LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar
Zırı rovlu ala erkəc həmişə sürünün qabağmca ge dir, qoyunlara bələdçilik edirdi (Ə.Vəliyev). zırı
Yüklə 6,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
Zırı rovlu ala erkəc həmişə sürünün qabağmca ge dir, qoyunlara bələdçilik edirdi (Ə.Vəliyev). zırı bax 1. böyük 1; 2. qanmaz zırpı bax böyük 1 zırpılaşmaq bax yoğunlaşmaq zırpılıq bax böyüklük 1 zırrama bax səfeh, qanmaz ziba bax 1. bəzəkli 1; 2. gözəl 1 zibalanmaq bax 1. gözəlləşmək; 2. bə zənmək
zibalı bax bəzəkli 1 zibalıq bax gözəllik ZİDD (başqasına əks olan, diiz gəlməyən) [Miko:] Sevdimalı əmi və başqaları bu təd birlərə yenə də zidd çıxsa, onda ciddi danış maq lazımdır (İ.Əfəndiyev); QARŞI [Nazlı:] Deməli, dilbir olmusunuz, mənə qarşı blok yaratmısınız (Anar); ANTAQONİST, ƏKS, ƏLEYH, MÜXALİF (bax). ZİDDİNƏ [Qaçay:] Mən belə davaların ziddinəyəm (S.Rəhimov); BƏRƏKS(İNƏ) [Göyərçin:] O kimdir elə hökumətin bərək- sinə gedən? (S.Rəhimov); ƏKSİNƏ Tamam da senin əksinə gedir (S.S.Axundov); ƏLEY HİNƏ [Əlibala:] Mən orada bu İmamqulunun ağzından Kamalın təklifi əleyhinə bir kəlmə de söz eşitmədim (M.İbrahimov); QARŞI Surxay öz dostuna qarşı ittihamkar mühaki mələr yürüdürdü (İ.Əfəndiyev).
varlığa realist münasibət bəsləyən, həyatı dərindən görən, onun ziddiyyətləri, çırpıntı ları və rəzalətləri ilə dərk edən bir sənətkar idi (M.İbrahimov); BƏRƏKSLİK Dönə- dönə imtahan etdim fələk dövranını; Onda mən bərəksliklər, özgə adət görmədim (M.P.Vaqif); İXTİLAF (fikir ayrılığı nəti cəsində doğan ziddiyyət) Bəs nədəndir ki, başqa kişilərlə başqa arvadlar arasında ixti laf yoxdur? (M.S.Ordubadi); MÜNAFAT (kl.əd.) Fəqr ilə ğina əhlinə kim verdi müsa vat? Mənadə də, surətdə de var bunda müna- fat.. (M.Ə.Sabir); TƏZAD Burmayın boy nunuzu mübarizə günündə; Sizi düşündürən 418 bu təzadlar önündə (S.Rüstəm); UÇURUM [Rəşad Naşad] ər ilə arvad arasındakı uçu
2. ziddiyyət bax ədavət ZİDDİYYƏTLİ, İXTİLAFLI, TƏ ZADLI zidlik bax 1. ziddiyyət; 2. ədavət zihəyat bax diri ziqiymət bax bahalı 1. ZİL (zildən, ucadan çıxan səs) Olmasa da uşağın; Yaxşı səsi, zil səsi; Amma çox maraqlıdır (Ə.Karim); QAYIM (köhn.) Xudayar bəy qayım səslə cavab verdi (C.Məmmedquluzadə); UCA Müezzin uca səslə azan verirdi (Çəmənzəminli); YÜK SƏK. 2. zil bax zəng 1 zildən bax ucadan I ZİLLƏMƏK (gözlərini bir nöqtəyə, harasa diqqətlə baxmaq) İlyas gözünü yerə zilləmişdi (M.Hüseyn); DİKMƏK Bir an düşündü, sonra gözlərini qarının üzünə dikdi... (M.Hüseyn); DİRƏMƏK Pavluşa sözlərini bitirib gözlərini Sergey Vasifinin gözünə dirədi (M.Hüseyn).
