Kulliyyat-14. esas doc

 
 
392 
Mik etmək – sormaq, əmmək 
Miqdari – bir az, bir qədər 
Mina – cənnət quşu 
Mişi – kiçik 
Misl-inki – elə bil ki, sanki 
Mivazibət – qayğı göstərmək 
Miyanəsi – arası 
Moxi – beyin  
Mövc – dalğa, ləpə, dövrə  
Mouqə – vaxt 
Munadi – əzan verən 
Munis  –  ünsiyyət  edən,  adama 
yovuşan, dost 
Muş –sıçan 
Muvazibətluq – qayğıkeşlik 
Muzu – hiyləgər 
Mubəmu  –  tükdən-tükə,incədən 
–incəyə, təfsilatilə 
Mücazat – tənbeh, cəza  
Müntəzir olmaq– gözləmək 
Müxənnət – düşmən  
Müsəlləh olub – silahlanıb 
Mürəttəb – düzəliş, qaydalı 
Müsafirət – səfər 
Müzd – maaş, zəhmət haqqı 
Müamilə – ticarət sövdələşməsi 
Müşəxxəsat 
– 
xüsusiyyət, 
seçilmiş, burada: tərif 
Mücəddədən – yenidən 
Mütəvəcci  –  maraqlanıb,  diqqət 
kəsilib 
Müvazibət – müvazimət 
Müzahim  olmaq – mane olmaq, 
narahatçılıq 
Musəddən  –  cəftə,  rəzə,  qabağı 
kəsilmiş 
Nabud  –  yox  olan,  məhv  olan, 
heç nə 
Namdar – adlı-sanlı, tanınmış 
Nar – od 
Naşayistə  –  yaraşmayan,  layiq 
olmayan 
Nəbər – vuruşma, çarpışma, döyüş 
Nəvar – yazı lenti  
Nəhadundan – içindən 
Nəhib – qışqırıq, ağlama  
Nəxşə, nəqşə – plan, xəritə 
Nəsəb – kökü  
Nəşrli müvərrixə –tarix, nəşr tarixi 
Nəvəd – doxsan 
Nəf – xeyir, fayda 
Nəzdiklik – yaxınlıq  
Nəzaf – təmiz 
Nəcarluq – dülgərlik 
Nigahban  –  qarovul,  gözətçi, 
keşikçi 
Nigin - üzük qaşı, qiymətli daş 
Nigan – qiymətli 
Nijad – soy, nəsil, irq, tayfa 
Nirx – qiymət, dəyər 
Noinən – nə cür, necə  
Noqatə - yerlər, nöqtələr 
Növcavan – gənc 
Növçə – yeniyetmə 
Paquşi - quş ayağı 
Pamal  –  ayayqaltı,  məhv  olan, 
alt-üst 
Porzur, puzur – güclü, qüvvətli 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
393 
Payas – kök 
Payiq, faiq – üstün 
Payam – son, bitmə 
Parti – qrup, hami 
Pərtab etmək – atmaq  
Peykar – döyüş, müharibə 
Pəkər – kefsiz, qüssəli 
Pəncə – beş, burada əl anlamında 
Pəncənərm  etmək  –  vuruşmaq, 
ayaqlaşmaq 
Pənci dü – beş-iki 
Pərvar  –  bəslənmiş,  burada 
davar anlamında 
Pərvəriş  –  yetişdirmə,  bəsləmə, 
böyümə (beşbarmaq) 
Pəsənd –bəyənmə 
Pəs – onda, bəs 
Pəs vermək – geri qaytarmaq 
Pərtab etmək – atmaq, tullamaq 
Pərəstar – şəfqət bacısı 
Peyam – xəbər, məktub 
Piç – dolanbac, dolaşıq 
Pilək – üzük, qolbağ, boyunbağı  
Pişaməd – hadisə, olay 
Pişvaz etmək - qarşılamaq 
Poşt – arxa, dayaq 
Pust –dəri 
Purcəlallı – çox cəlallı, təm-təraqlı 
Rast – düz, doğru, sağ tərəf 
Rəft – burada: dəxli  
Rəxt-xab – yorğan-döşək 
Rənc – əziyyət, incimə, işgəncə 
Rəngi-ruxi – üzünün rəngi  
Rəvac – keçərli  
Rəvağ  –  burada  gəlin  gərdəyi 
anlamında 
Rədd – iz, gediş 
Rəşid – qorxmaz, igid 
Rikab – üzəngi 
Rişə – kök 
Risə – cərgə zəncir 
Rouşən – aşkar, aydın, işıqlı, səlis 
Rubaru – üzbəüz 
Rubut – ad 
Rux – üz, sifət 
Ruze əvvəl – əvvəl gün 
Ruzigar – həyat 
Ruzi məhşər – qiyamət günü 
Rüfəqa – dostlar, yoldaşlar 
Rütbi-lisan – şirin dil 
Rüxsət – icazə 
Sahibi-xanə – ev sahibi  
Saxt – düzəltmə  
Sail  –  soruşan,  dilənçi,  dərviş, 
yolçu  
Salah – məsləhət 
Sal, salə – yaş 
Salim –sağ, salamat 
Salmani – dəllək  
Salman – köməkçi, xidmətçi 
Sepidə dəmi – səhər çağı, səhər 
tezdən  
Seri – sıra 
Sevvom – üçüncü  
Seyid – ağa, rəhbər, başçı 
Seyd – ov 
Səfa – əyləncə  
Səfəndərsəf – cərgəbəcərgə 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
394 
Sər-xabım  vurdu  –  yuxum 
başıma vurdu 
Səfəre-purxətər  –  çox  qorxulu 
yolçuluq  
