M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
87 rinin investisiya xərcləmələri üzərində neqativ təsir səbəbi ilə azal- dacaqdır. Keynsin nəzəriyyəsində faiz hədləri pul bazarında müəyyən edilirdi. Yəni pul təklifi və pul tələbi faiz hədlərini müəyyən edirdi. Bu səbəblə pul bazarındakı bir dəyişkənin, mə- sələn, pul təklifinin artması və təklif çoxluğu yaratması faiz dərəcələrini düşürəcəkdir. Məcmu tələbin mal bazarında artması pul bazarında tələb çoxluğu yaradacağından faiz hədləri yüksələcəkdir. Keyns modelində inflyasiya, başlanğıcda pul iləəlaqədar olaraq ortaya çıxmaqdadır. Ancaq inflyasiyanın davamı, pul və mal bazarı ilişkisi səbəbi ilə pul təklifinin davamlı artımına bağlı olmaqdadır. Patinkin təhlilində pul, faiz və real ankes təsiri. Patinkin, Puqo kimi, iqtisadiyyatdakı məcmu tələbin, iqtisadiyyatdakı məcmu sərvətin təsirləndiyi nöqtəsindən hərəkət etmişdir. qtisadi vahidlərin toplam sərvəti yüksəldiyi təqdirdə, iqtisadiyyatda məcmu xərclərə təsir edəcəyini qəbul etməkdə idi.Patinkinin qurduğu ən önəmli ялагяли «mal bazarlardakı dəyişiklik malların təklif və tələbi» ilə pul tələbinin və iqtisadiyyatdakı ankeslərin (ankes-iqtisadi vahidlərin istifadəüçün hazır tutduqları satın alma gücüdür, tutulan pulun satın alma gücü) real dəyərindən bağlı olmasıdır. Patinkin modeli iqtisadiyyatıüç makro bazar çərçivəsindəтядгиг едир: 1. lk bazar, mal bazarıdır. Bu bazarda fərdlərin real isteh- lak xərcləri; real gəlirin, faizin və sərvətin bir funksiyasışəklindəələ alınır. Bu aspektdən yanaşsaq inflyasiya prosesində qiymətlərin artması (və ya azalması) halında, isteh- lakın düşəcəyi (artacağı) nəticəsində ortaya çıxmaqdadır. 2. II bazar, əmək bazarıdır. Bu bazarda təklif və tələbi, real əmək haqqlarınдaнасылы olaraq ələ alınır. 3. III bazar pul bazarıdır. Bu bazarda faiz hədləri, nominal gəlirdən və nominal pul miqdarından асылы bir şəkildəələ alınır. Nominal gəlir yüksəldiyindən pul tələb və dolayısı ilə faizlər yüksəlir. 88 Məcmu pul miqdarındakı bir artım, mütləq uzun dönəm faiz hədlərində bir dəyişikliyə yol olmaz. Tələb edilən pul miqdarı faiz həddinə bağlıdır, ancaq faiz nisbətləri yalnızca pul miqdarına deyil, qiymətlərə də bağlıdır. Qiymətlər isə iqtisadiyyatdakı məcmu pul miqdarının artmasından müəyyən bir müddət sonra eyni nisbətdə artaraq «real durumu» və uzun мцддят tarazlıq faiz nisbətini dəyişdirməz. Əgər iqtisadiyyata yeni pul дахил едилдикдя bütün maliyyə aktivləri və pul ankesləri eyni və tək bir nisbətdə artırsa, əgər bütün qiymətlər və maaşlar əsnək isə; əgər прог- нозларəsnək deyilsə (və ya dəyişməz isə) bu durumda mövcud pul miqdarındakı bir artım, pul vahidindəki bir dəyişiklikdə olduğu kimi, faiz nisbətinə də təsir etməyəcəkdir. Patinkin real pul miq- darındakı bir dəyişiklikliyin tələb üzərindəki təsirini «real ankes təsiri» olaraq гиймятləndirilmişdir. Patinkin qısa dönəmdə pulun faiz nisbəti üzərində təsirin ola biləcəyini, qiymət artımlarının real ankes təsiri kanalı ilə faiz