L. Z. ƏHMƏdova uşaq yaşlarinin nefrologiyasi

 
183 
sərt qarın simptomu, qanlı ishalla da başlaya bilər, müsbət Şotkin-Blumberg 
simptomu da müəyyən oluna bilər. 
Xəstəliyin  simptomatikası  həm  böyrək,  həm  də  digər  formalarda  çox 
dəyişkən  keçir.  Ağır  olmayan  xəstələrdə  anemiya,  trombositopeniya  və 
azotemiya  müşahidə  olunur.  ən  ağır  xəstələrdə  daimi  ğıcolmalar,  koma,  ağ 
ciyər çatışmazlığı və ya miokardik əlamətləri də müşahidə oluna bilər. 
Xəstəliyi  septisemiya  və  abdominal  cərrahiyədə  təxirəsalınmaz 
vəziyyətlərlə  diferensasiya  etmək  lazımdır.  Yalnız  qan  yaxmasında  Qasser 
xəstəliyi  zamanı  hemoliz  aşkarlanır,  abdominal  əlamətlərdə  isə  hemoliz 
olmur. 
Laborator  müayinələr  –  yaxmada  trombositlərin  və  leykositlərin 
sayılması, koaqulyasiya, elektrolitlərin migdarı qanda azot, sidik cövhəri və 
kreatinin miqdarı, eləcə də qan və nəcisin kultural müayinəsi aparılmalıdır. 
Nevroloji  müayinədə  qıcolma,  pisixiki  dəyişikləri  olan  uşaqlarda  kəllənin 
kompüter  tomografiyası  və  onurğa  beyin  punksiyası  meningit  və 
qanaxmanın  inkar  edilməsi  üçün  aparıla  bilər.  Böyrər  biopsiyası  isə  çox 
nadir atipik hallarda istifadə olunur. 
Müalicə. Qasser xəstəliyində hal hazırda saxlayıcı terapiyadan istifadə 
olunut. Bu zaman hematokrit, su balansını təmin edən elektrolitlər normada 
saxlanılmalı  və  eləcə  də  hipertenziya  və  qıcolmaların  qarşısı  alınmalıdır. 
Erkən aparılan peritoneal dializ ağır xəstələrdə olüm faizini 77%-dən 10%-ə 
kimi azaldır. 
Xəstələrdə  daim  EKQ  şəkilməsi  və  qanın  laborator  analizi 
aparılmalıdır. Labil hipertenziyalı xəstələrə arteriya daxili kateter qoyulması 
məsləhətdir.  Sidikdə  kateterizasiya  sidiyin  dəqiq  miqdarını  bilmək  və 
kreatinin  klirensi  təyin  etməyə  imkan  verir.  Anuriya  zamanı 
infeksiyalaşmanın qarşısını almaq məqsədilə kateteri çıxarmaq lazımdır. 
Digər  saxlayıcı  müalicə  hiperkaliemiya,  hipertenziya  və  qıcolmalara 
nəzarət istiqamətində aparılır. 

---

 
184 
Əgər  hiperkaliemiya  təxirəsalınmaz  haldırsa,  kation  mübadiləsi 
köməyilə  müalicə  aparmaq  olar:  qlükoza,  insulin  və  CaCl
2
.  əgər 
hipertenziya  əlamətləri  varsa  müalicə  dializlə  başlanır,  hipertenziya 
saxlanılırsa, 
damargenişləndirici 
vasitələrdən 
istifadə 
olunur. 
Taxikardiyanın qarşısını almaq və müalicəni effektli etmək məqsədilə beta-
blokatorlardan 
(anaprilin) 
istifadə 
olunur. 
Ağır 
hipertenziyanın 
müalicəsində  ən  effektli  üsul  fasiləsiz  Natrium  nitroprusidlə  infuziyadır. 
Xəstəliyin  kəskin  fazası  bitdikdən  sonra  hipertenziya  yenə  davam  edirsə, 
peroral hipitenziv preparatlardan istifadə etmək olar. 
Hemotokrit  və  trombositlərin  sayının  gündəlik  yoxlanılması  aparılır. 
Əgər  hemotokrit  20-dən  aşağıdırsa,  xəstəyə  eritrosit  kütləsi  yeridilir. 
Əlimizdə  mütləq  qan  ehtiyatı  olmalıdır,  çünki  hemoliz  və  ya  qanaxma  ola 
bilər.  Trombosit  yeridilməsi  trombositlərin  20,0  x  10
9
/l-dən  aşağı  və  ya 
qanaxma olarsa, həyata keşirilir. 
Effekti 
hələ 
dəqiq 
təsdiqlənməsədə, 
müalicədə 
heparinlə 
antikoaqulyant  terapiya,  streptokinaza  ilə  fibrinolitik  müalicə  aparılır. 
Antikoaqulyantlar  hemorragik  ağirlaşma  verə  bildiyinə  görə  onlardan 
iistifadə məsləhət deyil. 
Proqnoz.  Bir  xəstələyin  klinik-patoloji  korrelyasiyasına  əsasən  HUS 
bir neçə yarımqrupa bölə bilərik ki, bu da həkimlərə  müalicə və proqnozun 
düzgün seçilməsində xeyli kömək edir. 
Xəstəliyin  erkan  yaşlı  uşaqlarda  olan  klassik  formasında  əsasən 
böyrək yumaqcıqları zədələnir və proqnozu da yaxşıdır. 
Böyük  yaşlı  uşaqlarda  əsasən  arterial  angiopatiyalar,  daha  ağır 
hipertenziya  və  şox  orqanların  qoşulması  baş  verir  və  prognozda  daha  çox 
latallıq  və  ağır  fəsadlarla  müşahidə  olunur.  Yaş  faktorundan  əlavə 
diareyanın  olması,  xəstəliyin  residivləşməsi  və  irsiyyətin  rolu  da 
olanılmazdır.  Başqa  süzlə  desək  klassik  farmada  getməyən  xəstəliyin 
prognozu daha ciddidir. 

---

 
185 
Autopsiya məlumatlarına əsasən Qasser xəstəliyinin kəskin fazasından 
sonra  ölən  xəstələrdə  mikroembollar  yalnız  böyrəklərdə,  kəskin  fazada 
ölənlərdə isə bir çox orqanlarda aşkar olunur. Bu onu göstərir ki, böyrəkdən 
kənar dəyişikliklər zamanla keçir. 
Qasser xəstəliyinin uzunmüddətli proqnuzu yaxşıdır. Xəstəliyin kəskin 
dövründə 2 həftə kritik dövr sayılır. Bu 2 həftədə dializ aparılması sonradan 
böyrək funksiyasının normallaşmasına yardım edir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
186 
Böyrək çatmamazlığı 
Böyrək  çatmamazlığı  (BÇ)  –  böyrəyin  homeostatik  funksiyasının 
pozulmasıdır.  Bu  azotemiyanın  inkişafı,  turşu-qələvi  və  su-duz 
mübadiləsinin pozğunluğu  ilə özünü göstərir.
 
Xroniki böyrək çatmamazlığı bu 
gün dünya tibb elminin qarşısını ala bilmədiyi ən ağır xəstəliklərdən biri olmaqla, 
həm  də  getdikcə  daha  geniş  təşəkkül  tapması  sayəsində  insan  həyatına  böyük 
təhlükə yaratmaqdadır. Bu xəstəlik nəticəsində insan böyrəklərində olan nefronlar 
–  sadə  dillə  desək,  süzgəc  toxumalar  sıradan  çıxır  və  böyrəklər  orqanizmin  filtri 
rolunu  oynaya  bilmir.  Bu  isə  orqanizmin  zərərli  maddələrlə  yüklənməsinə,  son 
nəticədə  həyati  əhəmiyyətli  orqanların  sıradan  çıxmasına  və  ölümə  gətirir. 
Mütəxəssislər bu xəstəliyin yaranmasının bir neçə mühüm səbəbini sadalayırlar ki, 
böyrəyin  müxtəlif  xəstəlikləri,  yüksək  arterial  təzyiq,  şəkərli  diabet  də  bu 
sıradandır. 
Böyrək  çatmamazlığı  öz  növbəsində  funksional  (tranzitor)  və  orqanik 
çatmamazlığ  olmaqla  iki  formada  rast  gəlinir.  Tranzitor  böyrək 
çatmamazlığı  uşaq  anadan  olan  kimi  (plasentanın  ifrazedici  orqan  kimi 
ayrılması  nəticəsində)  yarana  bilər,  belə  çatmamazlığ  böyrəklər  normal 
formalaşıbsa,  keçici  xarakter  daşıyır.  Davamlı  homeostatik  pozğunluqlarla 
xarakterizə edilən orqanik böyrək çatmamazlığının özü də iki qrupa bölünür 
-  kəskin  və  xroniki  böyrək  çatmamazlığı.  Sonuncu  isə,  öz  növbəsində  total 
və  parsial  olmaqla  iki  formada  müşahidə  edilir.  KBÇ-nın  XBÇ-na  keçməsi 
çox  nadir  rast  gəlir.  Lakin,  bir  çox  KBÇ-ı  keçirmiş  xəstələrdə  xəstəlik 
proqressivləşdikcə XBÇ inkişaf edə bilər. 
Kəskin və xroniki böyrək çatmamazlığı ayırd edilir: 
 
Kəskin  böyrək  çatmamazlığı  (KBÇ–N17)  –  bu  sindrom,  böyrək 
funksiyasıyalarının qəflətən sıradan çıxması nəticəsində yaranır ki, bunu da 
kliniki  olaraq  uşaqda  oliqoanuriyanın  inkişafı  –  sidik  300  ml/(m²/sut)  və 
sidik cöhvərinin 16,5 mmol/l-dən yüksək olması ilə sübut etmək olar. 
Təsnifat.  XBT-10 : - N17  Kəskin böyrək çatmamazlığı.  

---