Korporativ tuzilmalarda moliyaviy nazorat tizimini takomillashtirish masalalari
-jadval Savdo-sanoat palatasi tomonidan tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini
Yüklə 304,62 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tekshiruv natijasida aniqlangan kamchiliklar
| 2-jadval
Savdo-sanoat palatasi tomonidan tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatini tekshiruvlari va ularning natijalari to’g’risida ma’lumot 5 №
2012 y. 2013 y. 2014 y. 1 Tekshiriladigan tadbirkorlik sub’ektlar soni (ta) 1680 2457
Tekshiruv natijasida aniqlangan kamchiliklar 2 Ishchi va xizmatchilarning ish xaqilaridan xisoblanadigan daromad solig’ini noto’g’ri hisoblash (foizda) 28 24 18
byudjet oldidagi soliq va boshqa majburiy to’lovlarni o’z vaqtida to’lamaslik (foizda) 35 38 29
15 18 17
xisoblash (foizda) 25 26
6 soliq organlariga xisobot shakllarini
10
Qoraqalpog’iston Respublikasi, Toshkent shaxri va
xudud buyicha mas’ul xodimlarining asosiy vazifalari o’tkaziladigan tekshiruvlarda tadbirkorlik sub’ektlarining xuquq va manfaatlarini joyiga chiqqan holda himoya qilish xamda ushbu buyicha monitoring ishlarini olib borish xisoblanadi. Jumladan, Monitoring Markazi xodimlari tomonidan 2013 yil davomida jami 2 457 ta, shundan 2 186 ta (yoki 89%) rejali, 271 ta {yoki 11%) rejadan tashkari 5 www.chamber.uz – Savdo-sanoat palatasining rasmiy sayti ma’lumotlari asosida tayyorlandi. tekshirishlar monitoringi o’tkazilgan bulib, o’tgan yilga nisbatan 146% (2012 yilda 1 680 ta) ni tashkil etgan. Monitoring natijalariga ko’ra, respublika bo’yicha o’tkazilgan tekshiruvlarning 113 tasida nazorat organlari tomonidan tekshiruv tartib-qoidalari buzilganligi anikdangan. Shuni alohida qayd etish lozimki, eng ko’p xolat nazorat organi xodimlarining “Tekshirishlarni ro’yxatga olish kitobi”ga qayd etmaslik (61 ta), tekshiruv natijalari bo’yicha dalolatnoma bermaslik (53 ta), tekshiruv o’tkazish uchun asos bo’luvchi xujjatlarni taqdim etmaslik (29 ta), tashkilot rahbariga tilxat asosida xujjatlarni taqdim etmaslik (24 ta), tekshirish dasturi doirasidan tashqarida o’tkazganlik (13 ta) xolatlari kabilarda kuzatildi. Markaz xodimlari ishtirokida tekshirish tartiblarining buzilishlariga doir 101 ta xolatga nisbatan choralar ko’rilgan xususan, ushbu: • joyida bartaraf etilgan - 76 ta; •
• prokuratura idorasiga ma’lumotnoma kiritish - 6 ta; •
• bojxona idorasiga ma’lumotnoma kiritish - 1 ta; •
• NQOFM hududiy kengashiga ma’lumotnoma kiritish - 1 ta; •
Misol uchun, Sirdaryo viloyatida faoliyat yurituvchi korxonalardan birida (korxona nomi yashirilgan) Xovos temir yul bekatidagi tarmoq IIB xodimi tomonidan tekshirish o’tkazilgan bo’lib, unda tekshiruvga asos bo’luvchi xujjatlar taqdim etilmagan, “Tekshirishlarni ro’yxatga olish kitobi” ni to’ldirmagan, tekshiruv dastur doirasida o’tkazilmagan xamda tadbirkorga dalolatnoma takdim etilmagan. Mazkur xolatlar buyicha Palata tomonidan Xovos tuman ichki ishlar bo’limiga ma’lumotnoma yuborilishi natijasida tekshiruv to’xtatilgan. Xorazm viloyatida faoliyat yurituvchi korxonada viloyat IBB XOOB va Qo’shko’pir tuman IIB profilaktika inspektorlari tomonidan tekshiruv o’tkazilgan. Ushbu tekshiruvning O’zbekiston Respublikasi “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini davlat tomonidan nazorat kilish