M-61 I e. d prof., Zahid Fərrux Məmməd
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
168 mövcud lokal şəbəkə sisteminin təhlükəsizliyini və Microsoft proqram təminatı məhsuллarının on-line rejimində yenilənmə- sini və inzibatçılığını təmin etmək məqsədilə Mərkəzi Bankın lokal şəbəkəsində servis funksionallıqları yaradılmışdır. Mərkəzi Bankda mövcud informasiya sistemlərində mə- lumat axınının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi daim prioritet hədəflərdən olmuşdur. Bu sahədə aparılan işlərin davamı ola- raq Mərkəzi Bankda elektron imzanın yaradılması məqsədilə Sertifıkatlaşdırma Mərkəzinin təşkilinə başlanılmışdır. Qanunvericiliyə müvafıq olaraq Mərkəzi Bankın əsas məqsədlərindən biri ödəniş sistemlərinin sabit fəaliyyətinin və inkişafının təmin edilməsidir. Azərbaycan Respublikasında ödəniş sistemlərinin daha da inkişaf etdirilməsini, iqtisadi fəa- liyyət göstərən şəxslərin vəəhalinin elektron ödəniş sistemləri- nin imkanlarından daha fəal istifadə olunmasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 22 noyabr 2005-ci il tarixli «Azərbaycan Respublikasında ödəniş sistemlərinin təkmilləşdirilməsi sahəsindəəlavə tədbirlər haq- qında» Sərəncamın icrasıçərçivəsində görülmüş işlər nəticəsin- də 2008-ci il üzrəölkəərazisində bank filiallarında, pərakəndə ticarət və xidmət müəssisələrində quraşdırılmış POS-terminal- ların sayı 2007- ci illə müqayisədə 65% (2829 ədəd) artaraq 8138 ədəd təşkil etmişdir ki, onlardan da 7397 ədədi Bakışəhərində, 741 ədədi regionlarda quraşdırılmışdır. Kommunal sektorda aparılan islahatlara dəstək verilmə- si, vahid elektron ödəniş sistemi məkanından istifadə etməklə kommunal xidməti haqlarının yığım səviyyəsinin vəşəffaflığın daha da artırılması, bu sahədə maliyyə dövriyyəsinin bank sis- teminə cəlb edilməsi məqsədilə «Azərbaycan Respublikasında Milli Ödəniş Sisteminin nkişafıüzrə 2005-2007-ci ihər üçün Dövlət Proqramı» çərçivəsində Azərbaycan Mərkəzi Bankı tə- rəfindən Kütləvi Ödənişlər üzrə Mərkəzləşdirilmiş nformasiya Sistemi (KÖM S) yaradılaraq 11 iyul 2008-ci il tarixində real rejimdə istismara verilmişdir. 169 KÖM S-də bütün kommunal xidməti və kütləvi xidmət operatorlarıüzrə abonentlərin vahid qeydiyyat nömrəsinəəsas- lanan müştəri bazası yaradılır. Müştəri bazasında baş verən dəyişikliklər onların daxili informasiya sistemlərinin inkişaf səviyyəsindən asılı olaraq razılaşdırılmış reqlamentəəsasən, yaxud da real vaxt rejimində mərkəzləşdirilmiş bazaya daxil edilir. Hər bir kommunal xidməti müəssisəsi sistem vasitəsilə müştərilərin apardığıödənişlər haqqında real rejimdə məlumat almaq imkanına malikdir. KÖM S-də iştirakçılarla sistem arasında informasiya mü- badiləsi yüksək səviyyədə təhlükəsizlik prinsipləri əsasında qurul- muşdur. Sistem əhaliyə istənilən maliyyə nöqtəsində kommunal xidmətləri üzrə borcları haqda məlumat almaq vəən müasir ödəniş alətləri vasitəsiləödəniş aparmaq imkanı yaratmışdır. Fövqəladə hallarda KÖM S sisteminin fasiləsiz fəaliy- yətini təmin etmək məqsədilə Sumqayıt Ehtiyat Mərkəzində yerləşdirilmiş ehtiyat serveri ilə «online» rejimli