LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

BƏRƏÇİ, SALÇl (bərəni idarə edən şəxs) 

bərəkalla(h) bax aforin

1.  BƏRƏKƏTLİ, ARTIMLI (bərəkəti, 

artımı olan)

2. bərəkətli bax məhsuldar 

bərəks bax əksinə 1 

bərəksinə bax ziddinə 

bərəkslik bax ziddiyyət 1 

bərg bax 1. vərəq 1; 2. yarpaq 1

L BƏRK; QATI, MƏTİN, MÖHKƏM 

(bax), SƏRT

2. bərk bax sürətlə

3. bərk bax tünd 1

4. bərk bax xəsis

5. bərk bax ağır 2 

bərkdən bax ucadan 

bərq bax parıltı 

bərqəsd bax qəsdən

BƏRNİ (silindrşəkilli qab) Firəngiz başını 

qaldırdı.  Suya  qoyduğu  bənövşə  dəstəsini 

bəmi ilə qarışıq özünə tərəf çəkdi (B.Bayra­

mov); BANKA Bankanın ağzı açılanda ətir 

qoxusu evi başına götürdü (Ə.Haqverdiyev). 

bərrü biyaban bax səhra 

L BƏRZƏX (coğr.). ZOLAQ 

2.  bərzəx  bax  cəhənnəm 

bəsit bax sadə 

bəsitlik bax sadəlik 

L bəsləmək bax yedirmək 

2. bəsləmək bax böyütmək 

bəstəbov(lu) bax alçaqboy(lu) 

bəstəçi  bax  bəstəkar 

bəstəçilik  bax  bəstəkarlıq 

BƏSTƏKAR (musiqi əsərlərini yaradan 

şəxs) Qoca Mərdana təzə bağ qonşusu gəl­

mişdi.  Adlı-sanlı  bəstəkardı  (X.Hasilova); 

BƏSTƏÇİ Bəstəçilər bəstolosin nəğməsini; 

Məktəblilər düz bağlasın düyməsini (X.Rza); 

KOMPOZİTOR  [Yavər:]  Necə  bilirsən. 

Rasim,  deyəsən  bezi  kompozitorlar  xalq 

musiqimizə xor baxırlar... (M.İbrahimov).

BƏSTƏKARLIQ, BƏSTƏÇİLİK, 

KOMPOZİTORLUQ 

bəstər bax yorğan-döşək

Bərəçi

50

BƏSTİ  (içərisinə  şərab,  su,  yağ,  yemək 

və  s.  tökülən  saxsı  qab)  [Zeynəb:]  Mən  də 

bir bəsti şərab alıb ora gedərəm (M.S.Ordu­

badi);  DOPU  (məh.)  Qaraqaşlınm  arvadı 

saxsı  dopularda  piti  gətirdi  (Ə.Kərim); 

KÜPƏ (böyük bəsti) [Sadıq:] İçi kərə yağla 

dolu  şirəli  küpəni  döşəməyə  qoydu  (Mir 

Cəlal).

bəşarət bax muştuluq 

bəşər bax insan 

bəşəri bax insani 

bəşəriyyət bax insanlıq 1 

bət-bəniz bax üz

BƏTN (qadınlarda: ana qarnı, ana bətni) 

Firəngiz qəflətən bətnində bir də tərpəniş 

hiss etdi (B.Bayramov); BALALIQ (adətən 

heyvanlarda)', BEÇƏDAN (köhıı.). 

bəy bax ağa 1, 2 

bəyan bax izah

BƏYANNAMƏ Tərəflər bu bəyannamə­

nin  məqsədləri  ilə  bir  araya  sığmayan  hər 

hansı  saziş  bağlamayacaq...  (Qəzetlərdən); 

XİTABNAMƏ (köhn.) Arabir divarlarda xi- 

tabnamələr yapışdırırdılar (Çəmənzəminli); 

