171
Talabalar o‗quv faoliyatida ham ruhiy aqliy zo‗riqishlar bo‗lib, axborotlarni tahlil
qilish, diqqat, xotira, fikrlash, tasavvur qilish jarayonlari bo‗lib o‗tadi.
Aqliy
faoliyat
hodimlarining
mexnat
jarayonlari
dim,
yaxshi
shamollatilmagan xonalarda, ko‗plab kompyuterlar qurshovida bo‗ladi.
Hamkasblar bilan doimo muloqatda bo‗lish
hodimlardan sabrli, qat‘iy bo‗lishni,
hamkasblarning xulq atvori va fe‘lini oldindan bilishni talab etadi. Aqliy mexnat
hodimlari ko‗p vaqtlarini o‗tirib ishlash bilan o‗tkazadilar. O‗tirgan va oldga
engashgan holda qon organlar va to‗qimalarga bir hilda taqsimlanmaydi. Oyoqlar
tizza va tos son bo‗g‗imida bukilgan holda uzoq vaqt bo‗lib, hech qanday
yuklamalar ta‘sirida bo‗lmaydi. Ko‗plab muskul
guruhlari uzoq vaqt statik
zo‗riqishda bo‗ladi. Bosh muskullari, bo‗yin, elka kamari va gavda muskullari
shular jumlasidan. Bu bilan miyaning oziqlanishi buziladi, qorin bo‗shlig‗ida, tos
sohasida dimlanish, qo‗l va oyoqlarda toliqishlar ro‗y beradi.
Bundan tashqari
kompyuterga uzoq vaqt tikilib ishlash, ko‗z soqqasi muskullarini zo‗riqishga olib
keladi.
Aqliy mexnat inson organizmiga salbiy ta‘sirlarga ega bo‗lmasada, mexnat
jarayonlarida harakatlanmaslik, aqliy zo‗riqishlar, mas‘uliyatli vazifalar asab
tizimini zo‗riqishiga va muskul
tonusini ortib ketishiga, gipodinamiyani
shakllanishiga, ichki a‘zolar va LOR organlarning surunkali kasalliklarini vujudga
kelishiga olib keladi. Jismoniy mashqlar va sport bilan shug‗ullanmaydigan
talabalar va aqliy mexnat hodimlarida nafas olish hajmi, o‗pkaning tiriklik sig‗imi
kamayadi, qomat tuzilishi buziladi, ko‗rish yomonlashadi,
moddalar almashinuvi
pasayadi.
Tadqiqotlar shuni ko‗rsatadiki aqliy mexnat hodimlari o‗zlarining salbiy xis
tuyg‗ulari – qaxr, qo‗rqinch, alamlarni jismoniy mexnat hodimlariga nisbatan
boshqara olmaydilar. Ular o‗zlarini alkogol ichimliklar ichish, sigareta chekish
bilan tinchlantiradi. Aslida jismoniy mashqlar, sport mashg‗ulotlari yoki oddiygina
piyoda sayrlar ham salbiy xis tuyg‗ularni bartaraf etishga samarali ta‘sir eta oladi.
Bizga ma‘lumki bosh miyaning to‗laqonli faoliyat olib borishida uni kislorod bilan
muntazam ta‘minlanishi muhim bo‗lib hisoblanadi.
SHuningdek muskullardan
172
kelayotgan nerv impulslari ham ijobiy xis tuyg‗ularni shakllanishiga yordam
beradi.
Har bir insonda ishchanlik qobiliyati va mexnat samaradorligi har hil
darajada bo‗ladi. Bu jarayonlar mexnat shart sharoitlari va kasbiy faoliyat turlariga
bog‗liq bo‗ladi. Uzoq vaqt mexnat qilish natijasida charchashlar vujudga keladi.
CHarchoqning dastlabki belgilari diqqatni jamlay olmaslik, mexnat qilish holatini
tez tez o‗zgartirish bo‗lishi mumkin. SHunga qaramay inson iroda kuchi hisobiga,
mexnat natijalariga qiziqish bo‗lganda hamda yaxshi kayfiyatlarda uzoq vaqt ishni
davom ettirishi mumkin. Bu holat mexnat jarayonlarini davom etishini
ta‘minlasada charchoqlarni bartaraf eta olmaydi. SHuning uchun o‗ta toliqishdan
saqlanish kerak. Ayniqsa aqliy mexnat hodimlari toliqishlari tez shakllana boradi.
Aqliy mexnat hodimlarining ish faoliyatining
xususiyatlari shundaki, ish
vaqti tugagandan so‗ng ham bosh miyada qo‗zg‗alishlar saqlanib qoladi. Bu
charchashlarni surunkali holatga o‗tishiga olib keladi. Bunday holatni oldini olish
uchun mexnat va ish faoliyatida dam olishni tashkil etish, bo‗sh vaqtlarda dam
olish shaklini tez tez o‗zgartirib turish kerak. Aqliy mexnat faoliyatini samarali
tashkil etish uchun yaxshi rivojlangan aqliy qobiliyat
bilan birga jismoniy
tayyorgarlik ham zarurat bo‗lib hisoblanadi. Aqliy mexnat jarayonlaridan avval
jismoniy mashqlar bajarish, mexnat faoliyati va dam olish jarayonlarida jismoniy
mashqlar bajarish hamda ishdan keyin sog‗lomlashtiruvchi jismoniy mashqlar va
sport mashg‗ulotlari bilan shug‗ullanish, ishchanlikni ortirish, charchoqlarni
barataraf etish bilan birga kasbiy kasalliklar va jarohatlanishlarni
oldini olishga
katta yordam beradi.
Dostları ilə paylaş: