Korporativ tuzilmalarda moliyaviy nazorat tizimini takomillashtirish masalalari
Soliqqa oid huquqbuzarliklarning turlari hamda ularga nisbatan
Yüklə 304,62 Kb.
|
| 2.2. Soliqqa oid huquqbuzarliklarning turlari hamda ularga nisbatan
javobgarlik masalalari Hozirgi kunda soliq qonunchiligi bevosita soliq to’lovchilar faoliyatiga tadbiq etish jarayonida uning bir qator muammoli jihatlari ko’zga tashlanmoqda. Bu holat esa ayrim soliq to’lovchilar tomonidan soliq qonunchiligini o’zlaricha talqin etish, soliq qonunchiligida soliqqa oid munosabatlarning umumiy talqinidan “o’z manfaat”lari yo’lida foydalanish holatlarini keltirib chiqarishi bilan bir qatorda provardida byudjetga soliq tushumlarining etarli miqdorda tushmasliga olib kelmoqda. Masalan, ayrim soliq to’lovchilar soliqdan qochish maqsadida haqiqiy ulgurji savdo operatsiyalari bo’lgan operatsiyalarni komissiya shartnomalari ko’rinishida rasmiylashtirmokdalar, chunki ulgurji savdo operatsiyasidan soliq to’lovchi haqiqiy tovar aylanmasidan 5 foizlik stavka bo’yicha yagona soliq to’lovi to’lashi lozim bo’lsa, komissiya shartnomasi asosida ushbu tovar aylanmasidan emas, balki komission mukofot pulidan 33 foizlik yagona soliq to’lovi to’lashni amalga oshirmokdalar. Agarda amaliyotda ko’pgina holatlar bo’yicha komission mukofot puli tovar aylanmasiga nisbatan 2-6 foizdan iborat bo’layotgaligini e’tiborga olsak, soliq to’lovchi amalda soliq to’lashi lozim bo’lgan summaga nisbatan qariyib 4 marta kam soliq to’lashga olib kelmoqda. Bu esa soliqqa oid qonunlarni biroz takomillashtirishni taqozo etadi. Shundan kelib chiqib bizning fikrimizcha O’zbekiston Respublikasi “Fuqarolik kodeksi”ning va O’zbekiston Respublikasi Soliq qodeksining tegishli moddalariga o’zgartirishlar kiritib, komissiya shartnomasi asosida faqat chakana savdo faoliyatini amalga oshirishga ruxsat etilsa va ulgurji tartibda komissiya shartnomasi asosida savdo opertsiyalarini amalga oshirishni qonun doirasida ta’qiqlab qo’yilishi maqsadga muvofiq bo’lar edi. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi qoidalarining tahlili unga keyingi yillarda qabul qilingan, tadbirkorlik sub’ektlari manfaatlarini himoya qilishga yo’naltirilgan normalarning hammasi kirmaganini ko’rsatadi. Me’yoriy-huquqiy hujjatlarning me’yorlari tafovut qilganda, ulardan yuqoriroq yuridik kuchga ega bo’lgani qo’llanadi, ya’ni boshqa hujjatlar bilan tafovut uchraydigan hollarning hammasida Soliq kodeksiga muvofiq bo’lishi kerakligi nazarda tutilgan. Shu sababli tadbirkorlar huquqlarini yanada himoya qilish yo’liga muvofiq bo’lishi maqsadida Soliq kodeksi qoidalarini takomillashtirish maqsadga muvofiqdir. O’zbekiston hukumati iqtisodiyotga nisbatan soliq yukini bosqichma-bosqich kamaytirish, milliy soliq tizimini xalqaro me’yorlar va standartlarga muvofiqlashtirish bo’yicha izchil siyosat yuritmoqda. Soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni liberallashtirish ushbu sohani takomillashtirishning eng muhim yo’nalishi hisoblanadi. 2006 yil 10 oktyabrda qabul qilingan Qonun ushbu masalani hal qilishga yondashuvni tubdan o’zgartirdi. Mazkur Qonun bilan javobgarlikni liberallashtirishga qaratilgan ko’p qoidalar amalga kiritildi, ular ushbu Qonun qabul qilingunga qadar Soliq kodeksining loyihasida nazarda tutilgan edi. Bu hol Soliq kodeksi loyihasiga ishlov berish davomida huquqni qo’llash amaliyotidan kelib chiqib mexanizmni takomillashtirish imkonini berdi. Yangi Soliq kodeksining qabul qilinishi va amalga kiritilishi bilan ushbu sohada nimalar o’zgardi? Yangi Kodeksda ushbu masalaga butun bir bob - o’n ettinchi bob bag’ishlangan. Uning 113-121-moddalari soliqqa oid huquqbuzarliklarning barcha turlari va ular uchun javobgarlik choralarini qarab chiqadi. Oldingi Soliq kodeksida soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlik uchun faqat bitta modda, ya’ni 135-modda bilan javobgarlik belgilangan edi. Soliq to’lovchining, shu
O’zbekiston Respublikasi norezidentining, bundan bir vaqtning o’zida davlat soliq xizmati organlarida va davlat statistikasi organlarida hisobga qo’yilgan holda davlat ro’yxatidan o’tkaziladigan soliq to’lovchilar mustasno, davlat soliq xizmati organlarida hisobga turishdan bo’yin tovlashi quyidagi miqdorda jarima solinishiga sabab bo’ladi: -agar faoliyat ko’pi bilan o’ttiz kun amalga oshirilgan bo’lsa, – eng kam ish haqining ellik baravari miqdorida, biroq bunday faoliyat natijasida olingan sof tushumning o’n foizidan kam bo’lmagan miqdorda; -agar faoliyat o’ttiz kundan ortiq amalga oshirilgan bo’lsa, – eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida, biroq bunday faoliyat natijasida olingan sof tushumning ellik foizidan kam bo’lmagan miqdorda. Soliq to’lovchi jismoniy shaxsga va soliq to’lovchining mansabdor shaxsiga nisbatan ma’muriy jazo qo’llanilganidan keyin bir yil