to’g’risida” gi, “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to’g’risida” gi qonunlari xamda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Tekshirishlarni tartibga solish va nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtirishni takomillashtirish to’g’risida”, “Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni tekshirishni tashkil qilishni tartibga solish to’g’risida” gi Farmonlari talablariga zid ravishda o’tkazilganligi Palata xamda Xorazm viloyati adliya boshqarmasi mas’ul xodimlari tomonidan aniqlanib, holat yuzasidan Xorazm viloyat prokuraturasiga ma’lumotnoma takdim etilgan. Surxondaryo viloyati Muzrabod, Angor, Qiziriq tumanlari hamda Toshkent shaxar Yunusobod tumanidagi soliq idoralari xodimlarining tekshiruv davomida “Tekshirishlarni ro’yxatga olish kitobi” ga tegishli yozuvlarni qayd etmaslik holatlari monitoring jarayonida aniqlangan va tezkor ravishda nazorat organlari xodimlarini jalb etgan xolda joyida bartaraf etilgan. Bunday misollarni ko’plab keltirish mumkin. Shuni alohida qayd etib o’tish mumkinki, monitoring o’tkazish jarayonida ko’plab tadbirkorlar qonun bilan belgilangan tartib-qoida va me’yorlar bo’yicha etarli darajada ma’lumotga ega emasliklari aniqlanmoqda. Misol uchun, soliq organlari tomonidan utkazilgan kator tekshiruvlar yakuni dalolatnomalari Monitoring Markazi tomonidan taxdil kilinganda tadbirkorlar asosan quyidagi yo’nalishlarda xato-kamchiliklarga yo’l qo’yayotganligi ma’lum bo’ldi: • ishchi va xizmatchilarning ish xaqilaridan xisoblanadigan daromad solig’ini noto’g’ri hisoblash; • byudjet oldidagi soliq va boshqa majburiy to’lovlarni o’z vaqtida to’lamaslik; • penya qarzdorligi mavjudligi; •
• byudjetdan tashqari fondlar (Yagona ijtimoiy to’lovi noto’g’ri xisob kitob qilingan) (25%); • pensiya ajratmasini noto’g’ri xisoblash (5,5%); •
noto’g’ri xisoblash (1 %); • soliq organlariga xisobot shakllarini topshirmaslik va xokazolar. O’zbekiston Savdo-sanoat palatasi hamkor tashkilotlar bilan birga shu kabi kamchiliklarning oldini olish, noqonuniy tekshiruvlarga chek qo’yish, tadbirkorlarning tekshiruvlar to’g’risidagi huquqiy savodxonligini oshirish maqsadida “Tekshiruvlar: A dan Ya gacha”, “Tadbirkorlik sub’ektlarining faoliyatini tekshirish xaqida nimalarni bilish zarur” va “Nazorat qiluvchi organlar tomonidan tekshiruv o’tkazish jarayoni: Tadbirkor huquq va majburiyatlari” nomli qo’llanmalar, teshiruvlarga doir videoroliklarni bepul tarqatib kelmokda. Shu bilan birga, ko’plab tadbirkorlar internet tarmog’i imkoniyatlaridan foydalanmasligi sababli ularga uyali aloqa vositasidan “Tezkor ma’lumotlar bazasi” sifatida foydalanishlari uchun “UzSAT” dasturiy mahsuloti o’rnatib berilmokda. “UzSAT” dasturiy maxsulotining afzalligi shundaki, dastur uyali telefonga o’rnatilgach, tadbirkor telefoni orqali unda qachon rejali tekshiruv tayinlanganligi, tekshiruv qaysi nazorat organlari tomonidan o’tkazilishi, tekshiruvchi kelganda qanday hatti-harakatlarni amalga oshirishi, nazoratchilardan kanday xujjatlarni talab etishi, shuningdek, “Ishonch telefonalari” orkali kaysi idoraga murojaat etishi mumkinligi tug’risida ma’lumotga ega bulishi mumkin. Mamlakatimizni yangilash va modernizatsiya qilish sharoitida soliq sohasidagi islohotlarni amalga oshirish va soliq munosabatlarini takomillashtirish, soliq nazoratining shakllari va ularning amal