublikası və Türkiyə Respublikası tərəfindən qoyulmuşdur. Məqsəd üzv ölkələr arasında iqtisadi, texniki və mədəni əlaqələri inkişaf etdirməkdir. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı 1992-ci ildə genişlənərək bu təşkilata Əfqanıstan İslam Respublikası, Azərbaycan Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan respublikaları da üzv olmuşdur. Təşkilata üzv ölkələr 7.9 milyon kv.km ərazini və 386 milyondan çox əhalini əhatə edir. Bu ölkələrin yerləşdiyi region müxtəlif təbii ehtiyata malik olub, geostrateji mövqeyə malikdir. Bu təşkilata üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlarının I Konfransı 2007-ci ildə Tehranda, II Konfransı isə Bakıda keçirilmişdir. Aprel ayının 20-də Konfrans iştirakçıları Fəxri Xiyabanda ulu öndər Heydər Əliyevin məzarına və Şəhidlər Xiyabanına əklillər qoydular. Milli Kitabxana ilə tanışlıqdan sonra qonaqlar kitabxananın sərgi zalında təşkil edilmiş “İslam mədəniyyəti kitab səhifələrində” beynəlxalq kitab sərgisinin açılışı mərasimində iştirak etdilər. Sərginin ekspozisiyasında hər bir ölkənin Milli Kitabxanasının fondlarından 40-50 kitab nümayiş olunmuşdur. Bu kitabların əksəriyyəti sərgidən sonra Azərbaycan Milli Kitabxanasına hədiyyə kimi verilmişdir. Sərgidə gələn qonaqların təmsil etdikləri ölkələrin və Azərbaycanın islam mədəniyyətinə və incəsənətinə həsr edilmiş 500-dən artıq kitab nümayiş olunmuşdu. Sərgidə eyni zamanda rəssam Yavər Əsədovun xəttatlıq nümunələri də nümayiş etdirildi. Sərgidə nümayiş olunan İçərişəhərin “Xalq sənəti” ev muzeyinin XIX-XX əsrin əvvələrinə aid Azərbaycan dekorativ sənət 154 nümunələri iştirakçıların böyük marağına səbəb olmuşdur. Bu sənət nümunələri içərisində milli geyimlərimiz, qadın bəzək əşyaları, misgərlik nümunələri və qədim çini qablar maraqla izlənilirdi. Sərginin rəsmi açılışı bitdikdən sonra İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının II Konfransının açılışı oldu. Konfransı giriş sözü ilə açan Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Naziri Əbülfəs Qarayev kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması ilə əlaqədar ölkəmizdə həyata keçirilən tədbirlər barədə ətraflı məlumat vermişdir. Nazir diqqətə çatdırmışdır ki dövlətimizin başçısı İlham Əliyev mədəniyyətin bütün sahələrində olduğu kimi kitabxana şəbəkəsində işlərin yaxşılaşdırılmasına böyük diqqət və qayğı göstərir. Prezidentin “Azərbaycanda kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında” və “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında sərəncamları buna əyani sübutdur. Həmin sənədlərdə ölkə kitabxanalarında informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun müasir texnologiyaların tətbiqi mühüm vəzifə kimi qarşıya qoyulmuşdur. Daha sonra İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının prezidenti, İran İslam Respublikasının Milli Kitabxana və Arxiv Təşkilatının direktoru, İİR Prezidentinin Mədəniyyət məsələləri üzrə müşaviri Əli Əkbər Aşari, İƏT-in Mədəniyyət İnstitutunun Prezidenti Məhəmməd Rəcəbi, M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov, Milli Məclisin üzvü millət vəkili Həvva Məmmədova, Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev və Milli Kitabxana Direktorları çıxış edərək bu konfransın əhəmiyyətindən söhbət açdılar. Aprelin 21-də konfrans öz işini davam etdirərək İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının vahid portalının yaradılması, türk xalqının görkəmli şəxsiyyətlərinin yubileylərinin islam dünyasında qeyd olunması və Milli Kitabxanalar ilə bağlı