3. Ko`p hujayrali organizmlarning kelib
chiqishi haqidagi asosiy nazariyalar
Eng tuban darajada taraqqiy etgan ko`p hujayralilar qaysi hayvonlardan
kelib
chiqqan? Ko`pchilik olimlarning fikricha tuban darajadagi ko`p
hujayralilarning ajdodlari xivchinlilar sinfiga oid sodda hayvonlarning koloniyali
formalari bo`lmish geterotrof organizmlar bo`lgan. Shunday xulosaga ular
quyidagi dalillarga asoslanib kelishgan: 1) sodda hayvonlarning va ko `p hujayrali
organizmlarning hujayra tuzilishi va bo`linish jarayoni bir-biriga juda o`xshash;
2) sodda hayvonlar eng oddiy tuzilgan organizmlar sifatida ko`p hujayralilardan
oldin paydo bo`lgan bo`lib, keyinchalik ularning ajdodlariga aylangan; 3)
koloniyali xivchinlilarning tanasini juda ko`p bir xil tuzilgan hujayralarga
bo`linishi ularni har xil yo’nalishda differensiallashishini yengillashtirgan; 4)
barcha ko`p hujayrali hayvonlarning embrional taraqqiyotining dastlabki davrlari
bir hujayrali organizmlarni eslatadi.
Ammo hozirgi koloniyali sodda hayvonlar va eng sodda tuzilgan ko `p
hujayralilar o`rtasida katta farq mavjud: birinchisida aniq vazifalarni bajaruvchi
hujayra guruhlari yo`q, ikkinchisida esa bu hol juda yetarli darajada ifodalangan.
Ular orasidagi oraliq formalar hech iz qoldirmasdan yo`qolib ketgan bo`lishi
mumkin, shu sababli ham olimlar ko`p hujayralilarning kelib chiqishini aniqlash
maqsadida biogenetik qonundan foydalanib kelishgan.
Barcha ko`p hujayrali hayvonlarning taraqqiyoti yagona hujayradan
boshlanadi. Biogenetik qonun asosida qaralganda esa bu - Metazoa ning
ajdodlarini bir hujayralilar ekanligini isbotlovchi dalildir. Bir xil hujayralardan
tuzilgan morula va blastula taraqqiyot davrlari esa evolyutsion jarayonning
(filogenezning) kelgusi etaplarida ko`p hujayralilarning ajdodlari sharsimon,
koloniya bo`lib yashovchi
Dostları ilə paylaş: |