Kızılkaya / Fıkıh Usulünde Sahabe Fetvasının Kaynaklık Değeri Cilt / Volume: • Sayı /Issue: • 2012

98
İnsan ve Toplum
bu problemlerde ortak özellikler olup olmadığı, son yıllarda terapi hizmetlerine yönelik 
yoğun talebin nedenlerinin neler olabileceği, Türkiye’de psikoloji biliminin ve terapi 
uygulamalarının mevcut durumunun nasıl değerlendirdikleri, ne tür eğitimler aldıkları 
ve neden bu eğitimleri tercih ettikleri, mesleki uygulamalarında hangi kuram ve terapi 
yöntemlerinin daha açıklayıcı ve çözüm üretici olduğu, bu kuram ve tekniklerin eksik 
kalan yönlerinin olup olmadığına dair toplam 14 soruyu içermiştir. bununla birlikte, 
uzmanların sıklıkla karşılaştıklarını düşündüğümüz üç vaka örneği hazırlanarak uzman-
ların bu vakalara çözüm üretirken nasıl bir yöntem izledikleri sorgulanmıştır.
Bu elektronik soru formu, alanda hizmet veren bazı terapi uzmanları vasıtasıyla 
e-posta yoluyla yaklaşık 30 psikoterapi uzmanına ulaştırılmıştır. E-posta gönderilen 
kişilerden 8 tanesi araştırma formunu doldurup geri bildirimde bulunmuştur. Elde 
edilen geri bildirimler neticesinde soru formunda bazı düzenlemeler yapılmıştır. Buna 
göre 3 vaka örneği ve bazı sorular formdan çıkarılarak toplam 11 sorudan oluşan yeni 
bir soru formu oluşturulmuştur. Bu yeni soru formu da yine bazı uzmanlar vasıtasıyla 
yaklaşık 30 terapi uzmanına  e-posta yoluyla gönderilmiş, 5 kişi formu doldurup geri 
bildirimde bulunmuştur. 
Formlardan elde dilen geri bildirimler ve değerlendirmelerden istifade edilerek, yarı 
yapılandırılmış görüşmelerde kullanılacak olan sorular oluşturulmuştur. Yarı yapılan-
dırılmış görüşme formu genel olarak karşılaşılan aile problemleri ve bu problemler-
deki ortak özellikler, Türkiye’de psikoloji biliminin, terapi ve danışmanlık hizmetlerinin 
durumu, benimsenen kuram ve yöntemlerin neler olduğu, bu kuram ve tekniklerin 
gelen problemleri açıklamada eksik kalan yönlerinin olup olmadığı, eksik görülen 
kısımların nasıl giderildiği, bu yönde kişisel ya da kurumsal bir çabanın olup olmadığı 
gibi soruları içermektedir. 
Araştırmada, İstanbul’da mesleklerini icra eden ve özellikle aile, çocuk ya da ergenlerle 
çalışan 10 psikoterapi uzmanıyla görüşmeler yapılmıştır. Bu uzmanların üçü psikiyat-
rist, dördü psikolog ve diğer dördü de psikolojik danışman olarak görev yapmaktadır. 
Görüşme yapılan kişilerin seçiminde, nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan “kartopu 
örneklem” oluşturma biçimi kullanılmıştır. Böylece kaynak kişilerden görüşülecek diğer 
kişilere ulaşılmıştır. Kartopu örneklemde, sadece belirli grup ya da kişilere ulaşılma riski 
mevcuttur (Kümbetoğlu, 2008, s. 99). Bu sebeple araştırmada bu risk iki kaynak kişi 
belirlenerek aşılmaya çalışılmıştır. Kartopu örnekleme ilave olarak bu çalışmada aşırı 
veya aykırı durumların normal durumlara göre daha zengin veri ortaya koyabileceği, 
bu şekilde de araştırma probleminin derinlemesine ve çok boyutlu bir biçimde anla-
şılmasının sağlanacağı (Yıldırım ve Şimşek, 2000) düşünülerek aşırı veya aykırı durum 
örneklemesi de kullanılmıştır. Böylece bilgi bakımından zengin durumların derinleme-
sine incelenmesi mümkün hale gelmiştir.  Bu araştırmada, görüşme yapılan 10 kişiyi 
seçerken “kaynak kişilerden” araştırmacıyı, çalışmalarında daha yerel/kültür odaklı bir 
söylem benimseyen terapi uzmanlarına yönlendirmeleri istenmiştir. Bu terapi uzman-

