Lomakin Viktor Kuzmiç. Dünya iqtisadiyyatı. İqtisadi ixtisaslar və istiqamətlər üzrə təhsil alan tələbələr üçün dərs
Yüklə 5,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
610 mühüm rolu olmuşdur. 2000-ci ilin iyununda RF Prezidenti özünün Federal Məclisi qarşısındakı çıxışında demişdir: "Kölgə iqtisadiyyatının və "boz sxemlərin" hökmranlığına, korrupsiyanın tüğyan etməsinə və kapitalın kütləvi surətdə xaricə axmasına bir çox hallarda dövlətin özü imkan yaratmışdır". Kapital Qərb ölkələrinin kredit idarələrinin yardımı olmadan ölkədən qeyri-qanuni yolla çıxarıla bilməzdi. Kapitalların ölkədən qaçması investisiya prosesini ləngidir, ölkənin valyuta mövqelərini sarsıdır, xarici borcların ödənilməsini çətinləşdirir. Bunun nəticəsində Qərb ölkələrinin təsərrüfat potensialı güclənir. RF-dən kapitalın qeyri-qanuni ixracı barədə göstərdiyimiz qiymətləndirmələr burada bir neçə nəslin əməyi ilə yaradılmış milli sərvətin Qərb ölkələrinin iqtisadi artımında böyük rol oynadığını sübut edir. 1991-2000-ci illərdə kapitalın rəsmi ixracı (Mərkəzi Bankın lisenziyası əsasında) 33 milyard dollar, o cümlədən birbaşa və portfel investisiyaları 4,5 milyard dollar, yaxud kapitalın icazə verilmiş məbləğinin 41%-i qədər olmuşdur. 2000-2010-cu illərdə ölkədən ildə orta hesabla 55 milyard dollar, yaxud ölkədə əsas kapitala yönəldilən vəsaitlərin həcminin 16,5%-i həcmində kapital çıxarılmışdır. 2009-cu ildə Rusiyanın XBKQ-nin həcmi 249 milyard dollara, yaxud onların dünya üzrə ümumi məbləğinin 1,3%-nə çatmışdır. Xarici iqtisadiyyata kapital ixracatçısı və investorlar qismində əsasən mineral xammal və qara metallurgiya sektorunun maliyyə-sənaye qrupları çıxış edir. "Lukoyl", "Evraz", "Severstal" şirkətlərinin transmilliləşmə indeksi 30-47% təşkil edir. Rusiyanın kapital qoyuluşları Britaniyada, Kiprdə, Niderlandda, Ukraynada daha böyük məbləğdədir. Kapitalın ölkədən qanuni yolla ixracı onun qeyri-qanuni çıxarılması ilə müqayisədə cüzi məbləğ təşkil edir. Ötən onillikdə RF iqtisadi yardım göstərilməsində əsasən borcların silinməsi formasında iştirak edirdi. SSRİ-nin hüquqi varisi olduğuna görə, Sovet İttifaqının bütün xarici aktivləri RF-in sərəncamına keçmişdir. Xarici dövlətlərin (MDB ölkələri nəzərə alınmadan) borclarının ümumi məbləği 120 milyard dollardan yüksək idi. Ancaq RF bu aktivlərdən tam həcmdə istifadə edə bilmədi. Əsas borclular yoxsul, onların bir hissəsi isə ən aşağı səviyyədə inkişaf etmiş ölkələr idi. 57 borclu ölkənin yalnız 1/3 hissəsi öz öhdəliklərini mütəmadi olaraq yerinə yetirirdi. Bu aktivlərin böyük qismi borclu ölkələrin iqtisadi inkişafına yardım göstərilməsi çərçivəsində silinmişdi. Ümumilikdə, RF-in xarici iqtisadi əlaqələri malların və kapitalların ölkədən çıxarılması ilə ifadə olunan biristiqamətli xarakter daşıyır. Bu, təsərrüfatın inkişafında qeyri-mütənasibliklərin yaranmasına gətirib çıxarır. İxracın xammal yönümlü olması maddi istehsal çərçivəsində daxili və xarici
611 bazarlar üçün işləyən 2 sektorun ayrılması ilə nəticələnmiş, bu isə, təkrar istehsal prosesinin vəhdətini pozmuşdur. Bu sektorlardan biri üçün böyük gəlirlər, digəri üçün isə aşağı mənfəət və əsas məşğulluq səciyyəvidir. XBKQ-nin xammal sahələrinə və ticarətə axını bu qeyri-mütənasibliyi aradan qaldırmaq əvəzinə, onu daha da dərinləşdirirdi. Daxili və xarici sektorların vəziyyətinin dəyişməsi nəticəsində Rusiya təsərrüfatı inkişafın periferiya-asılı tipinin cəhətlərini qazandı.
RF-in xarici iqtisadi əlaqələr sistemində SSRİ-nin süqutu nəticəsində 1991-ci ilin dekabrında yaradılmış Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) ölkələri xüsusi yer tutur. Buraya keçmiş 15 müttəfiq respublikadan 11 dövlət daxildir. Ötən illərin təcrübəsinin göstərdiyi kimi, dövlət birliyinin əvəzinə siyasi birliyin yaradılması müttəfiq respublikaların bir-birindən tədricən uzaqlaşdırılması, Sovet İttifaqının əmlakının bölüşdürülməsi, öz müstəqilliyini elan etmiş dövlətlərin rəhbərlərinin şəxsi və milliyyətçi təkəbbürlərinin ödənilməsi məqsədi daşıyırdı. Vahid iqtisadi məkanın dağılması bütün keçmiş müttəfiq respublikaların təsərrüfat potensialını zəiflətdi, yeni yaranmış dövlətlərin, demək olar ki, hamısında istehsalın həcmi 30-50% azaldı. Azad ticarət yollarının itirilməsi, resurs potensialının azalması RF-in geosiyasi rolunun əsaslı dərəcədə zəifləməsi ilə nəticələndi. Yeni yaranmış dövlətlərdə iqtisadi cəhətdən salamat qalma problemlərinin baş qaldırması obyektiv olaraq yenidən inteqrasiyanın vacibliyini göstərirdi və bəzi MDB ölkələrinin hakim dairələri öz siyasətində bundan təbliğat məqsədləri üçün istifadə etmişdi. MDB-nin mövcud olduğu dövrdə dövlət və hökumət başçıları tərəfindən ticarət, maliyyə, istehsalat, texniki, müdafiə və sosial-humanitar xarakterli 1300-dən çox sənəd imzalanmışdır. Təsərrüfatların birləşməsi rəsmən 1993-cü ildə bağlanmış, bütün MDB ölkələrinə şamil olunan İqtisadi birliyin yaradılması haqqında Müqavilə, sonra isə nisbətən aşağı səviyyəli razılaşma - 1994-cü ildə bağlanmış Sərbəst ticarət zonasının yaradılması haqqında Müqavilə ilə təmin olunur. 30-dan artıq əlaqələndirmə və icra orqanı, o cümlədən Dövlət başçıları Şurası, Hökumət başçıları Şurası, Dövlətlərarası İqtisadi Komitə, İqtisadi Məhkəmə və s. yaradılmışdır. Onların qərarları məsləhət və tövsiyə xarakteri daşıyır. Nə MDB-nin, nə də onun ayrı-ayrı orqanlarının dövlətüstü səlahiyyətləri yoxdur. İmzalanmış müqavilələrə baxmayaraq, MDB daxilində qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr pərakəndə hissələrin vahid təsərrüfat sisteminin elementləri Yüklə 5,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|