Книга переведена и издана заказу фонда поддержки по политики тюркоязычных государств
təfəkkürümüzə bir növ ideoloji “şirə” formasında ümu-
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
286 təfəkkürümüzə bir növ ideoloji “şirə” formasında ümu- mi bir şablon geyindirib. Bu, rejimə tabe etdirmə və hamını noxtalamaq məqsədilə həyata keçirilirdi...” “Manqurt” sözü Rusiya elmlər akademiyası dilçilik araşdırmaları İnstitutu tərəfi ndən nəşr edilən “Böyük rus dili izahlı lüğəti”-ndə (Sankt-Peterburq: Norint, 1998) belə izah olunur: “MANQURT, - a; m. Publis. Keçmişi unudan, milli ənənələdən, adətlərdən imtina edən, mənəvi dəyərləri, oriyentirləri itirən insan, Ç.Aytmatovun “Buran yarım- dəzgahı” romanından. MANQURTLUQ, - a; m. Publis. Tarixi, varislik əlaqələrinin unudulması, mənəvi oriyentirlərin itirilmə- si”. Mənə göndərilən və Qazaxıstan mətbuatında yayılan açıq məktubda Qırğızıstanın xalq şairi Suyunbay Eraliyev “müasir manqurtlar barədə” yazır: “Qardaşım Muxtar, sənin böyük dostun Çingiz Ayt- matov əsrlər boyu tətbiq edilən, yaddaşı, ağlı, şüuru məhv edən, doğma ananı unutmağa vadar edən manqurtlaşdır- ma məfhumunu dünya ədəbiyyatına gətirib. O, bu üsulu ürəkağrıdan rənglərlə təsvir edib. Hazırda geneoloji və mənəvi-fi zioloji mutasiyalara məruz qalmış, simasızlaşdır- ma qazanından yenicə çıxmış, milli özünüdərk hissindən məhrum olan yeni manqurtlar məgər qazaxların və qırğı- zların bütün hakimiyyət strukturunu zəbt etməyiblərmi? Əgər hesab etsək ki, millətin anası onun dilidir, onda bu anaya ikrahla baxanlar, istənilən vaxt ona daş atmağa da 287 hazır olanlar (onların sayı artmaqda davam edir) qırğı- zların və qazaxların ümumi bəlasıdır. Aytmatovun təs- vir etdiyi manqurtlar düşünmə qabiliyyəti və yaddaşdan birdəfəlik məhrum olublarsa, müasir manqurtlar əksinə, savadlıdırlar, elm və texnikanın, dünya mədəniyyətinin son nailiyyətlərindən yararlanır, amma təbiət qanunları- na zidd olaraq öz analarını – doğma dillərini və millətləri- ni ikrahla inkar edirlər. Yalnız hakimiyyətin tapşırığı ilə hərəkətə keçən bu qrup, bizim xalqlarımız üçün qədim manqurtlardan daha təhlükəlidirlər...” Bişkekdə həmin Suyunbay Eraliyevin 85 iliyinə həsr edilmiş yubiley mərasimində bir neçə əsr ərzində Rusi- yaya məxsus olan altay xalqının tanınmış şairi Brontay Bedyurov millətinin bu günkü dərdlərindən danışarkən belə dedi: “Bu gün altay xalqı belə vəziyyətə çatıb ki, 75-80 faizi küçədə, işdə, hətta evdə öz uşaqları və nəvələri ilə də yalnız rus dilində danışır. Dilin itməsi, məlum olduğu kimi, millə- tin məhvinə aparır. Vaxtilə Sovet İttifaqında 93 millət necə yoxa çıxdısa, bir neçə ildən sonra altay xalqı da bir etnos kimi mövcudluğuna son qoyacaq”. Təkcə azsaylı altay xalqı yox, 10 milyon qazax da uçurumun lap kənarında gəzirmiş kimi həyat və ölüm arasında var-gəl edir. Çar Rusiyası və sovet totalitar sisteminin yüzilliklərlə davam edən müstəmləkəçilik si- yasəti nəticəsində biz elə bir vəziyyətə gəlmişik ki, deklar- ativ olaraq suveren dövlət hesab edilən Qazaxıstan ruhən Rusiyanın tabeliyində qalmaqda davam edir. Milli və dil maraqları baxımından qazax xalqının gələcəyi dumanlıdır. Əgər üzərində məxfi lik möhürü vurulmuş bir çox tarixi sənədlərə nəzər salsaq Rusiya dövlətinin başqa millətləri, o cümlədən qazaxları dilindən, dinindən məhrum edərək 288 onları tədricən böyük rus xalqının bir parçasına çevirmək planları ilə bağlı çoxlu faktlar görmək olar. Tarixdən bəllidir ki, böyük xalqlar daim azsaylı xalqları sıxışdırıblar. Bəlkə bu, çaylarda, dənizlərdə, okeanlarda böyük balıqların balacaları yeməsinə bənzəyən bir qanun- auyğunluqdur? Bəs onda bu tərifl i humanizm hardadır? Böyük və kiçik xalqların qarşılıqlı münasibətlərinin sivil meyarları hardadır? Biz bəşəriyyətə A.Puşkin, L.Tolstoy, F.Dostoyevski, A.Qertsen və başqa dahiləri vermiş rus xalqına xüsusi hörmətlə yanaşırıq. Onların insan təbiətinin qorunması və müdafi əsi, millət və dil barədə humanist ideyaları in- diyə kimi də yol göstəricisi kimi əldə rəhbər tutulur. Rus ruhunun, rus dilinin doğduğu dahi şəxsiyyət İvan Tur- qenev bizim bu gün müzakirə etdiyimiz problem barədə hələ XIX əsrdə yazırdı: “Kosmopolitizm – boş şeydir, kos- mopolit – sıfırdır, sıfırdan da pisdir...”, Sovet İttifaqı vax- tında isə Konstantin Paustovski belə yazırdı: “Öz vətəninə qarşı həqiqi məhəbbət, öz dilinə qarşı məhəbbətsiz mümkün deyil. Doğma dilinə biganə olan insan vəhşidir. O, öz mahiyyətinə görə ziyanvericidir, çünki, onun dilə qa- rşı biganəliyi xalqının keçmişi, bu günü və gələcəyinə olan tam biganəliyindən irəli gəlir”. Bütün dövrlərdə böyük rus şəxsiyyətləri azsaylı xalqları, onların dilini, mədəniyyətini müdafi ə ediblər, yəni əsl rusa xas olan mehriban qonşuluq münasibətlərini sax- layıblar. Yarımçıq dil – dil deyil, Murdarlanmış bulaqdır. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|