Səha-salim – sağ-salamat 
Səhlən  –  asanlıqla,  çətinlik 
çəkmədən 
Səzavar – layiq, uyğun 
Səngi-məhək  –  yoxlama  daşı, 
məhək daşı  
Sərazir – başı aşağı, başdan- ayağa  
Sərdar – başçı, canişin 
Sərə  –  Orta  İran  türkləri  iki 
dərənin 
arasındakı 
ucalığın 
başına Sərə deyirlər 
Sər ilə cannan – can-başla 
Sərkargər  –  fəhləbaşı,  briqadir, 
başçı 
Sərkeş – baş qaldıran, üsyankar, 
inadkar 
Sərpəncəli – əl-ayaqlı, cəld 
Sərpuş – baş örtüyü 
Sərkeş – üsyankar, inadkar, qürurlu  
Sər-sida – səs-səmir, səs- səda 
Səru-karum – əlaqəm, işim  
Səfəre-  purxətər  –  çox  qorxulu 
yolçuluq 
Səx, səxt – sərt, soyuq 
Səğir – kiçik 
Səvar – atlı 
Səvar olmaq – minmək 
Sibil –bığ  
Six – şiş 
Sinn - yaş 
Sipər – qalxan 
Sirtab,  sir  ta  piyaz  –sarımsaqdan 
soğana və ya əvvəldən axıra  
Sirvət – sərvət 
Sitarə – ulduz  
Sitar – simli  musiqi aləti (hərfi: 
üç tar) 
Sindim – yaşım 
Siya, siyah – qara 
Sud – fayda, qazanc 
Surağe - muş – siçan deşiyi  
Suziş – yanğı, ağrı 
Suziş etmək – yanmaq 
Sükunət  tutmaq  –  yaşamaq, 
məskən salmaq 
Sövdagər – tacir 
Şayəd – ola bilər ki, bəlkə 
Şane – daraq 
Şani-şövkət – əzəmətli, qüdrətli 
Şəbxum – gecə basqını 
Şəddə – bağlı, topa 
Şəhlalanmaq – şölələnmək 
Şəkənkədə– nökər, qulluqçu  
Şəmaədət – bədxahlıq, başqasının 
müsbətinə, dar gününə sevinmə 
Şəmşir – qılınc 
Şərm –həya, utanc 
Şərməndə  olmaq,  şərm  etmək  – 
utanmaq 
Şikəstlik  –  sındırma,  burada: 
ziyankarlıq 
Şirumənd – utanc vicdanlı  
Şoğl – iş, peşə 
Şöhlə – şölə 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
395 
Şuxluğ – zarafat, hənək  
Şukar – şikayətçi 
Şuca – şucaətli 
Tabutir – qıvraq,cəld 
Tabınak – təmiz, icazəli, boş 
Tac təlai – qızıl tac  
Taxt o taz – çapmaq  
Ta kunun – indiyədək 
Talar  –  sütun  üzərində  qurulmuş 
taxt, ev, talvar, zal, burada: saray 
Taruf – hədiyyə 
Tayifeyi  məcustan  –  islam 
olmayan tayfa 
Tey– xalis, qatqısı olmayan 
Teyy – sarıma, bükmə, ərzində 
Tey etmək – qət etmək 
Təbərrük – bərəkət, nübar 
Təfrih – gəzinti 
Təkyə  –  söykənmə,  istinad  et-
mə, dərvişlərin toplandığı yer 
Təla - qızıl  
Tərac – alt-üst 
Təməi-nəfsanisi – nəfsani tama-hı  
Təmrid – müqavimət, baş əyməmə 
Tənab – örkən, çatı, kəndir 
Təng - dar 
Təh – dib 
Tər – təzə  
Tərsa – xristian  
Təhiyyə – hazırlıq 
Təvan  –  qüdrət,  bacarıq,  güc- 
qüvvət  
Təvanlu – güclü, bacarıqlı 
Təğyir – dəyişmə 
Təsənnü – sünni 
Təcəlla – görünmə, əks olunma 
Tənha – yalnız, təkcə 
Təkiyə  –  dayaq,  böyük  çadır, 
təkiyə 
Tip – silahlı qoşun hissəsi.  
Tir – yaydan atılan ox  
Tiri-xədəng – yay-ox  
Toxm murq – yumurta 
Tul – uzun 
Tour, tür – növ, çeşit 
Türfə  –  tapılmayan,  misli 
bərabəri olmayan 
Uqab – qartal, qaraquş. 
Uğda  bağladı  –  müqavilə,  sülh 
bağladı 
Ücrət – zəhmət haqqı, mükafat 
Varid – gələn, yetişən, daxil olan 
Vahidi-əhəd – tək (Allaha işarədir) 
Vaqə – hadisə, yerləşmə 
Vəilla əlan – o andaca, xüsusilə 
indi 
Vəli – amma, ancaq, lakin 
Vəsilə yetmək – vaxtı çatmaq 
Vəsət – orta, mərkəz, köbə 
Vücud – var olma, şəxs, varlıq  
Yan – yalan, boş söz 
Yaaran – dostlar 
Yəl – igid, qəhrəman, pəhləvan  
Yəlda – ən uzun qış gecəsi, çillə 
gecəsi 
Zağ – qarğa 
Zağça – qarğa balası 
Zanu – diz 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
396 
Zar – ağlayan 
Zəban – dil 
Zəxm – yara 
Zəxim – qalı
n 
Zəminə – əsas  
Zəmin – yer 
Zənən – qadın 
Zərəngi – zirəngsən
 
