arpasından götürüb yabının qabağına tökürdü. Yabı
elə kökəlmişdi ki,
dərisinə sığmırdı. Bir gün Koroğlu töyləyə atların yanına gəlmişdi.
Yabıya baxıb mat-məhəttəl qaldı, dedi:
– Ay Kaloğlan, sən ata yaxşı muğayat olurmuşsan. İndi ki, belə ata
baxmaq əlindən gəlirdi, niyə məndən gizlədirdin? Afərin sənə!
Keçəl Həmzə çox hörmətə minmişdi. Hansı işə buyururdular
yarıdırdı, hansı ata muğayat olmağı tapşırırdılar, beş gündə dərisinə
sığmaz eləyirdi. Axırda Koroğlu Dürata bağmağı keçəl Həmzəyə tapşırdı.
Bu işə xanımlar, dəlilər razı olmadılarsa da, Koroğlu onlara qulaq
asmadı. Keçəl Həmzə bir neçə gün Dürata çox yaxşı baxdı. Elə ki, bir
neçə gün keçdi, atın arpasını xırpadan kəsdi. Dürat başladı arıqlamağa.
Koroğlu işi belə görüb bir gün Həmzədən soruşdu:
– Ay Kaloğlan, bu at niyə belə günü-gündən dala gedir? Olmaya
yaxşı baxmırsan?
Keçəl Həmzə dedi:
– Mən əlimdən gələni eləyirəm, amma at gecə-gündüz içəridə
başından axura bağlı, ayaxları da buxovlu. Eşik üzü görmür, çox güman
ki, ondan sınıxdır.
Qırat ilə Dürat bir töylədə bağlanırdı. Atların ikisinin də ayağında
buxov var idi. Özləri də ayrı-ayrı açarlarla açılırdı. Koroğlu çıxartdı Düratın
açarını keçəl Həmzəyə verdi. Xanımlar, dəlilər bunu eşidib dedilər:
– Ay Koroğlu, sən nə eləyirsən? Tanımadığın, bilmədiyin bir
adama etibar eləyib Düratın buxov açarını verirsən?
Koroğlu yenə də xanımları, dəliləri sakit elədi ki, qorxmayın, heç
zad olmaz. Keçəl Həmzə bir neçə gündə Düratı dərisinə sığmaz elədi.
Keçəl Həmzə buraya gələni az qalmışdı ki, bir ay olsun. Onun
Mahmud paşaya verdiyi vədə tamam olurdu. Keçəl Həmzə gecələrin
birində ayağa qalxıb öz-özünə dedi: – Mən bir il də burada qalsam
Koroğlu Qıratın nə mehtərliyini, nə də buxovunun açarını mənə verməyəcək.
Toqat şəhərində nə tanıyırlar ki, Qırat hansıdı, Dürat hansıdı.
Elə bunu aparım, paşanı aldadım, qızı alım, beş gün bu dünyada
kef çəkim.
Keçəl Həmzə bunu deyib, gecə xəlvətcə Düratı mindi. Asta qaçan
namərddi, birbaş qaçdı. Sabah açıldı, mehtərlər yerlərindən qalxıb,
atlara arpa-saman vermək üçün töyləyə gəldilər. Gördülər ki, nə Dürat
var, nə də keçəl Həmzə. Başı lovlu Koroğlunun yanına gəlib dedilər:
– Nə Dürat var, nə də keçəl Həmzə.
Dəlilər çaxnaşıb bir-birinə dəydilər. Xanımlar da bir yandan düşdülər
Koroğlunun üstünə, başladılar onu məzəmmətləməyə. Taxsırkar
olduğundan Koroğlu nə dəlilərin, nə də xanımların töhmətinə dinmədi.
Kiriyib qaldı. Amma dəlilər sakit olmayıb deyirdilər:
– Biz sənə demədikmi, tanımadığın adama etibar eləyib atı tapşırma.
İyidin atını apardılar ya arvadını, ikisi də namusdan sayılır. Bizim
qorxumuzdan quş quşluğu ilə Çardaxlı Çənlibelin həndəvərinə gələ
bilmir. Qoç Koroğlunun, Çənlibelin, dəlilərin adı gələndə paşalar,
bəylər tir-tir titrəyir. Bir keçəl gədənin birisi gəlib buradan at aparsın.
