Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Psixo-sosial risk amilləri
- Psixo-sosial risk amillərinə dair tövsiyə
17 gənc insanlar bütün risk amillərinin mövcudluğuna baxmayaraq mütləq aşağı ÜDX riski qrupuna aid olurlar. Məsələn, tütünçəkən, SAT 180 mm c.s., qanda XS 8 mmol/l olan 45 yaşlı kişi, hətta heç bir müalicə olmadan 10 illik müddətə 4%-lik riskə (SCORE şkalasına görə) malikdir. Beş il sonra, yaşı 50-yə çatanda, onun 10 illik riski təhlükəli həddə (14%) çatmış olacaq və medikamentoz müalicənin aparılmasında ehtiyac yaranacaqdır. Qadınlar üçün risk eyni yaşda olan kişilərlə müqayisədə daha aşağıdır. Bir qayda olaraq, 60 yaşlı qadınlarda ÜDX riski göstəriciləri 50 yaşlı kişilərin həmin göstəricilərinə uyğundur. Hazırda bütün Avropa ölkələrində ÜDX qadınlar arasında ölüm hallarının əsas səbəbidir. ÜDX-dən 75 yaşadək ölən qadınlar 42%, kişilər isə 38% təşkil edir 57 . Qadınlar arasında ÜDX-nin (ÜDX fəsadlaşmaları deyil) daha az yayılması daxili estrogenlərin qoruyucu təsiri və eləcə də, kişilərin və qadınların qidalanmasında yağların səviyyəsinin fərqli olması ilə izah edilə bilər 90 . ÜDX risklərinin təyini və onların dinamikada müşahidə edilməsi xüsusilə simptomsuz ÜDX olan qadınlar və yaşlı insanlar üçün əhəmiyyətlidir. Bu səbəbdən qadınlarda və yaşlı insanlarda digər qruplarda olduğu kimi spesifik müalicənin (В) 84,128 müəyyən edilməsi məqsədi ilə ÜDX risklərinin qiymətləndirilməsi aparılmalıdır. Həm kişilərdə, həm də qadınlarda tütünçəkmədən imtina, fəal həyat tərzinin tətbiqi, bədən çəkisinin normallaşdırılması və normal AT və qanda XS səviyyəsi olduqda, eləcə də, vaxtlı-vaxtında nəzarət (və normadan kənarlaşma zamanı korreksiya) aparıldıqda ÜDX riski azaldıla bilər. Psixo-sosial risk amilləri Aşağı sosial-iqtisadi status (C) 56 , yetərli olmayan sosial dəstək (B) 56 , işdə və ailədə stress (C) 56 , depressiya və həyəcan (B) 56 ,
artırır, onun klinik gedişatını və proqnozun pisləşməsini müəyyənləşdirir. Psixo-sosial amillərin ürək-damar riski ilə əlaqələndirən mexanizmlərinə qeyri-sağlam həyat tərzi (ən çox tütünçəkmə, qeyri-sağlam qidanın seçilməsi və fiziki aktivliyin çatışmazlığı), həyat tərzinin dəyişdirilməsi və medikamentoz terapiya tövsiyələrinə əməl edilməməsi daxildir 7,28,137,153,166,173 .
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 18 Psixo-sosial risk amillərinə dair tövsiyə ► Psixo-sosial risk amilləri anamnez toplandıqda və ya
standartlaşdırılmış sorğu vasitələri ilə qiymətləndirilməlidir. Müvafiq klinik müdaxilələrin aparılması həyat keyfiyyətini artırmaq və ÜİX-nin proqnozunu yaxşılaşdırmaq məqsədilə nəzərdən keçirilməlidir (B) 85,135
Depressiya, düşmənçilik və sosial təcrid olunma, adətən, aşağı sosial-iqtisadi statusu olan və/və ya xronik stress altında olan kişi və qadınlarda müşahidə olunur 28,166 .
(B) 100,128,176 və onun proqnozunu pisləşdirir 100
. Depressiyalı xəstələrdə riskin daha yüksək olması trisiklik antidepressantların yan təsiri səbəbindən də ola bilər 34,70
. Həyəcan ÜİX-nin əmələ gəlməsinin 132 və Mİ-dən sonra baş verəcək xoşagəlməz hadisələrin 133
müstəqil amilidir. Düşmənçilik və əsəb həm sağlam insanlarda, həm də ÜDX olan xəstələrdə yüksək ürək-damar hadisəsi riski ilə əlaqələnir 30 . Hirsini daxilində saxlayan ÜDX xəstələri arzuolunmaz ürək-damar hadisəsinin daha yüksək riskinə məruz qalırlar 45 .
emosiyaların davamlı hiss olunmasına meyillilik (neqativ affektlik) və digər şəxslərlə münasibətdə özünü ifadə etməkdə sıxılma (sosial sıxılma) deməkdir. Şəxsiyyətin D tipli olmağı hətta depressiv simptomların, stressin və əsəbin nəzərə alınmasından sonra ÜDX olan xəstələrdə arzuolunmaz proqnozun prediktorudur (B) 46 . Psixo-sosial risk amillərinin qiymətləndirilməsi ÜDX və ürək-damar riski amilləri olan insanlarda psixo-sosial amillərin qiymətləndirilməsi xəstənin fərdi risk xüsusiyyətlərinə görə profilaktik tədbirlərin planlaşdırılmasında əsas məqamdır. Həkim qəbulu zamanı psixo-sosial amillərin ilkin qiymətləndirilməsi
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|