Zərbaf – qızıl sapla toxuyan 
Zəraf, zurufa – qab 
Zivanə – ox  
Zillət – zəhmət, əziyyət 
Zin – yəhər, qantarğa 
Zində – diri 
Zindəgi – həyat, ömür 
Zinləmək – yəhərləmək  
Zirqəlyan – qəlyanaltı 
Zirə – bitki 
      
 
Dialekt sözləri 
 
Adava – mat qaldı 
Ağaşdıx – yolun uzunluq vahidi 
Arıtmaq – təmizləmək 
Aşıdan çıxarmaq – aşılamaq 
Baş qanax – baş aşpaz 
Binək – ölçü qabı, çəki vahidi 
Bir çən – birdən 
Birçəgi - saçı 
Bulutastan – bulud arasından 
Bu qəd, bu ğət – bu qədər 
Boznux – tutqun 
Calqax – təmiz, xalis 
Cilğə – xırda yol, cığır 
Cür, cur – qoşa, cüt  
Çığ  –  qışqırıq,  çığırtı,  burada: 
gurultu 
Çan – vaxt, zaman 
Çərçi – xırdavat mallar satan 
Çindiri – göstərdi 
Çoodar – heyvan alıb-satan 
Çuvalduz – qıyıq, döşək tikən iynə 
 
