LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

BIÇAQ, QƏMƏ [Valeh:] Men əyilib yer­

dən  həmin  bu  oğlanın  bıçağım  götürərək 

Sarıköynəyə  verib  dedim:  -  Dayan  bunun 

yanında!  Tərpənsə,  qəməsini  sox  qarnına 

(İ.Əfəndiyev); QƏMƏLTİ (iri bıçaq) Gö­

yərçin indi qəməlti dediyi qara saplı iri bıçağı 

o ili Gorusdan təzə almışdı (Ə. Vəliyev), 

bıçqı bax mişar 

bıqdırıcı bax bezikdirici 

bıqdırnıaq bax bezikdirmək 

bıqmaq bax bezmək 

BİABIRÇILIQ  [Nəsirov:]  Borbərzade, 

elə etmək lazımdır ki, bu biabırçılıq kütlənin 

içərisinə  yayılmasın  (S.Rəhman);  BƏD- 

NAMÇILIQ [Hamı:] Yox, belə iş ola bil­

məz,  bu  nə  hərəkətdir,  bu  nə  bədnamçılıq- 

dır?! (Ü.Hacıbəyov); RÜSVAYÇILIQ [Ca- 

handar ağa:] Qəmər, sən kişnəyəndə ürəyim 

dağa dönürdü. Şahe qalxıb fırlananda elə bi­

lirdim yeri, göyü mənə bağışlayırlar. Qəmər, 

indi men nə edim, sənin rüsvayçılığına necə 

dözüm? (İ.Şıxlı), 

biar bax arsız 

biaram bax aramsız 1 

biarlıq bax arsızlıq 

bibak bax qorxusuz 

bibar bax barsız 1 

bibəhrə bax barsız 1 

bibər bax istiot

BİBİ (atanın bacısı) [Səkinə xanım:] Gül- 

saba, get bibimi bura çağır (M.F.Axundzadə); 

ƏMMƏ (kl.əd.) [Pericahan xanım:] Uğranda 

göz yaşı tökməkdən kor olan xəstə əmməmin 

fəryadına yetiş (S.S.Axundov). 

biblioqraf bax kitabşünas 

biblioqrafiya bax kitabşünaslıq

11. 

BİC (qeyri-qanuni cinsi əlaqədən do­

ğulan uşaq) [Hərdəmxəyal:] ..yəqin bicdir və 

atasından  xəbəri  yoxdur  (Anar);  QEYRİ- 

QANUNİ  (DOĞULMUŞ)  [Vahid:]  Mənə 

belə gəlirdi ki, anamı cavan ikən kimsə alıb. 

Men  de  ondan  qeyri-qanuni  doğulmuşam 

(B.Bayramov).

2.  bic bax hiyləgər

Bıçaq

52

II 

BİC (bot., dan.) Əncir ağacının bici 

çoxalıb (ADDL); BİC-QIC. 

i bica bax 1. mənasız 1; 2. əbəs 

bicəngənə bax hiyləgər 

bic-haramzadə bax şarlatan 

biclik bax hiylə 

biçarə bax yazıq 1 

biçim bax boy I 

biçimsiz bax eybəcər 

biçiz bax yoxsul 

biçizlik bax yoxsulluq

1. BİÇMƏK (ot və s. biçmək) Ot biçmə­

səm, qırılmazını qoyunlar? Hardan olar hasil 

o vaxtı yunlar? (A. Səhhət); ÇALMAQ Şam-

' xal bir az sakitləşdi... Onun kərənti çəkib, 

ot çalmaqdan qolları gizildəyirdi (İ.Şıxlı).

2.  BİÇMƏK  (paltara  aid).  Bir  dəfə  Zə- 

refşan adlı şən, zarafatcıl qaragöz gəlin... çit 

və  qayçı  çıxararaq  onun  üçün  don  biçməyi 

məndən  xahiş  etdi  (İ.Əfəndiyev);  ÜLGÜ- 

LƏMƏK.