MANİFEST [Mirzə Əsgər:] Keçən əsr hara, 

indiki  hara...  Amma  manifesti  hamı  danışır 

(N.Vəzirov);  MÜRACİƏTNAMƏ  [Əbül- 

hoson boy:] Yanından keçdiyimiz bir divarda 

da Hacı Səməd xan Şücaiddövlə tərəfindən 

buraxılmış  belə  bir  müraciətnamə  oxuduq 

(M.S.Ordubadi); PROKLAMASİYA [Mis­

ter  Tirey:]  Kommunist  fırqəsi  tərəfindən 

nəşr olunmuş proklamasiyadır, sən o firqə- 

nin gizli üzvüsən və oyun çıxarmaq ilə onun 

fikrini  burada  yeridirsən  (S.S.Axundov); 

DEKLARASİYA, 

bəyaz bax L ağ 1; 2. deftərçə 

bəyazlanmaq bax ağarmaq 1 

bəyazlıq bax ağlıq 

bəyəm bax məgər

BƏYƏNMƏK [Cahandar ağa] bu işə bir 

tərəfdən sevinir, oğlunun öz atasına belə bo­

yun əymədiyini, kişi kimi sözünün üstündə 

durduğunu bəyənirdi (İ.Şıxlı); XOŞLAMAQ 

[Gülçöhrə  Əsgərə:]  Bəs  sən  məni  bir  kərə

Bəyənmək

---

görməklə  xoşladın?  (Ü.Hacıbəyov);  XO­

ŞUNA GƏLMƏK Təzə qırmızı donu Nər­

gizin  çox  xoşuna  gəldi  (Ə.Məmmədxanlı); 

SEÇMƏK  [Əsgər:]  ...xalamı  dəxi  buraya 

göndərim ki, baxsın görsün necə qız seçmi­

şəm (Ü.Hacıbəyov).

BƏZƏK Neyliyirdim bəzəyi, ya düzəyi? 

Dama, divarə yapardım təzəyi (M.Ə.Sabir); 

ARAYİŞ  (kl.əd.) Olub aravı'şı'-baği-səadət 

cəhl-pərvərlər  (M.Hadi);  BƏRBƏZƏK 

Təbriz qadınları bərbəzək, xüsusilə qızıl zinət 

şeylərin aşiqidirlər (M.Hacıyev); BƏZƏK- 

DÜZƏK [Aytəmiz:] Bəzək-düzəkdən danış­

dım, Sürəyya ile aramızdakı bir söhbət ya­

dıma düşdü (Ə.Qasımov); DEKOR (teatrda) 

Açıq  meydanlarda.,  heç  bir  dekordan  isti­

fadə  etmədən  oyun  çıxaran.,  sehrbazlar., 

kütlənin  diqqətini  həmişə  cəlb  etmişdilər 

(Ə.Haqverdiyev);  SÜS  [Əntiqəfuruş:]  Bu 

daş-qaşlar,  bu 

süslər  senə  bir  zərrə  qeder; 

Əsər  etmədi  ancaq  (B.Vahabzadə);  TUA­

LET  ...xanımlar  geyim  və  tualetlərinə  son 

dərəcə  əhəmiyyət  verirdilər  (Çəmənzə­

minli);  YARAŞIQ  Bu  necə  yaraşıqdı,  bu 

nə  sayaq  bədəndi?  Qız,  vücudun  nədəndi? 

(M.Rahim);  ZİNƏT  [Füzuli:]  Zinətə  çox 

vurulma, zinət dünya malıdır; İnsan özü dün­

yanın  zinəti  olmalıdır  (B.Vahabzadə);  Zİ­

VƏR  {kl.əd.)  Yaraşdırdı  meşşatələr  zivəri; 

Bəzəndirdilər ol mələkmenzəri (M.Ə.Sabir).