zimistan bax qış zina bax fahişəlik zinakar bax fahişə zindan bax həbsxana zindanxana bax həbsxana zindanlamaq bax həbs etmək zində bax diri zinət bax bezək zinətləndirmək bax bəzəmək zinətli bax bəzəkli zinqəhbə bax fahişə zira bax çünki zirab bax ayaqyolu ziraət bax 1. səpin; 2. əkinçilik 2 Ziraət Zircamə zircamə bax tuman-köynək ZİREH Bütün qan və ölüm yayan zireh lərdən, güllələrdən daha möhkəm bir şey var, o da., insanın iradəsi, qayəsi, əməli... ölməz həqiqətidir (R.Rza); DƏMİR GEYİM Qı lınc və nizələrin əsər etdiyi dəmir geyimlər vo polad dəbilqələr ağır əmud zərbələrindən əzilərək bədənlərə yeriyirdi (M.S.Ordubadi). ZİRƏK ..sədri də davadan çıxıb ad qazan- ' mış zirək və bacarıqlı bir oğlandır (M.Rza- quluzade); CƏLD [Qəhrəman yüzbaşı:] Ədə, cəld tərpənişin!.. (C.Məmmədqulu- zadə); ÇEVİK Nurəddin özünə görə bilikli,
Oğlu diribaşdır, yaxşı ov tulasıdır (A.Şaiq); QOÇAQ Qoçaq Aytən, ovçu Eliş; Doğma bacı-qardaşdılar (M.Rzaquluzadə); OD- ALOV (məc.) [Minnətov:] Hələ Şeydanı demirsən, od-alovdur, zalım oğlunun qızı (R.Rza); BACARIQLI (bax).
xoş xasiyyəti ucundan çox çəkmədi ki, [Al- xan] pillə-pillə qalxdı (Ə.Vəliyev); CƏLD
və möhkəmlik hiss etməmişdi (Mir Cəlal); ÇEVİKLİK [Buğac] öz gücünü, çevikliyini, bədəninin dözümünü sınayırdı (M.Rzaqulu- zade); QOÇAQLIQ Cahanın qoçaqlığını ondan bil ki, bu yaşında üç-dörd ayın içində savadlandı (Ə.Haqverdiyev); HÜNƏR (bax),
(M.IIüseyn); PODVAL (dan.) [Rus yoldaş:] Bizi xüsusi evin podvalında yerləşdirmişdi lər (M.Hüseyn); EV ALTI (köhn.). zişan bax şanlı 1 zivər bax bəzək ziya bax işıq ziyad bax 1. kütüm; 2. çox ziyadə bax çox ZİYAFƏT (tənt.) (böyük qonaqlıq) Bu ziyafəti Fransadan gəlmiş bir dəstə jumalis- !
tin şərəfmə düzəltmişdilər (M.İbrahimov);
(Anar); QONAQLIQ Nazlı xanım o gün böyük bir qonaqlıq düzəltmişdi (Y.Şirvan);
dan beynimə salıbdır ki, Parisdə qızlar, ge- linlər məclislərdə, yığıncaqlarda üzü açıq oturub-dururlar (M.F.Axundzadə). 1. ziyalandırmaq bax işıqlandırmaq 2. ziyalandırmaq bax maarifləndirmək 1. ziyalanmaq bax işıqlanmaq 1 2. ziyalanmaq bax maariflənmek 1. ZİYALI (elm, texnika, mədəniyyət sa həsində təhsilə, xiisusi biliyə malik olan adam) Gördü fikir verən yox əsla onun sözünə; Dedi: “Bunlar xalq deyil, beş-altı ziyalı
Uş Xətayi, sözlərindən əhli-ürfan utanır; Cahilü nadan reşbü namüsəlman mənfəil (Xətayi); MÜNƏVVƏR (köhn.) Bu dil mü- nəvvər bir adamın düşüncələrini ifadə etmə dən acizdir (Çəmənzəminli); ELMLİ (bax), SAVADLI (bax). 2. ziyalı bax işıqlı ZİYAN [Pərviz:] ..atam kənd rayonlannda onun təsərrüfata vurduğu ziyandan,.. danışdı, dedi ki, adətən siçovul görünən yerlərə zə hərli buğda tökürlər (M.İbrahimov); XƏSA RƏT [Zakirov:] Qəribədir, axşam mən bağı gəzəndə hasarda heç bir xəsarət görmədim (Ə.Məmmədxanlı); XƏTƏR Yatar görmə yəsən heç zaman, qardaş! (S.Rüstəm); MAZARAT (dan.) Dövlətlidən xeyir [ol maz]; kordan mazarat (Ata. sözü); RƏXNƏ [Mostoli şah:] Amma olar ki, işdən o qorx sun, ağlına rəxnə yetişsin, ya azarlasın, ya çolaq olsun... (M.F.Axundzadə); ZAVAL Bu körpəcə meynəni qoru hər bir zavaldan (S.Rüstəm); ZƏRƏR [Dəmətoğlu:] Bir dərmanla bu xəstəliyini müalicə edirsən, o birinə zərər olur (H.Abbaszade).