---

99
Karagöz / Teori ya da Realite:  Hâkim Terapi Kuram ve Uygulamaları Karşısında Konumlanış ve Arayışlar
ları, bu özellikleriyle, evrenin diğer üyelerine nazaran yerel/kültürel bilgilerin üretil-
mesi, mevcut terapi yaklaşımlarına daha eleştirel bakılması ve alternatif yaklaşımlar 
geliştirilmesi anlamında daha ön planda olan kişiler olarak düşünülmüşlerdir.
Görüşmeler, önceden randevu alınarak belirlenen gün ve saatlerde, uzmanların çalış-
tıkları kurumlara gidilerek gerçekleştirilmiştir. Uzmanlarla yapılan görüşmelerin ses 
kayıtları alınmıştır ve bu kayıtlar deşifre edilmiştir. Bu metinler, araştırmacı tarafından 
birkaç defa okunarak nitel veri analizi yöntemlerinden biri olan “sistematik analiz” ile 
analiz edilmiştir. Sistematik analizde, “bazı nedensel ve açıklayıcı sonuçlara ulaşmak 
amacı ile verilerin betimsel olarak sunulmasına ilave olarak, verilerde yer alan bazı kav-
ram ve temaların belirlenmesinden sonra bunlar arasındaki ilişkiyi tanımlamak esastır” 
(Kümbetoğlu, 2008, s. 154). Bu çalışmada da elde edilen verilerden hareketle belli 
ortak temalar oluşturulmuş; katılımcıların yanıtları, bu temalar altında tasnif edilmiştir. 
Toplam 13 elektronik soru formundan elde edilen veriler de belli kategoriler altında 
tasnif edilmiştir. Daha sonra hem görüşmelerden hem de elektronik soru formlarından 
elde edilen sonuçlar, bütünlük içerisinde analiz edilmiştir.
Bulgular
Bu bölümde araştırmaya katılan terapi uzmanlarının Türkiye’de psikoloji biliminin ve 
terapi hizmetlerinin durumuna, benimsemiş oldukları terapi kuram ve yaklaşımlarının 
neler olduğuna, kendilerine gelen-sıklıkla karşılaştıkları- aile problemlerinin mahiyeti-
ne ve ailedeki değişim ve dönüşüme dair değerlendirmelerine yer verilmiştir. Bununla 
birlikte elektronik soru formlarından elde edilen veriler de bu değerlendirmlerle 
birlikte ele alınmıştır. Yapılan doğrudan alıntılarda katılımcıların isimleri kodlanmış ve 
gerçek isimleri gizli tutulmuştur. İsim kodlarıyla beraber yalnızca katılımcıların mesleki 
kimlikleri açık bir şekilde yazılmıştır.    
Türkiye’de Psikolojinin ve Terapi Hizmetlerinin Durumunun Değerlendirilmesi
Araştırmada, katılımcılardan her yönüyle giderek daha fazla talep edilen psikoloji-
nin ve bu bilimin uygulamadaki en önemli ayağını temsil eden terapi hizmetlerinin 
Türkiye’deki durumunu değerlendirmeleri istenmiştir. Katılımcıların bu değerlendir-
meleri, terapi hizmeti veren uzmanların ve kurumların yetkinlikleri, akademik eğitimin 
ve yayınların durumu olmak üzere, iki ana başlık altında incelenmiştir.
Katılımcıların tamamı, alanda terapi hizmeti veren kişilerin büyük çoğunluğunun 
gerekli yetkinliğe sahip olmadıklarını belirtmişlerdir. Bunda hem  özel terapi eğitimi 
veren kurumlardaki  hem de üniversitelerdeki eğitimin niteliğindeki problemlerin etkili 
olduğunu vurgulamışlardır. Bununla birlikte katılımcıların çoğu, ortak bir şekilde, psi-
koterapi alanında “çok paranın dönmesi” nedeniyle, bazı sertifikaları edinip kendisine 
terapist diyen; fakat hiçbir yetkinliği olmayan kişilerin bulunduğunu belirtmişlerdir: 

---