ichida takroran sodir etilgan soliq hisobotini taqdim etmaganlik yoki o’z vaqtida taqdim etmaganlik – muddati o’tkazib yuborilgan har bir kun uchun bir foiz miqdorida, biroq belgilangan to’lov muddatida to’lanishi lozim bo’lgan to’lov miqdoridan tegishli hisobot davri uchun ilgari hisoblangan to’lovlar chegirib tashlangan summaning o’n foizidan ko’p bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. Buxgalteriya hisobining yo’qligi yoki buxgalteriya hisobini belgilangan tartibni buzgan holda yuritganlik, hisoblanishi lozim bo’lgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar summasini aniqlab bo’lmasligiga olib kelganda – yuridik shaxs – soliq to’lovchiga nisbatan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning miqdorini aniqlash imkoniyati bo’lmagan davrda tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan tushgan tushum miqdorining bir foizi miqdorida, biroq eng kam ish haqining ellik baravari miqdoridan ko’p bo’lmagan miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. Jarimani to’laganlik soliq to’lovchini buxgalteriya hisobini tiklash majburiyatidan ozod qilmaydi. Faoliyat turlari bilan litsenziyasiz va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarsiz shug’ullanish – faoliyatning ushbu turlarini litsenziyasiz yoki boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarsiz amalga oshirish davrida olingan sof foyda miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi. Qo’shilgan qiymat solig’i to’lovchi bo’lmagan mahsulot etkazib beruvchilar tomonidan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishda qo’shilgan qiymat solig’ini hisobvaraq-fakturada aks ettirganlik –mahsulot etkazib beruvchilarga hisobvaraq-fakturada ko’rsatilgan soliq summasi miqdorida va shu summaning yigirma foizi miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi. Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) sotib oluvchilarga nisbatan jarima solish qo’llanilmaydi va ular qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha byudjet bilan qayta hisob-kitob qilmaydi. Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarini ishlatish majburiy bo’lgani holda ularni ishlatmasdan savdoni amalga oshirganlik va xizmatlar ko’rsatganlik, xuddi shuningdek sotib oluvchiga kvitantsiyalar yozib berish, talonlar, cheklar yoki ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarni berish majburiy bo’lgani holda bunday hujjatlarni bermasdan tovarlarni realizatsiya qilganlik va xizmatlar ko’rsatganlik – eng kam ish haqining o’ttiz baravaridan ellik baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. Jarima qo’llanilganidan keyin bir yil ichida sodir etilganda –eng kam ish haqining etmish besh baravaridan yuz baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo’ladi. Texnik talablarga javob bermaydigan nazorat-kassa mashinalaridan foydalanganlik yoki fiskal xotirasining xizmat ko’rsatish dasturi buzilgan nazorat- kassa mashinalaridan foydalanganlik–eng kam ish haqining yuz baravari miqdorida jarima solishga sabab bo’ladi. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash muddatlarini buzish – to’lovning belgilangan muddatidan keyingi kundan e’tiboran muddati o’tkazib yuborilgan har bir kun uchun, to’lov kuni ham shunga kiradi, 0,033 foiz miqdorida penya hisoblashga sabab bo’ladi. Bunda boshqa soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha ortiqcha to’langan summaga teng bo’lgan qarz summasiga penya hisoblanmaydi. Penya miqdori tegishli soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha qarz summasidan oshib ketishi mumkin emas. Penya undirilishi soliq to’lovchini soliq majburiyatlarini bajarishdan ozod qilmaydi. Yuridik shaxs – tadbirkorlik sub’ekti ixtiyoriy tugatilgan taqdirda, yuridik shaxslarni davlat ro’yxatidan o’tkazuvchi organ ixtiyoriy tugatish to’g’risida qabul qilingan qaror haqida xabardor qilingan kundan e’tiboran barcha turdagi soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha penyalar hisoblash to’xtatiladi. Ixtiyoriy tugatish qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda tugallanmagan yoki tugatish tartib- taomili to’xtatilgan va faoliyat qayta boshlangan taqdirda, penya belgilangan tartibda qo’shib hisoblanadi hamda hisoblashlar to’xtatib turilgan butun davr uchun undiriladi. Agar soliq haqidagi qonun hujjatlarini buzganligi uchun moliyaviy jazoga tortilgan shaxs jazoni ijro etish tugagan kundan e’tiboran bir yil mobaynida soliq buyicha takroran qoidabuzarlik sodir etmagan bo’lsa, u jazoga tortilmagan hisoblanadi. Angren shahar Davlat soliq inspektsiyasida o’tkazilgan tekshirishlar yakuni bo’yicha huquqbuzarlarga nisbatan ma’muriy va moliyaviy jazo choralari qo’llanilgan. Jumladan 2011-2013 yillarni tahlil qilsak quyidagi jadvalga e’tiborni qaratish lozim bo’ladi: 8-jadval Yüklə 304,62 Kb. Dostları ilə paylaş:
|