İndi bu xəbər ətrafa yayılacaq, düşmənlər üstümüzə ayaq alacaq. Özün
öz əlinlə elə iş elədin ki, aləm yığılsaydı, eləyə bilməzdi. İndi de
görüm Düratı haradan tapacaqsan, necə gətirəcəksən?
Koroğlu dedi:
– Dürat gedib, Qırat durur, minib gedib tapıb gətirərəm. Az məni
məzəmmət eləyin.
Koroğlunun hirsi tutanda yanına gedib onu dindirmək olmazdı.
Deyirlər ki, belə vaxtlarda bir üzü üstə, iki-üç gün yatardı, acığı soyuyardı.
İndi də ki, Koroğlunun hirsindən, qəzəbindən tay danışma,
gözləri qanla dolmuşdu. Acığından az qalırdı dəmir gəmirsin. Necə ki,
üzü üstə düşdü düz iki gün-iki gecə ac-susuz yatdı. Üçüncü gün yuxudan
ayılıb, Eyvazı səsləyib tapşırdı ki, bir ayrılıq məclisi qursun.
Eyvaz məclis qurdu. Təkcə Koroğluya yeddi batman düyünün plovunu,
yeddi qoyun şaqqası, yeddi tuluq şərab hazırlatdı. Yedilər, içdilər,
Koroğlu bığlarını eşdi, qulaqlarının dalında burdu. Altdan geyinib
üstdən qıfıllandı, üstdən geyinib altdan qıfıllandı, axırıncı badəni bığlarının
altından ötürüb ayağa qalxdı. Qıratı ifçin yəhərləyib, qabağına
çəkdilər. Xanımlarla, dəlilərlə halallaşıb sıçradı Qıratın belinə mindi.
Düratın üç günd getdiyi yolu Qırat bir gündə gedirdi. Koroğlunun elə
bircə Qırata mindiyi göründü. At elə bil ki, quş kimi qanad açdı.
Dağları, daşları düz elədi, ildırım kimi çaxıb gözdən itdi. Qıratın nallarından
qığılcım qalxırdı. Yolu başına götürmüşdü. Elə gedirdi ki, elə
bil bir ox idi kamandan qurtarmışdı, süzürdü.
Koroğlu getməkdə olsun, o tərəfdən keçəl Həmzə də üç gün, üç
gecə idi ki, canının qorxusundan bir yerdə düşüb dincəlməyib at sürürdü.
Yolun üstündə Qırx dəyirmanlar deyilən bir yer var idi. Oraya çatmağa
az qalmışdı ki, Həmzə dönüb geri baxdı ki, yolda toz-dumana qarışıb,
duman toza. Bir də diqqət eləyəndə gördü budu Koroğlu Qıratın üstündə
elə gəlir, elə gəlir ki, ley kimi. Keçəl Həmzənin tüpürcəyi ağzında
qurudu. Ha udqundu gördü yox, ağzının suyunu uda bilmir. Çünki öz
işini bilirdi. Bilirdi ki, Koroğlu yetişən kimi onunkunu ona verəcək.
Düratı qamçılayıb, özünü tez qırx dəyirmanların qapısına saldı. Atdan
düşdü, atı dəyirmanın qapısındakı dirəyə bağlayıb tələsik çağırdı:
– Ay dəyirmançı, bir tez eşiyə çıx!
Dəyirmançı tez eşiyə çıxıb soruşdu:
– Qardaş, nə istəyirsən?
Həmzə dedi:
– Bax o yol ilə gələn qoç Koroğludu, Çənlibeldən gəlir. İlxısına
qotur düşüb, dəyirmançı beyni axtarır ki, atlarını qoturdan qurtarsın.
Tez başına çara tap. Yetişsə ömrünü tamam eləyəcək.
Dəyirmançı dili tutar-tutmaz dedi:
– Ay qadan alım, bəs mən nə eləyim? Onun əlindən necə qurtarım?
Həmzə dedi:
– Soyun paltarını mənə ver, mən geyim, mənim də paltarımı sən
gey, get dəyirmanın donuzluğunda gizlən. Mən Koroğlunun ağzını
yana sala bilsəm salmışam, yox sala bilməsəm onda qoy məni öldürsün,