Kvant nazariyasi uchun 3 daqiqadan
Yüklə 4,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biografiyalar uchun 3 soniyadan: Uolter Bratteyn (1902-1987) Jon Bardin (1908-1991) Uilyam Shokli
| 3 soniyalik fakt
Tranzistorlarning ishlash tamoyili – yarimo‘tkazgich materiallarda elektronlarning energetik holatining kvantlanishiga asoslanadi. Aloqador mavzular: Lazer (107-sahifa) Kvant nuqtasi (119-sahifa) Mulohaza uchun 3 daqiqa: Sanoat miqyosida ishlab chiqarila boshlangan dastlabki tranzistorlar 1960-yillar boshida paydo bo‘lgan bo‘lib, ular germaniy asosida tayyorlangan. O‘lchami eniga 12 mm atrofida bo‘lgan. O‘sha paytlarda bu tranzistorlar bir necha dollar qiymatga ega edi. Hozirgi zamonda esa, tranzistorlar asosan kremniy asosida ishlab chiqariladi. Zamonaviy integral mikrosxemalarda tranzistorlarning o‘lchami shu darajada mittilashib ketgan-ki, o‘rtacha bitta mikrosxemada 2 milliardgacha tranzistor joylashtirilishi oddiy holga aylangan. Undagi bitta tranzistorning narxi esa 0,0001 sentdan to‘g‘ri keladi. Narxning bu darajada arzonlashishi – Mur qonuni mahsuli hisoblanadi. Biografiyalar uchun 3 soniyadan: Uolter Bratteyn (1902-1987) Jon Bardin (1908-1991) Uilyam Shokli (1910-1989) 1947-yilda tranzistorni ixtiro qilgan AQSHlik fiziklar. Ushbu ixtiro uchun ular 1956-yilgi Nobel mukofotiga loyiq ko‘rilishgan. Lazerda optik rezonator qo‘llaniladi. Elektron mikroskop Elektron mikroskop ham optik mikroskop bilan deyarli bir xil tamoyil asosida ishlaydi. Optik mikroskoplarda kollimator linzalar namuna joylashtirilgan shisha plastinkaga yorug‘likni fokuslaydi va keyin ushbu yorug‘lik tasvirni kattalashtiruvchi va uni ko‘zga, yoki, ZAA-kameraga fokuslovchi obyektivga kelib tushadi. Elektron mikroskopda esa, yorug‘lik nurlari va shisha linza o‘rniga, elektron oqimi va ushbu oqimni yo‘naltiruvchi magnitlardan foydalaniladi. Bunda, qizigan katod o‘zidan elektronlarni tarqata boshlaydi; keyin esa, ushbu elektronlar oqimiga katod-nur trubkasidagi magnit maydoni orqali tezlanish beriladi. Magnit kollimatori elektronlarni namunaga fokuslaydi. Namuna orqali o‘tayotgan elektronlar oqimini esa boshqa magnit linzalari vositasida fluoressent ekranga fokuslanadi va biz ko‘ra oladigan tasvirga aylantiriladi. Optik mikroskoplarning tasvir tiniqligi yorug‘lik nurlarining to‘lqin uzunligiga bog‘liq ravishda cheklangan bo‘ladi. Optik mikroskopda kattalashtirish darajasi ham 2000 marta kattalashtirishdan ortmaydi; yorug‘lik nurlari to‘lqin uzunligidan kichik bo‘lgan har qanday narsani, masalan, viruslarni optik mikroskop vositasida ko‘rishning iloji yo‘q. Elektronlar esa, o‘zini bir vaqtning o‘zida ham zarra va ham to‘lqin sifatida namoyon qilgani bois, bu borada ancha yaxshiroq ko‘rsatkichlarni taqdim qila oladi. Elektronlarning to‘lqin uzunligi yorug‘lik nurlari to‘lqin uzunligidan ancha kichik. Shu sababli ham, elektron mikroskoplar namunaning tasvirini 10 million marotabagacha kattalashtirib ko‘rsatib berishi mumkin. Bunday o‘ta katta aniqlik va tiniqlik bilan esa, nafaqat viruslarni, balki, namuna tarkibidagi atomlarni ham alohida- alohida tarzda ko‘rish imkoniga ega bo‘lamiz. Yüklə 4,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|