informasiya mübadiləsi qurulmuşdur. KÖM S istifadəçiləri fəaliyyət göstərən bütün kommer- siya bankları, poçt operatoru, kommunal xidməti müəssisələri, digər kütləvi xidmət operatorları (mobil telefon operatorları, kabel televiziyası, internet xidməti provayderləri və s.), kart prosessinq mərkəzləri və nəhayət kommunal xidmətlərinin istehlakçısı olan fıziki və hüquqi şəxslər ola bilərlər. Hazırda «Azəriqaz» QSC, «Azərsu» ASC və «Bakıelektrik- şəbəkə» ASC üzrə Bakışəhərini əhatə edən elektron abonent bazası sistemə daxil edilmişdir. 17 kommersiya bankının və «Azərpoçt» DM-nin «AzDataCom» telekommunikasiya şəbəkə- si üzərindən 81 poçt şöbəsi daxil olmaqla, ümumilikdə 300-ə yaxın ödəniş məntəqəsi real rejimdə KÖM S-ə qoşulmuşdur. KÖM S-ə qoşulmuş kommunal xidməti müəssisələri üzrəödənişləri nağd, «MilliKart» MMC-də xidmət olunan banklara məxsus POS-terminal və bankomatlarda ödəniş kartları vasitəsilə həyata keçirmək mümkündür. Eyni zamanda «MilliKart» MMC-də xidmət olunan bankların müştəriləri 170 ödəniş kartları vasitəsilə KÖM S-in « nternet Service» xidmə- tindən istifadə etməkləödənişlərini «on-line» rejimində həyata keçirmək imkanına malikdirlər. Ödəniş sistemlərinin coğrafi əhatə dairəsinin genişləndi- rilməsi, regionlara istiqamətləndirilməsi, eyni zamanda təsərrü- fat subyektlərinin və ev təsərrüfatlarının maliyyə xidmətlərinəçıxış imkanlarının daha da artırılması məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Rabitə və nformasiya Texnologiyaları Nazirliyi ilə birlikdə «Azərpoçt» layihəsinin reallaşdırılması istiqamətində işlər 2008-ci ildə də davam etdirilmişdir. «Azərpoçt» DM tərəfindən poçt-maliyyə xidmətlərinin göstərilə bilməsi üçün bu haqda «Poçt rabitəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanununa müvafiq əlavə və dəyişikliklər edilmiş və 2 oktyabr 2008-ci il tarixindəölkə prezidenti tərəfindən təsdiq edilmişdir. «Azərpoçt» DM-nin bazar yönümlü yeni strukturunun layihəsi hazırlanmış və struktur dəyişikliyi həyata keçirilmişdir. Layihə tam başa çatdıqdan sonra «Azərpoçt» DM-in 1200-dən çox poçt şöbələri vasitəsi iləəhaliyəənənəvi poçt xidmətləri ilə yanaşı maliyyə xidmətlərinin (ödənişlərin həyata keçirilməsi, kommunal xidməti haqlarının toplanması, əhalidən depozitlərin cəlb edilməsi və plastik kartlarla xırda kreditləşdirmənin həyata keçirilməsi və s.) də göstərilməsi reallaşacaqdır. 2008–ci ildə POS-terminallar vasitəsiləümumi həcmi 290.23 mln. manat olan 788 min əməliyyat aparılmışdır ki, bun- lardan da 66.2 mln. manatı nağdsız ödənişlərin payma düşür. 2008-ci il üzrəölkəərazisində bankomatların sayı keçən illə müqayisədə 15% (202 ədəd) artaraq 1518 ədəd, bankomat- lar vasitəsilə aparılan əməliyyatların sayı 26.4% (7672 min) artaraq 36772 min ədəd, əməliyyatların həcmi isə 58.9% (1330 mln. manat) artaraq 3592 mln. manat təşkil etmişdir. 2008-ci ildə kart sahiblərinin sayı 3.5 mln. nəfərəçatmışdır. lin sonuna kartların sayı 3.6 mln. ədəd təşkil etmişdir ki, onlar- dan da 3.5 mln. ədədi debet və 0.1 mln. ədədi kredit kartlarıdır. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|