1.  BƏZƏKÇİ  (etn.)  (Gəlin  köçürülən 

qızları bəzəndirib geyindirmək) Bəzəkçi qa­

dınlar içəri girdilər (Çəmənzəminli); MƏŞ- 

ŞATƏ  [Kerbəlayı  Qurban:]  Men  palazı 

salım,  sən  də  sabah  məşşatələri  tap,  götür 

get qız axtarmağa (Çəmənzəminli); ZİNƏT 

VERƏN QADIN Saçlarının üstünə vurul­

muş  almas  cıqqam  çıxarıb  bir  tərəfə  atdı, 

zinət verən qadınların hər birisini bir tərəfə 

itələyib  öz  yataq  otağına qaçdı (M.S.Ordu- 

badi).

2. bəzəkçi bax nəqqaş

bəzək-düzək bax bəzək

1. 

BƏZƏKLİ (bəzək vurulmuş) ...Bayram 

mərasimini andıran bəzəkli qatar gəldi (Mir

Bəzək

Cəlal); MÜZƏYYƏN [Sitarə:] Mən istədi­

yim  səadəti  bu  sarayın  əlvan  bağçalarının 

ən  müzəyyən  guşəsində  də  dözə  bilmərəm 

(C.Cabbarlı);  SÜSLÜ  [Sönməz:]  Solmaz 

atəşgahın  süslü  bir  gəlinidir  (C.Cabbarlı); 

ZƏRLİ-ZİBALI Zərli-zibalı bir otaq qayır­

mışdılar (S.Rəhman); ZİBA Əsrimizdə na­

zənin, ziba gözəllər az deyil; Gəlməmiş bən­

zər  sənə  alemdə  dilbər,  Rahile  (Ə.Vahid); 

ZİNƏTLİ Həmzə zinətli, amma tör-tökün­

tülü otağın yuxarı başında dayandı (Ə.Əbül- 

həsən).

2. bəzəkli bax naxışlı 

BƏZƏMƏK  (müxtəlif  mənalarda)  Göy 

üzünü  bəzər  parlaq  ulduzlar  (H.Cavid); 

GEYİNDİRİB-KECİNDİRMƏK  ...Onu 

geyindirib-kecindirib  məclisə  gətirmişdilər 

(Ə.Məmmədxanlı); SÜSLƏMƏK O sahəni 

rəngli çiçəklərlə, kölgəli ağaclarla süsləmək 

artıq ondan sonra gələcək gənc şairlərimizin 

öhdəsinə düşür (A.Şaiq); ZİNƏTLƏNDİR­

MƏK  Elə  bil  vaxtilə  buranı  zinətləndirən 

insanlar  çoxdan  hara  iso  köçüb  getmişdi 

(A.Şaiq). 

bəzən bax arabir

bəzənib-düzənmək  bax  bəzənmək 

BƏZƏNMƏK Bəzənirəm ağadan qorxu­

ram,  bəzənmirəm  xanımdan  (Ata.  sözü); 

BƏZƏNİB-DÜZƏNMƏK  Görənlər  tanı­

yır bu almayanaq; Bəzənib-düzənmək bilirdi 

ancaq (M.Rahim); GEYİNİB-KECİNMƏK 

Geyinib-kecinirik  yurdumuzun  varından 

(S.Vurğun);  KEÇİNMƏK  Sən  demə  (qız) 

geyinirmiş,  keçinirmiş  (Mir  Cəlal);  TUA­

LETİNİ  DÜZƏLTMƏK  Şübhəsiz  ki,  o, 

tualetini  düzəltmək,  paltarını  dəyişdirmək 

istəyirdi (M.S.Ordubadi); ZİBALANMAQ 

Ala  gözlər  nərgisi-məstanə  tək  şəhlalənir; 

Elə  ki,  süzgünlənir,  yüz  mərtəbə  zibalənir 

(M.P.Vaqif); ALLANMAQ (bax). 

bəzm bax məclis 1 

bəzmgah bax məclis 1 

bəzzaz bax tacir, parçaçı 

bəzzaziyyə bax parça 1

Bəzzaziyyə

51

---