Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İltihabi: yüksək həssaslığı olan CRZ, fibrinogen.
- Trombotik.
- İltihab biomarkerlərinə dair tövsiyələr ► yüksək həssaslığa malik CRZ (B)
- Ürək-damar xəstəliklərinin profilaktikasında vizuallaşdırma üsulları
- Vizual üsullara dair tövsiyələr
- Tütünçəkmə ilə bağlı tövsiyələr
22 qiymətləndirilməsini təmin etmək mümkündür. İltihabi: yüksək həssaslığı olan CRZ, fibrinogen. Yüksək həssaslığı olan CRZ qeyri-stabil aterosklerotik düyünlərin əmələ gəlməsinə təkan verən risk amilidir. Lakin bu yeni biomarkerin risklərin qiymətləndirilməsi şkalasına əlavə edilməsinin kifayət olmayan dəqiqlik, digər klassik əsas risk amillərindən asılılıq və eləcə də sınağın qiymətinin yüksək olması kimi bir neçə zəif məqamı var. Eyni xüsusiyyətlər fibrinogenə də aiddir 86 . Trombotik. Homosistein ÜDX-nin müstəqil risk amili kimi qiymətləndirilir. Onun riskə təsir əhəmiyyəti kiçikdir və həmişə sabit olmur 128
. Homosistein ÜDX riskinin qiymətləndirilməsi üçün “ikinci dərəcəli” marker hesab edilir. Son zamanlarda lipoproteinlə bağlı fosfolipaza 2 düyünün dağılmasının və aterotrombotik hadisənin müstəqil risk amili kimi nəzərdən keçirilir. LpPLA2 ÜDX riskinin qiymətləndirilməsinin “ikinci sıra” markeri olaraq qalır 64 .
► yüksək həssaslığa malik CRZ (B) 18 və fibrinogen (С) 86 qeyri-adi və ya orta ÜDX riski xüsusiyyətləri olan xəstələrdə riskin daha təkmilləşdirilmiş qiymətləndirilməsi çərçivəsində istifadə edilə bilər ► yüksək həssaslığa malik CRZ və fibrinogen aşağı riskli simptomsuz və ÜDX-nin əmələ gəlməsinin 10 illik riskinin qiymətləndirilməsi üçün yüksək riski olan xəstələrdə ölçülməməlidir (С) 18,86
Tromboz biomarkerlərinə dair tövsiyələr ► Homosistein qeyri-adi və ya orta ÜDX riski xüsusiyyətləri olan xəstələrdə riskin daha təkmilləşdirilmiş qiymətləndirilməsi çərçivəsində müəyyən edilə bilər (С) 33 ► Homosistein ÜDX-nin profilaktikasının monitorinqi məqsədi ilə təyin edilməməlidir (С) 33 ► LpPLA2 yüksək riski və ya təkrar aterotrombotik hadisəsi olan xəstələrdə riskin daha təkmilləşdirilmiş qiymətləndirilməsi çərçivəsində təyin edilə bilər (С) 64
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S
əhiyy ə Nazirliyinin İctimai S əhi
yy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 23 Ürək-damar xəstəliklərinin profilaktikasında vizuallaşdırma üsulları Orta riski olan şəxslərdə ÜDX riskinin qiymətləndirilməsi zamanı vizuallaşdırma üsulları əhəmiyyətli ola bilər. Koronar damarların aterosklerozunun nəticələrini velosiped, yüyürmə cığırı kimi müxtəlif qeyri-invaziv fiziki yükləmə üsulları vasitəsi ilə tredmil sınağı və EKQ, stress-exokardioqrafiya, radionuklid ssintiqrafiya yolu ilə obyektiv olaraq qiymətləndirmək mümkündür. Əfsuslar olsun ki, çox hallarda ÜDX-lərin ilk təzahürü qəftlətən baş verən ölüm olur. Preventiv proqramın işlənməsi üçün xəstəliyi olan asimptomatik pasiyentlərin aşkar edilməsi həlledici amildir. Vizual üsullara dair tövsiyələr ► yuxu arteriyalarının intima-mediasının qalınlığının ölçülməsi və/və ya
aterosklerotik düyünlərinin mövcudluğunun yoxlanılması orta riskli simptomsuz xəstələrdə ÜDX risklərinin qiymətləndirilməsi zamanı nəzərə alınmalıdır (В) 113
► orta riskli
simptomsuz xəstələrdə ÜDX risklərinin qiymətləndirilməsi zamanı TÇİ nəzərə alınmalıdır (В) 69,165
► koronar damarların və koronar kalsiumun qiymətləndirilməsi ilə aparılan kompüter tomoqrafiyası orta riskli simptomsuz xəstələrdə ÜDX risklərinin qiymətləndirilməsi zamanı nəzərə alınmalıdır (В) 145,103 ► fiziki yükləmə ilə elektrokardioqrafiya orta riskli simptomsuz xəstələrdə (o cümlədən az hərəkətli həyat tərzi keçirənlərin fəal hərəkətlərə başlamalarından əvvəl), xüsusilə də fiziki yükləməyə dözümlülük kimi qeyri-elektrokardioqrafik göstəricilərə diqqət yetirildikdə, ÜDX risklərinin qiymətləndirilməsi zamanı nəzərə alınmalıdır (С) 66,87
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 24 TÜTÜNÇƏKMƏ Tütünçəkənlərin davranışlarının dəyişdirilməsi ÜDX olan xəstələrin sağlamlıqlarının yaxşılaşdırılması üçün əsas amillərdəndir.
► istənilən növ tütün məmulatlarından istifadə güclü və müstəqil ÜDX riski amilini təşkil edir və bundan qaçmaq lazımdır (B) 50,158
► passiv tütünçəkmə ÜDX riskini artıran risk amilidir və bundan qaçmaq lazımdır (B) 76,93 ► gənc insanlara tütünçəkməyə başlamaması üçün dəstək verilməlidir (C) 27 ► hər bir tütünçəkən insan bu vərdişdən imtinaya dair məsləhət və dəstək almalıdır (A) 88 Tütünçəkmə qarşısı alına bilinən ölüm hallarının 50%-ni təşkil edir və bu ölümlərin yarısının səbəbi də ÜDX-dir. Tütünçəkmə bütün ÜDX-nin əmələgəlmə riskini artırır: ÜİX, işemik insult, periferik arteriyaların xəstəliyi, aortanın abdominal hissəsinin anevrizmaları. SCORE qiymətləndirməsinə görə, ÜDX-dən 10 illik ölüm riski tütün çəkməyənlərlə müqayisədə tütünçəkənlər arasında 2 dəfə yüksəkdir. Bununla yanaşı miokard infarktının nisbi riski yaşı 60-dan yuxarı olan tütün çəkənlər arasında çəkməyənlərlə müqayisədə 2 dəfə, yaşı 50-dən az olanlar arasında isə 5 dəfə yüksəkdir 54,124 .
müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir 54,124
. Tütünçəkmə ilə bağlı riskin həcmi gün ərzində çəkilən siqaretlərin sayından asılıdır və bu halda mənfi təsir göstərməyən aşağı hədd mövcud deyil 125 . Tütünçəkmə stajının da öz rolu var. İstənilən növ tütün məmulatlarının, o cümlədən, tərkibində qatranın həcmi az olan “yüngül” və ya “yumşaq” adlanan siqaretlər, filtrli siqaretlər, siqarlar və tənbəki çubuqları məhvedici təsirə malikdir 27 . Çəkilmə formasından (o cümlədən qəlyan) asılı olmayaraq tütünçəkmə təhlükəlidir 174 . Tüstüsüz tütün məmulatlarının istifadə edilməsi daha az dərəcədə, lakin statistik sübut edilmişdir ki, Mİ-nin və insult riskinin artmasına gətirib çıxarır 22 .
qalanlar arasında da ÜİX riski artır 76,91,126 qalan insanlarda 151 ÜDX riski 30%-ə qədər artmış olur. Həm sağlam,
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|