sən yazıqsan.
Dəyirmançı tez paltarını çıxardı, ona verdi, Həmzə də paltarını dəyirmançıya
verdi. Dəyirmançı qaçıb donuzluğa girdi. Həmzə dəyirmançının
paltarını geyinib dəyirmanın içinə girdi. Özünü guppadan unluğun
içinə salıb üzünü-gözünü o ki var una buladı, un kürəyini də əlinə alıb,
unluğun qabağında dayandı. O tərəfdən Koroğlu özünü alıcı quş kimi
dəyirmanın qapısına yetirib çığırıb dedi:
– Ay dəyirmançı, tez gəl bu atı tut!
Keçəl Həmzə dəiyrmançı paltarında qapıya çıxıb dedi:
– Nə buyurursan?
Koroğlu dedi:
– İndicə mənim qabağımca buraya gələn atlı necə oldu?
Keçəl Həmzə dedi:
– Odu, içəridə dəyirmanın donuzluğuna girib gizlənib.
Koroğlu tez atdan düşdü. Qıratı Həmzənin yedəyinə verib özü
dəyirmana girdi. Ağzını donuzluğa tutub dedi:
– Əyə, ay keçəl, belə çıx!
Dəyirmançı daha da qorxub dedi:
– Haraya çıxım? Mənim sənin ilxının qoturuna dərman olası
beynim yoxdu. Ölsəm də çıxmaram.
Koroğlu dedi:
– Əyə, ay keçəl, qotur nədi, beyin nədi, belə çıx səninlə işim
çoxdu.
Koroğlu gördü ki, dəyirmançı öz xoşuna donuzluqdan çıxmaq
istəmir, irəli yeridi. Dəyirmançı qorxub çəkildi. Koroğlu bir az da irəli
yeridi. Dəyirmançı yenə də o tərəfə çəkildi. Birdən dəyirmançının
başı dəyirmanın pərinə keçdi. Pər yazıq dəyirmançını bircə dəqiqədə
öldürdü. Koroğlu irəli yeriyib gördü ki, keçəl Həmzə nə gəzir, ölən
dəyirmançıdı.
Keçəl Həmzə Çənlibeldə Dürata baxdığı zaman Qıratın da yanyörəsinə
hərlənib özünə mehriban eləmişdi. Bir də Qıratın belə bir
xasiyyəti var idi ki, Koroğlu onun yüyənini kimə tapşırsaydı, ona
üzəngi verərdi. Odu ki, Koroğlunun başı içəridə dəyirmançıya məşğul
olanda keçəl Həmzə Qıratı mindi. Koroğlu dəyirmandan çıxıb baxdı
ki, keçəl Həmzə Qıratın belində, özü də dəyirmandan bir az aralı
durub hərdən bir də atı qamçı ilə vurub incidir. Koroğlu indi başa
düşdü ki, keçəl Həmzə onu aldadıb. Bir qəzəbləndi, Misri qılıncı çəkib
hücum eləmək istədi. Ancaq baxdı ki, bundan bir fayda olmayacaq.
Bilmədi ki, nə eləsin. Bir də baxdı ki, insafsız həm də Qırata elə bir
qamçı vurdu ki, az qaldı od çıxsın. Ürəyi yanıb aldı, görək nə dedi:
Canım Həmzə, gözüm Həmzə!..
Həmzə, incitmə Qıratı!..
Budu sənə sözüm Həmzə,
Həmzə, incitmə Qıratı!..
Qıratdı mənim dirəyim,
Əriyər, qalmaz ürəyim.
Sən
olasan duz çörəyim,
Həmzə, incitmə Qıratı!..
Eşidər paşalar, bəylər,
Şadlıq xəbərini söylər,
Koroğlu iltimas eylər,
Həmzə, incitmə Qıratı!
Keçəl Həmzə dedi:
– Koroğlu, elə adın var imiş. Bir ay süfrənin qırıq-quruğundan
yedim, indi onu da dilinə gətirdin, başıma çaldın. Özün karvanlar soyursan,
mal-dövlət alırsan, indi bir at nədi ki, ondan ötəri bu qədər yalvarır,
yaxarır, yanıb hayıfsılanırsan?
