M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
97 qəbul edər və qiymətli kağız alışı və kredit satma yolu ilə fond kəsiri olanlara fond təmin edirlər. Bu əməliyyatların finans bazarlarında rəğbət görməsinin səbəblərini aşağıdakışəkildə sıra- laya bilərik: 1. fond çoxluğuna sahib olanların yığımlarınıəmanət formasına çevirmək; 2.əmanətlərdən saxlanan fondların tələblərə uyğun şəkildə paketləmə və marketinqini həyata keçirirlər. Beləliklə, fond kəsiri olanların ehtiyac duyduqları miqdar və müddətlərdə kreditlərin сатышыныnı gerçəkləşdirirlər. Finans bazarlarındakıəmanət toplayan qurumları: kommer- siya bankları,kredit ittifaqları,əmanət bankları, əmanət və kredit birlikləri və pочт-bank qurumlarıolmaqla beş qrup altında toplaya bilərik. Depozit institutu olan kommersiya bankları, demək olar ki, bütün ölkələrdə iqtisadiyyatın finansmanıüçün başlıca mən- bədir. Banklar fiziki şəxslərdən, firmalardan, dövlət orqanl- arından tələb edilənədək və müddətli hesablar qəbul edir vəöz növbəsində onları kredit olaraq təqdim edir və ya ayrı-ayrı iqti- sadi subyektlərin qiymətli kağızlarını yerləşdirir, investisiyaların həyata keçirilməsində iştirak edir. Kommersiya banklarının fəaliyyəti hər bir ölkənin bank qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. Bəzi ölkələrdə onların fəaliyyə- tinə daha məhdud hüquqi çərçivədə, bəzilərində isə bir qədər genişçərçivədə imkan verilir. Kommersiya bankları topladıqları müddətli və müddətsiz əmanətlərlə bərabər, dolay ı finans alətlər qarşılığında fond toplayaraq səhm, istiqraz vəçeşidli kredit alətlərinə yatıran fi- nans qurumlarıdır. "Kommersiya bankı" adı bankların ticarət- lə yaxından əlaqədar olmasını xəbər verir. Kommersiya bank- ları qurulduqları ilk günlərdən bəri şirkətlərə kredit verməəmə- liyyatını həyata keçirirlər. Son illərdə kredit verilən qrupların sırası genişlənsə də, bu bankların təməl kreditləшdirdikləri qruplar hələ dəşirkətlərdir. Bütün kommersiya banklarının başlıca iki funksiyası vardır: borc almaq və borc vermək. Borc 98 almaq çox zaman əmanət şəklində, borc vermək isə kredit şək- lində ortaya çıxır. Kommersiya banklarının bank sistemi içəri- sindəən önəmli fəaliyyətlərindən biri də bank pulunu yarada bilməsidir. Bank pulu banka qoyulan əmanətin məcburi ehtiyat normalarına ayrılan miqdarıçıxıldıqdan sonra, təkrar kredit olaraq verilməsi nəticəsində yaranır. Bank pulu çek sisteminin tətbiq edildiyi ölkələrdə böyük rol oynayır. Kommer- siya banklarının fond qaynaqlarını müddətsiz və müddətli əma- nət hesabları, Mərkəzи bankın avansları və банкын mənfəəti təşkil edir. Kommersiya banklarıçoxçeşidli əmanət hesabları təklif etməklə fond çoxluğuna sahib olanlara xidmət göstərirlər. Əmanətlərdən təşkil edilən fondlar və həqiqətən verilən kreditlər və ya qiymətli kağız alımı ilə fond kəsri olanlara fond transfer edirlər. Kommersiya banklarıəmanət və borcvermə xidmətləri, fərdlərə, şirkətlərə, dövlət qurumlan tərəfindən verilən kredit əmanət servisləri kimi, özəl və ya dövlət sektorlarına xidmət göstərirlər. Əmanət banklar ı - ipotekli kreditlər yolu ilə kiçik yatırımçılara yönəlik borcverməəməliyyatlarında ixtisaslaşmış qurumlardır. Bu məqsədlə kiçik yığım əmanətləri dəyərlən- dirilir və bu əlamətinə görəəmanət və kredit birlikləri bir-birinə oxşardırlar. Əmanət banklarının əsas funksiyası kiçik inves- torların əmanətlərinin toplanması və bu əmanətlərin iqtisadiy- yata yönləndirilməsidir. Bank topladıqları fondların böyük bir hissəsini müştərilərinə verirkən, bir hissəsini də kredit şəklində ipotek qarşılığı olaraq inşaat-mənzil krediti kimi kiçik şir- kətlərə verir. Əldə edilən mənfəətin 10-15%-i вя йа зяманят fondunu təşkil edir, qalan hissəsi isəəmanətçilərə faiz forma- sında verilir. Əmanət banklarında faiz dərəcələri kommersiya banklarına nisbətən aşağıdır. Əmanət banklarının passivlərini əmanətlər təşkil edir. Əmanət və kredit бирликляри (ЯКБ) - kommersiya banklar ı ticari kreditlər üzərində ixtisaslaşarkən, əmanət və kredit qurumları ev, avtomobil kimi istehlak kreditləri sahəsində ixtisaslaşırlar.Əmanət və kredit birlikləri, xalqları topladıqla- 99 rıəmanətləri inşaat-mənzil finansmanını axtaran quruluşlar olub, bu xüsusiyyəti iləəmanət qəbul edən qurumlar arasında yer alır.ƏKB mənzil tikintisi sahəsinin finansmanı mövzusunda ixtisaslaşır və bunların xidmətindən başlıca olaraq orta gəlirə sahib olan fərdlər istifadə edir.ƏKB balansının aktivindəən böyük payı kreditlər və ipotekəəsaslanan qiymətli kağızlar təşkil edir (ümumi aktivlərin 70%-i). Kredit ittifaqları - mənfəət məqsədi daşımırlar və fəaliy- yətləri sadəcəüzvləri ilə məhdudlaşır. Kredit ittifaqları daha çox üzvlərinin istehlak kreditləri ehtiyacına yatırım edirlər. Azərbaycan Respublikasında "kredit ittifaqları haqqında" Qanun 2 may 2000-ci ildə qəbul edilmişdir və kredit ittifaqları könüllü, mənafe əsasında birləşən fiziki şəxslərin, kiçik sahibkarlıq subyekti olan hüquqi şəxslərin sərbəst pul vəsaitlərini cəmləşdirmək yolu iləözlərinin qarşılıqlı kreditləşdirilməsi üçün yaratdıqları bank olmayan kredit təşkilatıdır. Почт-bank qurumları. Avropa ölkələrində poçt sistemi müəssisələrindəəhaliyə direkt geniş spektirli və keyfiyyətli bank-maliyyə xidmətləri təklif edilməkdədir. Poçt sistemi tərkibində bank-maliyyə xidmətlərinin spektrləri aşağıdakılar- dır: 1. nağd pulların saxlanması və inkassasiya xidmətləri; 2. hesab açmadan pul köçürmələri; 3. korporativ bank xidmətləri (korporativ banking) – proce maliyyələşməsi, faktorinq və lizinq əməliyyatları; 4. pərakəndə bank biznesi – cari hesabların açılması, əmanət xidmətləri, istehlak kreditləri, investisiya fondlar ı, sığorta, ipoteka kreditləri və mobil müшaвirlik xidmətləri; 5. hesablaşma əməliyyatı (transajtion banking) – müş- tərinin hesabından ödəmələrin köçürülməsi əməliyyatı; 6. plastik kart xidmətləri - debet və kredit kartları; 7. sığorta xidmətləri; 8. yığım və investisiya xidmətləri və kapital bazarında – aktivlərin meneъmenti. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|