ZİYANLI (müxtəlif mənalarda) Mən onun qəsdən ziyanlı bir addım atdığına inan mıram (M.Hüseyn); MÜZÜR Hələ bəziləri [Nasad əfəndinin] alçaq, müzür bir şəxsiy yət olduğunu söyləyirdilər (S.Hüseyn);
bəni də oğlunun yanma, Rey şəhərinə gön dərmişdim (M.S.Ordubadi); ZİYANKAR [Kərim baba:] ..qaıa buludu görürsünüzmü? Çox ziyankar buluddur (A.Şaiq); XƏTƏRLİ,
tarlalarımızdan əl-ayaq çəkilən kimi torpağı ikiyaruslu kotanla 38-40 santimetr dərinlikdə şumlamağı, beləliklə torpaqda qalan pambıq ziyanvericilərini məhv etməyi nəzərdə tut muşuq (Qəzetlərdən); ZƏRƏRVERİCİ LƏR) Zərərvericilərə qarşı mübarizə işini isə daim nəzarət altında saxlamışıq (Qəzet lərdən); ZİYANÇI (dan.) [Pərviz:] Yaman
edin!.. (M.İbrahimov); ZİYANƏVƏR Zi- yaııəvər tülkü xain oğrudur; Öldür, dua elər ərsiz qanlar (M.Rahim); ZİYANKAR [Bəh- lul:] Yox, xəlifə, men ədalət və həqiqət aşi qiyəm, kim olursa olsun, əyriləri, ziyankar- ları islah etməyə çalışıram (A.Şaiq), ZİYAN VERƏN Abşeronda çoxdan kökü kəsilmiş canavar, tülkü, çaqqal kimi ziyanverən hey vanlar haradansa peyda olub (M.Rzaqulu- zadə).
ziyarət bax ibadət 1 ziyarətçi bax zəvvar ZİYARƏTGAH (ziyarət yeri) Hörmət eləmədim bir şahənşaha; Məzarın döndüsə ziyarətgaha (M.Rahim); ZİYARƏTXANA Ortada böyük günbəzə oxşayan bir ziyarət- xana tikmişdilər (M.Hüseyn). ziyarətxana bax ziyarətgah Ziyanlı 420 ZİYİLOTU, DƏMROVOTU (bot.) Ziyil- otu və ya dəmrovotu köhnə daş divarlarda meşə kənarlarında, əkinlərdə və zibilli yer lərdə bitən və narıncı süd şirəsi olan çoxil lik otdur (M.Qasımov). zoğ bax fidan zoqquldamaq bax 1. ağrımaq; 2. inildə mək
zoqqultu bax sancı zolaqlı bax zolaq-zolaq ZOLAQ-ZOLAQ (zolaqlar şəklində) [Zeynal] zolaq-zolaq xəstəxana pijamasının yaxası altında yavaş-yavaş barmaqlarını tər pətdi (B.Bayramov); MİLƏMİL Özbək qar daş “Raxmat, raxmat” deyə-deyə miləmil xələti onun çiyninə saldı (Ə.Babayeva); MİL-MİL ...Şahpeleng bahalı şal parçadan mil-mil qara şalvarı onun üstünə atdı (M.İbrahimov); ZOLAQLI Əziz çimmək paltarında uzanıb başını qırmızı zolaqlı çə tirin kölgəsində gizlədərək bədənini günə verirdi (H.Abbaszadə); ZOL-ZOL [Aytə- miz:] Dərsdən gələn kimi dəlixana paltanna oxşayan zol-zol şalvarı geyirsən əyninə, əlinə bir kitab alıb yayılırsan divanın üstünə (Ə.Qasımov).
