M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
112
Məsələ burasındadır ki, C.Hacıbəyli mühacirətdə də sevimli qəhrəmanını - Hacı Kərimi unutmamış, həmin hekayələrin bir neçəsini fransız dilinə tərcümə etmiş və «Baş tutmayan ziyarət» adlı daha bir irihəcmli hekayəni fransız dilində qələmə almışdır ( ARDƏİA, fond № 649,siyahı №1, saxlama vahidi 3). Hacı Kərim burada tamamilə başqa görkəmdə qarşımıza çıxır. Bundan xeyli əvvəl – hələ yazıçı Vətəndə ikən qələmə aldığı hekayələrdən fərqli olaraq burada o, Əbdül Kərimdir , hələ «Hacı» titulunu qazanmamışdır və bu adı almaq üçün ilk cəhdini edəcəkdir...Arşın mal taciri 50 yaşa yenicə qədəm qoymuşdu. Və bu zaman Əbdul Kərim müsəlmanlığın 5-ci, ən çətin dəyərli şərtini – Məkkə ziyarətini həyata keçirməyi qərara alır. Yazıçı Əbdül Kərimin dini və mənəvi tələbatın şübhə altına almadan bu ziyarətin zəruriliyini ortaya çıxara biləcək digər ehtimallarla da oxucunu tanış edir: «Hacı» titulunun sayəsində hər hansı bir tacir öz mövqeyini rahatca möhkəmləndirər, ən ciddi rəqiblərə, o cümlədən hazırda cüzi səylə əldə etdikləri «məşədi», «kərbəlayi» titulları ilə bütün müştəriləri ələ alan tacirlərə sinə gələ bilər» ( ,). Əbdül Kərim hazırda «Bəlkə, sən qiymətdə aldadırsan» - sualı ilə müraciət edən müştəriyə əzəmətli səslə «Müqəddəs Kəbə belimi qırsın, əgər mən sizə insafsız qiymət deyirəmsə», yaxud «Əgər yalan deyirəmsə, ziyarət etdiyim müqəddəs Məkkə məni yerimdəcə ildırımla vursun» - deyə bilmirdi ( ,). İndi Əbdül Kərim ən yaxşı halda yazıq görkəmlə hər kəsin işlətdiyi bayağı, duzsuz, təsirsiz andlardan istifadə edirdi: «Yalan deyirəmsə, uşaqlarım ölsün», «Meyidini görüm, səni qəbrə qoyum, əgər…». Bəzən belə ikibaşlı və çox mənalı ifadələr nəinki müştərinini ürəyincə olmur, onu cəlb etmir. əksinə Əbdül Kərimi çıxılmaz vəziyyətə salır: «Elə öz meyidini gör. Özünü qəbirə qoy» - deyə uzaqlaşan alıcı yaxınlıqdakı Məşədi Qasım və ya Kərbəlayi Əhmədin dükanına tərəf gedirlər» ( ,). Ceyhun Hacıbəyli Əbdül Kərimin Məkkə ziyarətinin bu amillərdən də də ilhamlana bləcəyi ehtimalını düşünməyi sanki oxucunun yadına salır.
İslam dinini, onun mərasimlərini, rituallarını dərindən bilən Ceyhun Hacıbəyli qəhrəmanının istəklərini, hərəkətlərini də peşəkarlıqla qələmə alır. O, yazır ki, əsl 113
müsəlman kimi Əbdül Kərim də nə qədər cəsarətli, qətiyyətli olsa da, Məkkə səfərinə hazırlıq zamanı səbirlə, təmkinlə hərəkət etməyə üstünlük verir. Uzaq, isti bir ölkəyə səfərə çıxan Əbdül Kərim «şər deməsən, xeyir gəlməz»- məşhur zərb məsəlinə riayət edərək ilk növbədə vəsiyyətini hazırlayır. Daha sonra duaların ərəbcə kamilləşdirilməsinə səy edir: « Məsələ vacib olduğundan, Əbdül Kərim xərclərin qarşısından geri çəkilmədi və ərəbcə duaların elmi tələffüzü sahəsində məşhur sənətkar, bəzi ərəb hərflərini qırtlağında köz üstündə şabalıd kimi partladan böyük ustad Axund Molla Feyzullanın şəxsində birbaşa mənbənin özünə müraciət etdi. Başlanğıc çox çətin oldu və bizim geri qalmış şagird tələffüzdə öz ustadını təqlid etmək səyində az qalmışdı çənəsini çıxarsın. Bununla belə, bir neçə həftənin tamamında axund ona diplom verdi və əmin etdi ki, bu vaxtdan etibarən o, hər hansı əsl Məkkəli ilə ərəbcə duaların tələffüzü sənətində çəkişmək gücündədir. Bu
əminlik mükafata layiq idi və tacir, adətən, üç düyün vurulmuş kisəsini geniş açdı. ». Hazırlığın son mərhələsi – dost-tanışdan, qohum-əqrəbadan, günahlarının bağışlanılması istəyi Əbdül Kərim üçün o qədər də çətin olmur: «Əbdül Kərim üzünə ən müti bir görkəm verərək onlara təxminən bu dildə müraciət edirdi:
- Əgər, nəzərimdən qaçan bir təsadüfdən, sizə hər hansı bir ziyan vurmuşamsa, və ya ehtiyatsız bir sözlə xətrinizə dəymişəmsə, məni bağışlayın…
Bunun
müqabilində, vəziyyətə uyğun görkəm alan həmsöhbətləri iltifat və hərarətlə əlini sıxaraq onu arxayın edirdilər:
- Allah bağışlasın, Hacı, insan kimi aciz bir bəndə özü ilə bərabər olanları mühakimə edə bilməz.
