49
- rus axtanş sistemləri: APORT, RAMBLER,YANDEX.
Bu sistemlərdən bəzilərini qısaca nəzərdən keçirdək.
ALTAVİSTA (
www.altavista.com
) – ən böyük axtarış portallarından biri
olub, təqdim etdiyi servislərin sayına görə axtarış sistemləri arasında liderlik edir,
30-a qədər dildə (rus və türk dilləri də daxil olmaqla) informasiya axtarışı apara və
tapılan sənədləri lazımi dilə çevirə bilir. Bu sistem yazıldığı dildən asılı olmayaraq
bütün WEB səhifələrini indeksləyir. ALTAVİSTA-nın sorğu dili ən güclü dillərdən
biri hesab olunur. Burada sorğunun genişləndirilməsi, yəni mürəkkəb sorğu
formalaşdırmaq imkanı var. Açar sözləri «AND», «OR», «NOT» operatorları ilə
əlaqələndirmək, frazalara görə axtanş aparmaq, beşə qədər istənilən hərfı əvəz edən
«*» metasimvolundan istifadə etmək mümkündür. Bundan əlavə, məzmunlu
axtarışı reallaşdırmaq üçün terminlərin bir-birilə yanaşı yerləşməsini tələb edən
«NEAR» (yanaşı) operatoru da mövcuddur. Frazalara görə axtarış aparmaq üçün
həmin frazaları özündə cəmləyən kifayət qədər böyük lüğətə malikdir.
Bütün bunlarla yanaşı, axtarış apararkən sorğuda açar sözün sənəddə rast
gəldiyi sahənin adını - hiperistinad (link), applet (ingilis dilində app – application
sözündən, -let isə kiçiltmə sufiksindən gəlir), hostların adları, şəkillərin adları, mətn,
başlıq, URL - da vermək olar. Xəbərlər qruplarında axtarış aparmaq mümkündür.
Verilən dildə sənədlərin axtarışını aparmaq olar. Lakin bu halda digər dillərdəki
səhifələrə baxmaq mumkün olmur.
GOOGLE (
www.google.com
) – digər sistemlərdən fərqli axtarış
alqoroitmindən istifadə edir, çox sadə interfeysə və yüksək relevantlıq (relevant –
ödənişsiz onlayn lüğət) dərəcəsi ilə ölçülən yaxşı axtarış nəticələrinə malikdir.
Axtarış zamanı sorğunun axtarış surətini sənədin axtarış surətinə (indeksinə) tam
daxil olması ilə yanaşı sənədə digər serverlərdən edilən istinadların sayı da nəzərə
alınır. İstinadların sayı çox olan sənədlərə üstünlük verilir və onlar axtarış
nəticələrinin siyahısının lap əvvəlində təqdim edilir.
GOOGLE sisteminin maraqlı xüsusiyyətlərindən biri də onun interfeysində
ənənəvi axtarış mexanizmini işə salan «GOOGLE Search» düyməsi ilə yanaşı,
50
sorğuya maksimal cavab verən sayta müraciət etmək üçün «I'm Feeling Lucky»
düyməsinin də nəzərə alınmasıdır. GOOGLE-də müxtəlif dillərdə,o cümlədən, rus,
azərbaycan dillərində axtarış aparmaq imkanı var. Xəbərlər qruplarında da axtarış
aparmaq mümkündür.
DİRECTHİT (
www.directhit.com
) axtarış sistemləri ailəsində həm sadə,
həm də güclü sistem hesab olunur. Onun sadəliyi ənənəvi axtarış sistemlərində
olduğu kimi, açar sözlərlə axtarışın aparılması, sadə və aydın interfeysə malik
olması ilə təyin olunur. Sorğudakı açar sözlərə uyğun gələn sənədlərin içərisində
daha çox istinad edilən və daha çox baxılan (yəni baxılma müddəti daha çox olan)
sənədlərə üstünlük verilir və onlar çıxış siyahısının əvvəlində yerləşdirilir.
Sorğudakı sözlərə, istinadların sayına və baxılmaların çoxluğuna görə
seçilmiş sənədlərin siyahısı ilə yanaşı, sorğuya yaxın mövzular (sözlər) də ekrana
çıxarılır. Həmin sözlər (Related Searches) sorğudakı sözlərə «sinonimlik»,
«assosiativlik» və «sinif-altsinif» («soy-növ» və «tam-hissə») əlaqəlrəinə görə
müəyyənləşdirilir. Bütün bunlarla bərabər, çıxışda reytinqi yüksək olan sənədlərin
populyarlığı haqqında əyani formada məlumat verilir.