Damır –abgərdən, böyük  qulplu 
qab  
Damazdığ – heyvanın artırılma-
sı, (ehtiyat) 
Davar – qoyun sürüsü 
Deyindirmək  –  döyüntüyə  sal-
maq 
Dəbərmək – tərpənmək 
Dəhnə – cilov 
Dəy – deyil 
Ditmək – didmək, üzmək 
Dudurğa – duru, açıq-aydın, ağ 
Dov – hərbə-zorba 
Dolannə – dalına 
Doluna – dövrəsinə, ətrafına 
Əccə – azca 
Əğət – həqiqət 
Əxi –axur  
Ejdir-ejdir – damla-damla, gilə-gilə 
Gədik – yol, cığır 
Gəpləşmək – gaplaşmaq, danışmaq 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
397 
Gülümovla – yığışıb, hazırlaşıb 
Göynü – könlü  
Heş kəmsənə – heç kimsə 
Həpirbaba – bayağı  
Həşəm – naxır 
Hissab – hesab 
Hüs – qəflətən, sakit  
İzginçi – izləyən 
İldir-ildir – gilə-gilə, damcı-damcı  
Körpə – quzu  
Köyşən – çöl 
Kürə – burada: kömür kürəsi 
Kəttinnən  vurdu  –  başının 
ardından vurdu 
Qal etmək – qatmaq 
Qamır – göz zilləmək 
Qanara – dar ağacı 
Qaranqulux – qaranlıq 
Qappuşmaq – güləşmək 
Qəri – qarı 
Qəhəd – yox 
Qəh vurmaq – qəhqəhə çəkmək 
Qıy  baxmaq  –  çəp  baxmaq 
(çəpgöz)  
Qışlarını – ayaqlarını 
Qırmıqul, qırmıqala – qalmaqal 
Qovzamaq – qaldırmaq 
Qurud – burada diz qapağı. Ancaq 
bəzi  bölgələrimizdə  yayda  qatıq, 
ayran  süzməsini  yumru-yumru 
edib  günəş  altında  qurudurlar  ki, 
qışda  qatıq  məhsulları  olmayanda 
ondan  istifadə  etsinlər.  Ona  da 
qurud deyirlər. 
Qucunmaq – sığınmaq 
Quruş,  qurriş  –  çığırmaq,  nərə 
çəkmək  
Quşmal  vergünən  –  qulaqbur-
ması ver, cəzalandır 
Lov – alov 
Mahna – bəhanə 
Məncənix – qüllə 
Muc – ovuc 
Munu – bunu 
Nadanay – nə danışırsan 
Narış – narıngi (meyvə) 
Nəğar – nə qədər 
Nəmə – nə mənə, nə üçün 
Nəğartə – nə qədər 
Nəvağa – nə vaxta 
Neyit  –  birinə  həmlə  etmə, 
qorxutma 
Omide –xoda – Allah xatirinə  
Ontarlığ – otlaq 
Oratmaq – toplamaq, yığmaq 
Osanma -usanma, incimə 
Ot – od  
Otuşmamış – otarmamış 
Otuşmaq – otlamaq  
Ovsar – burada: atın beli 
Öyəş, övəc – qoç  
Paca – baca 
Parakənd – dağınıq, pərakəndə 
Pak, pək – yaxşı 
Pasko – polis məntəqəsi, qərargah  
Payıq, faiq – üstün  
Pədurqa – tünd, qara, tutqun 
Pənir – pendir 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
398 
Pəşənnəşmək  –  burada:  bir-
birini bəyənmək 
Piçilləşmək – pıçıldaşmaq 
Pulək – nazik 
Puzğun – pərişan, tutqun 
Sarmaşam – sıx, sarmaşıq 
Sağı – saqi, şərab süzən 
Səx – sərt, uca  
Səiyyə  –  burada  südü  sərmək 
anlamındadır  
Sənirədi – səyirdi, sıçradı 
Səva – savayı 
Sukə – yamac 
Söb – sübh, səhər 
Sığır – ceyran 
Şahı – pul vahidi 
Şeyhə qalxdı – şahə qalxdı 
Şirbaba  –  başlıq,  gəlinin  toy 
başlığı 
Şəddə - qotaz, saçaq, salxım 
Şəng – burada: keçi saqqal 
Şəkəncə - işgəncə 
Şukar – gözü zəif (gecə koru) 
Tarı – tanrı 
Taqə – parça bükümü, dəst 
Təbə – təpə 
Tərkə – nazik, incə 
Təsmək –qapaz 
Tipiynən – dibiynən, əsilli- köklü 
Tovlu – iti, sürətli 
Tor – çılğın  
Turşamış  qız  (m)–ərə  getməli 
vaxtı keçmişdir  
Tutay – fidan (ağac) 
Uzqun – dərin, uçurum 
Vərəndaz – məşvərət 
Xəra – xara (parça növü) 
Xuraman – nazlı, qəmzəli 
Yazı – çöl, bayır 
Yarağan – xəstəlik  
Yengi – yeni 
Yeginiyi – yeməyini 
Yərtan –yırtıcı 
Yəyər – yəhər 
Yoğunnarı-yomuşdarı  –  əyri-
üyrü, dərə-təpə 
Yumuncu – sir gizlədən, sirdaş 
Yomuş  –  yoxuş,  yamaclardakı 
əyri yol, çətin yol 
Yovuq – yaxın  
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
399 
 