qilish holatini ilmiy tahlil qilish muhim va dolzarb muammoli masalalardan biri bo’lib hisoblanadi. Soliq nazorati davlat va jamiyat hayotida juda muhim o’rin tutadi, chunki uning vositasida davlat oldida turgan iqtisodiy va ijtimoiy-madaniy vazifalarning bajarilishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan moddiy-moliyaviy resurslar jamlanadi, yalpi ichki mahsulotning zarur qismi davlat va jamiyat ehtiyojlari uchun ajratiladi. Soliq nazorati mamlakatdagi nazorat tizimining ajralmas tarkibiy qismi bo’lib hisoblanadi va shu sababli soliq qonunlariga rioya etilishiga erishishni ta’minlash qonunchilikni mustahkamlash, huquq tartibotiga rioya etilishiga erishishni anglatadi. Soliq nazorati huquqiy tizimning ajralmas tarkibiy qismi sifatida adolat, demokratiya kabi tamoyillarga amal qiladi. Soliqlar davlat daromadlari tarkibida eng salmoqli va hukmron mavqeini egallashi jamiyatdagi huquqiy ong, iqtisodiy taraqqiyot, nazorat tizimlarining vujudga kelishi bilan bog’liqdir. Soliq nazoratining vujudga kelishi jamiyatning demokratlashuvi jarayoni bilan chambarchas bog’liq bo’lib, uning vositasida davlatning yangi soliqlar va yig’imlar joriy etish hamda to’plashga bo’lgan ishtiyoq bilan ishlab chiqarishda qatnashayotgan fuqarolar mulkiy manfaatlari o’rtasida adolatli muvozanat saqlab turilishiga harakat qilinadi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida davlat nazoratining asosiy turi, bu soliq nazorati hisoblanadi. Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridan boshlab mamlakatda olib borilayotgan soliq nazorati iqtisodiy islohotlarga mos ravishda rivojlanmoqda. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish davomida soliq nazorati shakllanib, uzluksiz takomillashib bormoqda. O’zbekiston Respublikasi soliq qonunchiligi vositasida soliq sohasidagi islohotlar amalga oshiriladi. Soliq qonunchiligi davlat faoliyatining yo’nalishlaridan biri sanaluvchi davlat ichki daromadlarini shakllantirishga oid bo’lgan moliyaviy-huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi qonunchilik tarmog’idir. Soliq to’lovchi moliya-xo’jalik faoliyatining rejali soliq tekshiruvi (taftishi) - tekshiruvlarni amalga oshirishning nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan muvofiqlashtirish rejasi asosida o’tkaziladigan tekshiruvdir. Amaliyotda soliq nazorati davlat va nodavlat nazorati shakllarga bo’linadi (3-rasm). Soliq nazoratining asosiy vazifasi-belgilangan soliq va yig’imlarni o’z vaqtida, belgilangan hajmda yig’ilishini ta’minlash yo’li bilan davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishdan iborat. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 8 yanvardagi «Respublika soliq organlari tizimini yanada modernizatsiya qilish chora-tadbirlari to’g’risida» PQ-1257-son qaroriga muvofiq mamlakatimizda to’plangan va chet el tajribasini hisobga olgan holda soliq organlari tizimini yanada modernizatsiya qilish, nazorat qiluvchi organlar funktsiyalaridagi bir-birini takrorlashlarni bartaraf etish, respublika fiskal-moliya organlari tuzilmasida soliq organlarining, eng avvalo, qabul qilingan soliq qonunchiligini va davlat byudjetining daromad qismini shakllantirish bo’yicha belgilangan topshiriqlarni bajarish masalalaridagi vakolatlarini kengaytirish va rolini oshirish maqsadida. Yüklə 304,62 Kb. Dostları ilə paylaş:
|