SNAP (
www.snap.com
) ilkin axtarış üçün nəzərdə tutulub və bir sıra
cəhətlərinə görə DİRECTHİT sisteminə oxşayır. Burada da saytların populyarlığı
və oxşar mövzular istifadəçilərin rəyləri ilə (istinadların sayı və baxılma müddəti)
müəyyənləşdirilir. Bəzi xüsusiyyətlərinə görə SNAP sistemi DIRECTHIT
sistemindən müsbət mənada fərqlənir. Məsələn, sorğuya cavab kimi verilən
saytların və oxşar mövzularıın (Related Searches) siyahıları ilə yanaşı, oxşar
kateqoriyaların (Related Categories) siyahısı da ekrana çıxarılır. Həmin siyahıda
SNAP-ın tematik kataloqunda tapılan saytların rast gəlindiyi bölmələr göstərilir.
SNAP-ın kataloqu xüsusi redaktorlar (insanlar) tərəfındən hazırlanır. Onlar ən
populyar saytları seçib, onları təsvir edir və kataloqun uyğun bölmələrinə
yerləşdirirlər. Kataloqun bölmələri həmçinin tapılan sayt haqqında qısa
informasiyada da qeyd olunur (əgər sayt tematik kataloqa daxil edilibsə). Bu cür
saytlar «TopWeb Sites» (ən yaxşı Web saytlar) kateqoriyasında təsvir edilirlər.
51
SNAP-ın cavablar pəncərəsində «TOPWebSites» kateqoriyasından sonra
«LiveDirectory» (Müvəqqəti Qovluq) kateqoriyası gəlir. Həmin kateqoriyaya
saytların qiymətləndirilməsində redaktorlara (insanlara) kömək məqsədi ilə
yaradılmış «Global Brain» proqramı vasitəsilə populyarlığı təyin edilmiş saytlar
daxil edilir. Saytların populyarlığı onlara edilən istinadların sayı və baxılma
müddətlərinə görə müəyyənləşdirilir. Hər bir müəllif öz saytını «LiveDirectory»
kateqoriyasına daxil edə bilər. SNAP həmin saytları tematik kataloqda göstərmir,
lakin belə kateqoriyanın mövcudluğu haqqında pəncərəyə məlumat çıxarır.
Konkret axtarış aparmaq üçün SNAP sistemində sorğu dilindən istifadə edilir.
DİRECTHİT-dən fərqli olaraq, SNAP bütöv frazalara görə axtaraş apara bilir.
Bunun üçün frazanı təşkil edən sözlər dırnaq işarəsi arasında yazılmalıdır, məsələn,
«olum ya ölüm». Dırnaq işarəsindən əlavə, SNAP sözün əvvəlində yazılan «+» və
«-» işarəsini də qavrayır. «+» işarəsi sözün sənəddə mütləq olmasını, «-» işarəsi isə
mütləq olmamasını göstərir.
YAHOO (
www.yahoo.com
) İNTERNET-də istifadə edilən ilk axtarış
sistemlərindən biridir. Hazırda YAHOO bir sıra informasiya-axtarış vasitələri
istehsalçıları ilə əməkdaşlıq edir və onun müxtəlif serverlərində müxtəlif proqram
təminatından istifadə edir. YAHOO-ya tematik kataloq kimi də baxmaq olar, ona
görə ki, onun tematik kataloqu ən böyük həcmə malikdir və hazırda kataloqda
milyondan çox səhifənin və saytın ünvanları toplanıb.
Bütün tematik kataloqlar kimi, YAHOO-da agacvari strukturla təşkil
edilmişdir. Ən yuxarı səviyyədə əsas rubrikalar (məsələn, «Mədəniyyət və
incəsənət», «Biznes və iqtisadiyyat», «Kompüter və İnternet» və s.) təsvir edilir.
Rubrikalar bölmələrə, bölmələr altbölmələrə və s. ayrılır və ən aşağı səviyyədə
(yarpaqlarda) saytların təsviri və onlara istinadlar (linklər) saxlanır. Hər bir saytın
təsviri xüsusi redaktor (insan) tərəfındən aparılır. Onların sayı 50-dən artıqdır.
Beləliklə, YAHOO-nun kataloqu əl üsulu ilə tərtib edilir. Odur ki, onun keyfiyyəti
yüksəkdir.
Dostları ilə paylaş: |