Koroğlu dedi:
– Mən ondan ötəri hayıfsılanmıram. Ona yanıram ki, sən Qıratı
aparıb saxlayan, minən deyilsən. Gəl atı özümə sat. Bunu eləməsən
əylən, onda Qıratın qiymətini deyim, allanıb ucuz satma!
Aldı Koroğlu:
Əylən, deyim Qıratın qiymətini,
Səksən min sərkərdə mala da vermə!
Səksən min ağ tüklü qəmər öyəcə,
Səksən min xəzinə pula da vermə!
Səksən min ilxıya, səksən min ata,
Səksən min mahaldan gələn barata,
Səksən min kotana, səksən min cütə,
Səksən min kotanlı kala da vermə!
Koroğlu dövlətin endirsin düzə,
Say götür hamısın səksən min yüzə.
Səksən min gəlinə, səksən min qıza,
Səksən min ərgənə, dula da vermə!
Keçəl Həmzə dedi:
– Koroğlu, arxayın ol, qiymətinə sataram.
Koroğlu gördü keçəl Həmzə Qıratı verməyəcək, dedi:
– Barı qulaq as deyim, atı necə saxlamaq lazımdı. Aldı əlüstü,
görək nə dedi:
Həmzə, atı yaxşı saxla,
At iyidin qardaşıdı.
Gündə muğayat ol yoxla,
At iyidin qardaşıdı.
Yaz olanda dağa yollat,
Yay olanda ifçin nallat,
Qış olanda məxmər çullat,
At iyidin qardaşıdı.
Atı sevib bəslə körpə,
Hayqıranda çıxsın sarpa.
Hər yeyəndə qırx tas arpa,
At iyidin qardaşıdı.
Uzaq-uzaq yollarınan,
Belə ipək çullarınan,
Hoqqa yarım nallarınan,
At iyidin qardaşıdı.
Məclis qurdum çoxlarınan,
Dava etdim oxlarınan,
Qara polad mıxlarınan,
At iyidin qardaşıdı.
Sərin-sərin yu suyunan,
Quyruğu bağlı muyunan,
Qoç Koroğlu çox öyünən
At iyidin qardaşıdı.
Keçəl Həmzə dedi:
– Koroğlu, nə zaman Qıratın dalınca Toqata gəlsəm özüm üzəngini
basıb səni mindirəcəyəm. Amma indi heç üz vurma, atı verməyəcəyəm.
Gərək aparıb Mahmud paşaya verib, Dona xatunu alam.
Keçəl Həmzə bunu deyib, Qıratı səyirtdi, gözdən itdi. Koroğlu
Düratı qaytarmağa gəlmişdi, Qıratı da əlindən verdi. Ona bu hamısından
ağır gəldi, dəyirmanın qapısında yerə oturdu, aldı görək nə dedi:
Çünki oldun dəyirmançı
Çağır gəlsin dən Koroğlu!
Verdin Qırı, aldın Dürü,
Döy başına, yan Koroğlu!
Qırat əldən getdi, barı,
Canda qaldı intizarı.
Üyüd arpa, buğda, darı,
Al şahadın sən, Koroğlu!
Uca dağlarda döşlətdin,
Ağır alaylar boşlatdın,
Yüz il lotuluq işlətdin,
Axır oldun xam, Koroğlu!
Özün allatdırdın büyün,
Sinəmə çəkildi düyün,
Gedin dəlilərə deyin,
İşə düşdüm mən Koroğlu!
Koroğlunun özü ac idi, atı da arpasız. Axşam düşdüyündən dəyirmana
gələn də olmadı. Koroğlu ac-susuz yatdı. Elə ki, sabah açıldı bir də
baxdı ki, budu bir kişi qabağında iki yüklü öküz gəlir. Kişi gəlib yetişdi.
Bir Koroğluya baxdı, bir paltar-maltarına, şəst-bəstinə baxıb dedi:
– A qardaş, hanı dəyirmançı?
Koroğlu dedi:
– Dəyirmançı yoxdu, indi dəyirmanda mən dururam.
Koroğlu özü öküzlərin üstündən çuvalları düşürdü, dəyirmana
apardı, sonra kişidən soruşdu:
– Qardaş, bunların içində heç arpa varmı? Mənim atım arpasızdı,
qorxuram damağ ola, bir az ona arpa verim yesin.
Kişi dedi: