Lazerlar fizikasidan laboratoriya ishlari
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Lemb chuqurligi
" kabilarni kuzatishdir. (Keyingi effektni 1964 iilda Lemb nazariy ravishda oldindan aytgan edi.) ― Lemb chuqurligi ‖ lazer nurlanishi quvvatining chastotasiga bog‘liq taqsimotida kuzatiladigan markaziy botiqlikdir. 53- rasmda ―Lemb chuqurligi" ko‘rsatilgan. Gaz lazerlaridagi nurlanish spektrining kengligi, uchta effekt bilan aniqlanadi: 1) to‘qnashish geliy-neon lazerlaridagi gaz bosimida, to‘qnashish uncha katta bo‘lmagan kengayishga olib keladi. Bosim R q0,5 mm sim.ust . Δ v to’q q2·10 –5 sm –1 . 2) tabiiy kenglik Δ v t q1G‘2 τ q6·10 –4 sm –1 , chunki τ q τ s Q τ p , 3) dopplercha kengayishlik Δ v dop q6,3·10 –2 sm –1 . Demak, Lemb chuqurligi spektral chiziqlarning tabiiy kengligini aniqlashga va o‘lchashga imkon yaratadi. 7-rasm. He-Ne lazer generasiyasi quvvatining chastota bo‘ylab taqsimoti va ―Lemb chuqurligi‖ ning tasviri. ―Lemb chuqurligi‖ geliy-neon lazeri generasiya chastotasining nisbiy turg‘unligini 10 –9 aniqlik bilan ta‘minlaydi. Lazer nurlanish chastotasining turg‘unligini ta‘minlashning yana mukammal usuli ―Lemb chuqurligiga‖ o‘xshash bo‘lib, rezonatorga qo‘shimcha gaz (alohida idishda) kiritiladi. U metan gazi bo‘lib, elektr zaryadiga uchramaydi. Rezonatorga kiritilgan qo‘shimcha metan gazning yutish spektri He - Ne lazeri nurlanish spektral chizig‘iga mos keladi. Generasiya boshida alohida idishdagi gaz lazer nurini yutadi va yuqori uyg‘ongan energetik sathda atomlar soni ko‘paya boradi. Lazer nurlanishi markaziy chastotaga teng bo‘lganda kuchayish konturida chuqurlik hosil bo‘ladi va qo‘shimcha gazning uyg‘ongan atomlari hisobiga lazer nurlanishining markaziy chastotasida chuqurlik o‘rnida ko‘tarilgan cho‘qqi hosil bo‘ladi. 54-rasmda lazer nurlanish quvvatining chastotaga bog‘liqli o‘zgarishi tasvirlangan. Cho‘qqi ―Lemb chuqurligi‖ ning teskarisidir. Shu usul lazer nurlanishi chastotasining nisbiy turg‘unligini 10 –12 –10 –13 aniqlik bilan ta‘minlaydi. Cho‘qqi juda tor va aniqlik darajasi juda yuqoridir. Shu xil lazer nurlanishi chastotasining turg‘unligini ta‘minlash metrologiyada va lazer spektro-skopiyasida qo‘llaniladi. 8-rasm. He-Ne lazerning quvvati chastota bo‘ylab taqsimoti va ―Lemb cho‘qqisi‖ning paydo bo‘lishi rezonatorga keltirilgan metan gazi sababli paydo bo‘lishi. Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|