müxtəlif çıxışlar dinlənildi. M.F.Axundov adına Milli Kitabxanada keçirilən II Konfransın əsas məqsədi qloballaşan dünyada informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun Milli Kitabxanaların öz işlərini qurması problemlərinin müzakirəsi və qarşılıqlı əlaqələrin inkişaf etdirilməsi olmuşdur. Konfransda eyni zamanda İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına (EKO) üzv ölkələrin Milli Kitabxanalarının Direktorlar Şurasının Konfransının Nizamnaməsi müzakirə edilib qəbul olundu. Nizamnaməyə əsasən EKO üzv ölkələrinin Milli Kitabxanalar Direktorları Konfransının əsas nailiyyətləri üzv dövlətlər arasında qarşılıqlı və geniş məlumat mübadiləsi və bilik təcrübəsini təmin etməkdir. Konfransın fəaliyyət dövrü müddətsizdir. Konfransın əsas orqanları ümumi məclis, baş katib və işçi komitəsidir. Ümumi məclis EKO üzv ölkələrinin Milli Kitabxanalar 155 Direktorları və ya nümayəndə kimi təqdim olunan onların müavinlərinin iştirakı ilə keçiriləcəkdir. EKO Mədəniyyət İnstitutunun prezidenti və ya onun təqdim olunan nümayəndəsi də Məclisin üzvü olacaqdır. Umumi Məclis ən azı iki ildən bir keçiriləcəkdir. Ümumi Məclis iki illik müddət üçün üzv ölkələri Milli Kitabxanalar Direktorları arasında məclisin prezidentini seçəcək. Bu konfransda qarşıdan gələn iki il müddətinə Ümumi Məclisin Prezidenti vəzifəsinə Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru Kərim Tahirov seçildi. Konfrans Türkiyə, İran, Pakistan, Türkmənistan, Tacikistan, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan ölkələrinin Milli Kitabxana direktorlarınn və İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (EKO) Mədəniyyət İnstitutunun iştirakı ilə keçirildi. Konfransın sonunda iştirakçıların Bakı Dövlət Universitetinin rektoru, akademik, millət vəkili A.M.Məhərrəmovun qəbulunda oldular. Rektor Azərbaycan Respublikasında aparılan islahatlar, ölkənin uğurları, daxili və xarici siyasəti haqqında geniş məlumat verərək qloballaşan dünyada informasiyanın rolunun artdığını vurğuladı və bu işdə kitabxanaların mühüm rol oynadığını qeyd etdi. Rektor, informasiya cəmiyyəti quruculuğunda dəyişən dünya, dəyişən kitabxana, dəyişən kitabxanaçı tezisini irəli sürdü və onun mahiyyətini ətraflı şərh etdi. Azərbaycanda kitabxana-informasiya sahəsinin, o cümlədən, təhsil sisteminin uğurları və perspektivlərindən bəhs etdi. Görüşdə Azərbaycan kitabxanaçılarının ağsaqqalı, Əməkdar elm xadimi, BMT yanında Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma Akademiyasının həqiqi üzvü, professor A.A.Xələfov, Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsinin dekanı, professor X.İ.İsmayılov və başqaları çıxış edərək kitabxana quruculuğunun aktual problemlərindən söhbət açdılar. Sonra akademik A.M.Məhərrəmov Bakı Dövlət Universitetinin yeni korpusu və Elmi kitabxana ilə qonaqları tanış etdi. Bununla da çağdaş Azərbaycan mədəniyyətinə çox mühüm töhfə hesab edilən konfrans öz işini başa çatdırdı. 156 Nəşriyyatın direktoru: İslam ŞİRİNOV Mətbəə üzrə direktor müavini: Ələs QASIMOV Kompüter tərtibçisi: Nuriyyə MUSTAFAYEVA Jurnal Azərbaycan Respublikası Mətbuat və İnformasiya Nazirliyində qeydə alınmışdır. Şəhadətnamə № 575. 27 mart 1997. Yığılmağa verilmişdir: 20.05.2009 Çapa imzalanmışdır: 20.06.2009 Kağız formatı 70x100 1/16 Fiziki ç.v. 10 Sayı 300 Qiyməti müqavilə ilə. Ünvan: AZ-1073/1. Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov küçəsi 23 Bakı Universiteti Nəşriyyatı Bakı Universiteti Nəşriyyatının mətbəəsi. Document Outline
Yüklə 3,63 Kb. Dostları ilə paylaş:
|