nisbətlərini yüksəldə biləcəyini qəbul etməkdədir. Frdmеnın təhlili. Pul miqdarındakı dəyişmələrin faiz nisbətləri üzərindəki təsirini Milton Fridmen üçə ayırmışdır: • Likvidlik və onun təsiri; • Gəlir və qiymət səviyyəsi təsiri; • nflyasiya təsiri. Likvidlik təsiri pul miqdarındakı bir dəyişmənin, faiz nisbətlərində səbəb olduğu başlanğıcdakı qısa müddətli təsiri ifadə etməkdədir. kinci bir təsir olaraq gəlir və qiymət səviyyəsi təsiri or- taya çıxmaqdadır.Nəğd ankesləri artdıqca, fərdlərin digər ak- tivlər əldə etmə yolundakı təşəbbüsləri, bu aktivlərin qiymətlə- rini yüksəldib, faiz nisbətini düşürür. Bu durum, xərclərdə bir artım gətirəcəkdir. Gəlir və xərcləmə nəzəriyyəsinə görə bizne- sə yönəlik investisiya həcmi artacaqdır. Milton Fridmenin üzərində durduğu bir başqa təsiri də inflyasiya gözləmələr təsiridir. Bu təsir rvinq Fişerin adı ilə sıx bir şəkildə bağlı bulunmaqda onun statistik olaraq araşdırdığı və «Qibson paradoksu»nu açıqlamaq məqsədi ib ortaya чыхарdığı 89 təsiri göstərməkdədir. «Qiymətин gözləмя təsiri» bu şəkildə açıqlamaq mümkündür. Qiymətlərin ildə 2% nisbətində artdığı və fərdlərin bu artımın davam edəcəyini inanmaları, əldə nəğd olaraq pul tutmanın maliyyəti yüksəldəcəkdir. Bu səbəblə fərdlər, gəlirlərinə görə daha az miqdarda ankes tutmaq istəyəcəklərdir. Strukturçуların inflyasiya тящлилляри və faiz. Beynəlxalq Pul Fondu ilə Birləşmiş Millətlər Тяшкилатынын Latın Amerikaсы реэиону цзря iqtisadi komissiyasıиля arasındakı anlaşmazlıqlar bu iki görüş arasındakı fikir ayrılığı nəticəsində ortaya çıxmışdır. St- rukturalçılara görə inflyasiyanın səbəbləri daha çox iqtisadiy- yatın təməlindəki axsaqlıqlarla əlaqədardır. nflyasiyanın davam- lılıq və yayqınlıq qazandığıölkələrin ortaq özləlliklərindən бири il- ki, ölkəəhalisinin böyük əksəriyyətinin az gəlirli qruplardan təşkil edilməsidir. Az gəlirli qrupların marжinal istehlak tendensiyaları yüksək olduğundan əldə edilən gəlirin böyük bir hissəsi istehlak xərcləmələrinə getməkdədir. Buna qarşılıq bu istehlaka cavab verəcək ölçüdə istehsal yetərli deyildir. stehlak xərcləmələri və tə- ləb artarkən yerli məhsul təklifınin yetərli əsnəkliyi göstərərək tə- ləbi qarşılayacaq səviyyəyəçatmaması, tələb ilə təklif arasındakı kəsirin artmasına səbəb olmaqdadır. Ölkədəki sərmayə və texnik bilgi yetərsizlikləri kimi ünsürlər də az inkişaf etməkdə olan toplumlarda təkliflərdə darboğazlara yol açmaqdadır. Bu ölkədə- ki kredit faizlərinin yüksəkliyi yeni investisiyaların qoyuluşuna mənfи təsir göstərəcək və nəticədə təklif yetərsizliyinə mənfi təsir göstərəcəkdir. nkişaf etməkdə olan ölkələrin ixracatı bir neçə təməl maddəyə dayanmaqdadır. Sənayeləşmə diversifikasiya siyasəti yoxdur. Bundan başqa dövlət xərcləmələrini qarşılayacaq maliyyəмянбяляри isə olduqca yetərsiz qalmaqdadır. Vergi siste- mindəki struktural pozuntular və vergi yığımındakı güclüklər dövlət gəlirlərinin artırılmasına maneçilik törətməkdədir. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|