M ətbuat: millətin dili, gücü və güzgüsü 2011-2017-ci ILL
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
130
ail əsindən yan keçilir. Bunu izah etmək çox çətindir. Hər halda xalq xadiminin ail
əsinə nəinki yardım göstərilmir, əksinə bu ailənin üzvləri sıxışdırılır, öz əməkləri hesabına yaşamağa maneəçilik törədilir, öz qabiliyyətlərini üzə çıxarmağa imkan verilmir. Bunlar n əyə lazımdır? Nə məqsədlə edilir? Bəzilərinin bildiyi, lakin susduğu, bəzilərinin isə bilmədiyi bu vəziyyət xüsusi öyrənilməli, araşdırılmalıdır. Yoxsa, öz canyandıranımızın, himayədarımızın xatirəsinə bu cür münasibət az-çox m ədəni cəmiyyətdə hələ təsadüf olunmayan xüsusiyyətlərimizi üzə çıxara bilər. H ətta vəhşilər belə öz başçılarının məzarlarını bəzəyirlər. Bizdə vəhşilik dövrü keçmişdirsə də, mədəni dövr hələ başlamamışdır…” Ceyhun Hacıbəyli təxminən 100 il əvvəl Azərbaycan tarixində mühüm xidm ətləri olan Həsən bəy Zərdabinin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üçün çox səy göst ərmiş, çalışmışdır. İstiqlal mücahidinin arzusu Sovet hakimiyyəti illərində qism ən, Azərbaycan öz müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra isə tamamilə h əyata keçirilmişdir. Qarşıdan Ceyhun bəyin anadan olmasının 125 illik yubileyi g əlir. Fikrimizcə, C. Hacıbəyli də xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqını qazanmış görk əmli xadimdir.
07.07. 2015. “Ədəbiyyat qəzeti”, 11 iyul 2015, “525-ci q əzet”, 22, 23 iyul 2015.
X əyal və həqiqətin parlaq bədii-publisistik təcəssümü (Ceyhun Hacıbəylinin “Bir il xəyallarda... və bütöv bir ömür” memuarı ətrafında düşüncələr)
131
Bir neç ə söz
Ədəbi termin kimi istifadə etdiyimiz «memuar» sözü fransız dilindən alınmışdır, mənası «yaddaş» deməkdir. Bu janrda ilk nümunələr də XIII əsrdə Fransada q ələmə alınmışdır. