Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas

27

Cədvəl 2. Tütünçəkmədən imtina etmə üzrə alqoritm

İmtina planının 

hazırlanmasında yardım edin:

 imtina tarixinin təyini

 ailənin və dostların 

məlumatlandırılması

 onlardan dəstəyin istənilməsi

 siqaretin/tütünün 

istifadədən çıxarılması

 tütünçəkməyə sövq edən 

insanlarla 

ünsiyyətin/məlumat 

mənbələrinin 

məhdudlaşdırılması

 nəzarət üçün növbəti 

gəlişin təyin edilməsi

SORUŞUN

Tütünçəkmə barədə

məlumat əldə edin

MƏSLƏHƏT VERİN

Tütünçəkmədən imtina 

etməyi məsləhət görün

QİYMƏTLƏNDİRİN

Tütünçəkmədən imtina 

cəhdinə hazır olmağı 

qiymətləndirin

YARDIM EDİN

Tütünçəkmədən imtina 

cəhdinə kömək edin

TƏŞKİL EDİN

Ardıcıl müşahidə üçün 

sonrakı görüşləri 

planlaşdırın

Siz siqaret 

çəkirsinizmi?

Xeyr

Yada salın ki, tütünçəkmə

ÜDX riskini artırır

Bəli

İmtina məsləhətini başa düşülən, ciddi                                              

və aydın formada verin:

“Tütünçəkmə ürək tutmasının və/və ya insultun əmələgəlməsi riskini 

artırır. Tütünçəkmədən imtina edərək öz ürəyinizin və

sağlamlığınızın qorunması üçün ən vacib addımlardan birini atmış 

olursunuz və bunu indi dərhal edə bilərsiniz.”

Tütünçəkmədən indi imtina etməyə

hazırsınızmı?

Bəli

Xeyr

Tütünün insan 

sağlamlığına mənfi

təsiri barədə

məlumatlandırın   

və məlumat 

kitabçalarını verin

Nəzarət üçün gəliş zamanı: 

 uğurun əldə edilməsi ilə təbrik edin

 pasiyent tütün çəkməyi davam edirsə,                       

daha intensiv təsirin və ailə dəstəyinin                       

tətbiq edilməsini nəzərdən keçirin 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---

28

Cədvəl 3. Nikotindən asılılıq səviyyəsini təyin edən test

(Faqerstrem testi)

Seçdiyiniz cavaba uyğun rəqəmi qeyd edin

Yuxudan oyanandan sonra 

birinci siqareti nə vaxt 

çəkirsiniz? 

5 dəqiqə ərzində

6-30 dəqiqə müddətində

31-60 dəqiqə müddətində

60 dəqiqədən cox

3

2

1

0

Siz gündə neçə siqaret 

çəkirsiniz (orta hesabla)? 

11-dən az 

11-20 

21-30 

30-dan çox 

0

1

2

3

Tütünçəkmə qadağan olunan 

yerlərdə çətinlik hiss 

edirsinizmi (məsələn, 

təyyarədə, kinoteatrda)? 

Bəli 

Xeyr 

1

0

Sizin üçün günün hansı 

vaxtında çəkilən siqaretdən 

imtina etmək daha çətindir? 

Səhər çəkilən ilk siqaretdən 

Digərindən 

1

0

Yuxudan oyanandan sonra ilk 

saatlar ərzində siqareti günün 

digər saatlarına nisbətən daha 

çox çəkirsiniz? 

Bəli 

Xeyr 

1

0

Xəstə olanda siqaret 

çəkirsiniz? 

Bəli 

Xeyr 

1

0

0-3 bаll

Nikotindən asılılığın yüngül səviyyəsi. Siz dərman vasitələ-

rindən istifadə etmədən tütünçəkmədən imtina edə bilərsiniz.

4-6 ball  Nikotindən asılılığın orta səviyyəsi. İradənizi toplayaraq 

tütünçəkmədən imtina edə bilərsiniz.

7-10 bаll Nikotindən asılılığın yüksək səviyyəsi. Siz həkim məsləhəti ilə

dərman vasitələrindən istifadə edərək tütünçəkmədən imtina edə

bilərsiniz.

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---

29

Tütünçəkmədən imtinaya yardım üçün farmakoloji vasitələr qısa 

kurslarla  təyin  edilməlidir,  çünki  onların  uzunmüddətli  istifadə

zamanı effektivliyinə və təhlükəsizliyinə dair məlumat mövcud deyil.

Fərdi  və eləcə də qrup  məşğələləri  tütünçəkmədən  imtinaya 

yardım  üçün  faydalıdır

126,152

.  Partnyorun  və ailənin  dəstəyi  olduqca 

vacibdir.  Ən  yaxşı  dəstək  bir  ailənin  bir  neçə üzvünün 

tütünçəkmədən birgə imtina etməsidir. Həkimlər və digər tibb işçiləri 

şəxsən nümunə olmalı və tütünçəkmədən çəkinməlidirlər. 

QİDALANMA

Qidalanmaya dair tövsiyə

► Sağlam qidalanma ÜDX profilaktikasının əsasıdır (B)

19,78,106

Qidalanma  xüsusiyyətləri  ÜDX riskinə XS, AT,  bədən  çəkisi  və

ŞD kimi digər risk amilləri vasitəsi ilə və müstəqil şəkildə təsir edir. 

Bu  səbəbdən  sağlam  qidalanma  ÜDX  profilaktikasının  əsasında 

durur (Əlavə 2).

ÜDX-nin profilaktikası kimi istifadə olunan sağlam qidalanmanın 

qarşısında duran əsas problem qidalanma rasionunun (həm kəmiyyət, 

həm  də keyfiyyət  baxımından)  uzunmüddətli  dəyişdirilməsi  üzrə

insanların  davranışının  davamlı  şəkildə dəyişməsinə və bədən 

çəkisinin  normal  səviyyədə saxlanılmasına  nail  olunmasından 

ibarətdir.

Sağlam qidalanmanın səciyyəvi xüsusiyyətləri

► Doymuş  yağ  turşuları  gündəlik  kalorinin  10%-dən  az  hissəsini 

təşkil etməli və polidoymamış yağ turşuları ilə əvəz olunmalıdır

► Transdoymamış  yağ  turşularından  istifadə olunması  mümkün 

qədər  məhdudlaşdırılmalı,  qidanın  hazırlanması  prosesində

istifadə olunmamasına  üstünlük  verilməli,  qida  ilə qəbul  olunan 

ümumi kalorinin 1%-dən az olmalıdır. 

► Gün  ərzində istifadə edilən  duzun  miqdarı  5  qramdan  az 

olmalıdır.

► Gün ərzində dənli bitkilərdən, meyvə və tərəvəzdən alınan liflərin 

miqdarı 30-45 qram olmalıdır.

► Gün  ərzində istifadə edilən  meyvənin  miqdarı  200  qram                

(2-3 porsiya) olmalıdır.

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

---