İÇİNDƏKİLƏR 
“KOROĞLU” DASTANININ  TƏKRAR NƏŞRİNƏ ÖN SÖZ 
 
Folklorumuzun üfüqləri (H.İsmayılov)....................................3 
  “Koroğlu” dastaninin 
(Əli Kamali arxivindəki variantlar)  
təkrar nəşrinə ön söz....................................................................7 
Əli Kəmali arxivindəki «Koroğlu» dastanının  
  
variantları (Əli Şamil........................................................11 
Aşıq Əliəkbərdən yazıya alınmış mətn 
Bu, Koroğlunun Çəmlibelə gəlməgidi və  
      Ərəp Reyhanı görməgidi.....................................................28 
Bu, Koroğlunun dəgirmanda Qıratı Həmzəyə verməgi  
      və onu geri almağıdır..........................................................43 
Bu, Koroğlunun Nigar səfəriydi ki, getdi Nigarı gətirdi...........64 
Bu, Koroğlunun Eyvaz dastanıydı ki, getdi Eyvazı gətirdi......97 
Bu, Koroğlunun Dəmirçioğlu səfəriydi ki, ərz elədim...........127 
Bu, Eyvazın durna səfərinin dastanıydı ki, ərz elədim...........156 
Bu, da Eyvazın Türkmənə getməgidi və ata-anasını  
  
toyuna dəvət etməgidi......................................................229 
Bu dastan Koroğlunun Bolu Sərdarı axtarmağıdı...................240 
Əli Kəmalinin topladığı və sifarişlə yazdığı mətnlər 
Dastani-Koroğlı və Nigar xanım ............................................250 
Bu dastan Aşıq Cünunun qaçmağı dastanıdı..........................260 
Koroğlunun Türkmən səfəri ...................................................283 
Eyvazın durna gətirməyə getməsi...........................................306 
Koroğlunun Şilat səfəri...........................................................341 
Koroğlunun Sərdar paşa dastanı.............................................348 
Əli Kəmali tərəfindən çapa hazırlanmış mətn 
Aşıq Cünunun Çəmlibeldən qaçması......................................352 
Koroğlunun Türkmən səfəri....................................................369 
Sözlük.....................................................................................387 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
400 
Àçÿðáàéúàí ôîëêëîðó êöëëèééàòû, 
XIV úèëä, Дастанлар (IV êèòàá), 
“Короьлу” дастаны  
(Яли Камали архивиндяки вариантлар), 
Áàêû, “Íóðëàí”, 2009. 
  
 
Nəşriyyat direktoru: 
Nadir Məmmədli 
 
Nəşriyyat redaktoru: 
Elçin Abbasov 
 
Kompyuterdə yığdı: 
Aynurə Məmmədova, Aysel Cəfərova 
 
Korrektor: 
Səkinə Qaybalıyeva 
Gцlnar Mirzəyeva
 
 
Kompyuter tərtibçisi və 
texniki redaktoru: 
Ramin Abdullayev 
 
 
Yığılmağa verilmiş: 20.09.2009 
Çapa imzalanmış: 16.10. 2009 
Kağız formatı: 60/84 1/32 
Mətbəə kağızı: №1 
Həcmi: 400 səh. 
Tirajı: 500 
Qiyməti müqavilə ilə. 
 
Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun 
Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Nurlan” NPM-də  
ofset üsulu ilə çap olunmuşdur. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com