bidad bax əzab 

bidamaq bax kefsiz I 

bidar bax oyaq 1 

bidavət bax başlanğıc 1 

bideh bax vergi 1 

bidəlil bax dəlilsiz 

bidərman bax dərmansız 

bidəva bax dərmansız 

bidin bax dinsiz, allahsız 1 

biehtiramlıq bax hörmətsizlik 

bielm bax elmsiz 

bietibar bax etibarsız 

biədəb bax ədəbsiz 

biədəblik bax ədəbsizlik 

biəlac bax əlacsız 1 

biəndazə bax ölçüsüz 

biəndazəlik bax 1. ölçüsüzlük; 2. nizam­

sızlıq 1

bifayda bax faydasız 1 

bifər bax fərsiz 

biganə bax yad I 

bigüman bax şübhəsiz 1 

bigünah bax günahsız 

bigünahlıq bax günahsızlıq

Bigünahlıq

---

bihal bax halsız

bihalət bax halsız

bihallıq bax halsızlıq

bihesab bax 1. hesabsız; 2. saysız-hesabsız

bihədd bax hədsiz 1

bihəya bax həyasız

bihəyalıq bax həyasızlıq

bihiss bax hissiz

bihörmət bax hörmətsiz

bihörmətçilik bax hörmətsizlik

bihörmətlik bax hörmətsizlik

bihudə bax əbəs

bihuş bax 1. bayğın; 2. huşsuz

bihuşluq bax 1. bayğınlıq; 2. huşsuzluq

bihüdud bax ucsuz-bucaqsız

bixab bax yuxusuz

bixəbər bax xəbərsiz

biixtiyar bax ixtiyarsız

biiman bax imansız 1

biimanlıq bax imansızlıq

biinsaf bax insafsız

biinsaflıq bax insafsızlıq

biintəha bax nəhayətsiz

biirz bax binamus

biizn bax izinsiz

BİKAR Bikar vaxtlannda Şəndə də onunla 

gəzişir, dərdləşirdi (B.Bayramov); BOŞ Boş, 

bikar gəzməyin nə menası var? (S.Rüstəm); 

BOŞ-BİKAR [Firuz:] Boş-bikar otumb qalır 

(M.Ənvər);  MƏŞĞULİYYƏTSİZ,  İŞSİZ 

(bax).

bikara bax 1. vecsiz; 2. veyl 

bikef bax kefsiz 1; qəmli 

bikəs bax kimsəsiz 1 

biqabiliyyət bax 1. istedadsız; 2. bacarıq­

sız

biqanun bax qanunsuz 

biqeyrət bax qeyrətsiz 

biqeyrətlik bax qeyrətsizlik 

biqəm bax qəmsiz 

bilaaram bax aramsız 1 

bilcümlə bax ümumiyyətlə 

bilaixtiyar bax ixtiyarsız 

bilasəbəb bax səbəbsiz 1 

bilaşübhə bax şübhəsiz 1

Bihal

bilatəxir bax təxirsiz 

BİLAVASİTƏ Nəhayət, bu haqda bila­

vasitə Mahirənin özü ilə danışmaq qərarına 

gəldi (Y.Şirvan); BİRBAŞA Yazıq muzdur 

qolu  boynunda  smıqçıdan  qayıdıb  birbaşa 

öz  xozeyninin  yanma  gəldi  (S.Qənizade); 

VASİTƏSİZ OLARAQ, 

bilayiq bax ləyaqətsiz 

BİLDİR  Bildir  yedim  bir  incir,  indi  də 

qarnım incir (Ata. söz); KEÇƏN İL Yainki 

çəyirtkə yedi bostanını, neylim? Verdin ke­

çən il borcuma yorğanını, neylim? (M.Ə.Sa­

bir);  ÖTƏN  İL  Ötən  il  yaz  səhəri  gördüm 

ki, şəhərin gur yerində topa saqqalına erkən 

dən  düşmüş  qaynar  gözlü,  nimdaş  geyimli 

bir cavan kişi yovşan satır (H.Abbaszade). 

bildiriş bax elan, məlumat 2; xəbərdarlıq 

BİLDİRMƏK [Pyotr Anisimoviç:] Bura 

gəlməyini  özün  bizə  niyə  yazıb  bildirmə- 

misən?  (H.Abbaszadə);  AGAH  ETMƏK 

Zamanı  eşikağası  işdən  agah  etdi,  biçarə 

xanın  ayağına  yıxıldı  və  gözlərinin  yaşını 

tökdü  (Çəmənzəminli);  BƏLLƏTMƏK 

[Nəriman] təkrar güllə atıb yerini bəllətmək- 

dən  qorxdu  (Mir  Cəlal);  ELAN  ETMƏK 

(ELƏMƏK) (elan vasitəsilə bildirmək) Elan 

edib  qeyzini  aləmə  türk  dövləti;  Çıxarmış 

təbəəlikden şair Nazim Hikməti (M.Rahim); 

XƏBƏR VERMƏK [Heybət:] Bir də müm­

kün etsən anamgile xəbər verərsən... (S.Rə- 

himov); XƏBƏRDAR ETMƏK [Şölə xa­

nım:] ..əgər vəzir görünsə, tez bizi xəbərdar 

etsin (M.F.Axundzadə); MƏLUM ETMƏK 

[Zöhrə xanım:] O səfərki kimi Züleyxa xa­

lama qonaq getmək bəhanəsi ilə dönüb mə­

lum etmək lazımdır (S.S.Axundov). 

bilet bax pasport 

bilə-bilə  bax  qəsdən 

biləks bax əksinə 2 

bilən bax bilici 

biləndər bax bilici 

bilərəkdən  bax  qəsdən 

BİLƏRZİK (yaraşıq üçün biləklərə qızıl, 

giimüş və şairədən qayrılmış halqa) [Feliçe:] 

Cavanşirə  deyirdi  ki,  bizdə  Azerbaycanda

Bilərzik

53

---