Bəzən bu həyəcanlı səhnələr bu və ya digər tərəfin müxtəlif səbəblərdən axan bir neçə damla göz yaşı ilə müşaniət olunurdu ». Nəhayət, bütün hazırlıqlar başa çatır və Əbdül Kərim hazırlıq dövründə, «tamamilə sınıxmış arvadı» Şərəbanı, doğmaları, qonşuları ilə vidalaşıb zəvvarlar dəstəsinə qoşularaq faytonlarla ən yaxın dəmiryol stansiyasına tərəf hərəkətə başlayır: « Çavuşun kur səsi bu sonu görünməyən ürək boşaltma mərasiminə son qoydu. O, 114
yola düşmə siqnalı verdi və izdiham əks-sədası uzaq dərələrdən gələn son salavat verdi. Furqonlar və süvarilər izdihamdan aralandılar və dördayaq çaparaq 120 kilometrlikdə yerləşən ən yaxın dəmir yol stansiyasına aparan yola düşdülər. İzdiham hələ uzun müddət yerində qalmaqda idi, adamlar hərəkət edir, min bir işarə və jestlərlə səyahətçilərlə ünsiyyətə girirdilər. Nəhayət, kortec döngələrin birində gözdən itdi və izdiham sakit və fikirli bir vəziyyətdə şəhərə dönən yola düşdü ».
Həmişə obrazlarda gərginliyi, dramatizmi, həyəcanı daha da qabartmağı və bu duyğuları oxuculara da siyarət etdirməyi sevən C.Hacıbəyli yenə ənənəsinə sadiqdir. Oxucu intizarla hadisələrin sonrakı inkişafını gözləyir. Zəvvarlar səfərə başladı. Yolda hansı hadisə ola bilər ki, ziyarət baş tutmasın ? Axı, hekayənin adı bu səfərin axıra çatmayacağından xəbər verir ! Oxucu bu suallar ətrafında düşünməyə macal tapmır, Ceyhun bəy buna imkan vermir: «Uzaq məsafələrə səyahətdə səriştəsiz olan və ömründə qatar görməyən Əbdül Kərim fit verən, fınxıran, tüstü və qığılcım püskürən iri bir maşınla dartılıb hərəkət edən bu qəribə zənciri evlərə heyrətlə baxırdı. Baxışı yol yoldaşı Allahyarla toqquşanda özünü saxlaya bilmədi:
- Evin yıxılsın, ay firəng, icad etmədiyin bir şey qaldımı!
Q əssab Allahyarı söhbətə qoşuldu:
- Bir gün də görəcəyik ki, quş kimi göydə uçurlar, - deyə, eyni təəssürat altında olan qəssab cavab verdi.
Başqaları da söhbətə qoşuldular. Özünün hazırki, kifayət qədər hörmətli titulundan, gördüyünüz kimi, təmin olunmayan, «hacı» titulunu da öz adına əlavə etmək istəyən iddialı baqqal Kərbəlayi Səməd isə nəsihətli bir tonla qeyd etdi: 1.
Onlar deyilmi gəmiləri ilə suyun altına baş vuranlar? Və Əbdül Kərimə xitabən soruşdu: 2.
Sən Allah, bir mənə de görüm ikicə dəqiqədən artıq suyun altında qala bilərsən? -O dəqiqə boğularam -, deyə Əbdül Kərim qəti cavab verdi ». Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|