(S.Vəliyev); HEYVANXANA [Qanbay:] Mən heyvanları çox sevirəm, hər gün hey
(A.Şaiq); HEYVANAT PARKI, ZOOLOJİ PARK. zor bax 1. güc; 2. məcburiyyət zorakı bax zorla ZORAKILIQ, TƏCAVÜZ, TƏZYİQ zorba bax böyük 1 zorbalaşmaq bax yekəlmək zorbalıq bax böyüklük 1 zor-bəla bax zorla zor-güc bax zorla Zor-güc Zorla ZORLA Adilə dilinin ucuna gəlmiş “heç siz də görünmürsünüz” sözlərin zorla sax ladı (Ə.Qasımov); ZORAKI [Qubernator:] Budur, kişinin mülkünü zorakı saldırıb öz adına ki, nə var, iş bilmişəm... (C.Cabbarlı);
gəlmiş Camalla Mahirə zor-bəla ilə kafi, Kamil isə əla qiymətlər aldı (Y.Şirvan);
sakit etdi... (A.Şaiq). L ZORLAMAQ, MƏCBUR ETMƏK, VADAR ETMƏK 2. ZORLAMAQ, BAŞINA PİSLİK GƏTİRMƏK, NAMUSUNA TƏCAVÜZ ETMƏK, NAMUSUNA TOXUNMAQ 3. ZORLAMAQ, GÜC ELƏMƏK, GÜC GƏLMƏK Züriyyət zöhr bax günorta zöhrə bax Venera zökəm bax qrip zövc bax ər 1 zövcə bax arvad 1 zövq bax 1. kef 1; 2. gözəllik; 3. ləzzət I zövq-səfa bax kef 1 zövrəq bax qayıq zülf bax saç 1 zülm bax əzab zülmət bax qaranlıq 1 zülmətli bax qaranlıq zülmkar bax zalım zülmkarlıq bax zalımlıq zümrə bax silk zümrüd bax simurq züriyyət bax 1. nəsil 1; 2. övlad 1 421 MÜNDƏRİCAT On söz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Lüğətin quruluşu.......................................................................................... 7
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 A a ......................................................................................................................................................................................... 1 1 Bb ................................................................................................................37 Cc ................................................................................................................ 64 ÇÇ............................................................................................................. 73 Dd ................................................................................................................85 Ee ............................................................................................................. 111 Əə .............................................................................................................. 115 Ff .............................................................................................................. 131 G §............................................................................................................. 139 Hh ..............................................................................................................153 * x
............................................................................................................ 185 J J'..............................................................................................................201 Kk ..........................................................................................................................202 Qq.............................................................................................................216 L1 ............................................................................................................... 240 Mm .......................................................................................................... 246 Nn .............................................................................................................. 275 9 °.............................................................................................................. 288 Öö.............................................................................................................293 p P.............................................................................................................. 298 Rr ............................................................................................................... 309 Ss ............................................................................................................... 315 .............................................................................................................343 Tt ............................................................................................................... 354 9 U ..............................................................................................................376 Üü.................................................................................................................... ... Vv ...............................................................................................................387 Y y.............................................................................................................. 396 Zz ............................................................................................................... 413 422 Yüklə 6,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|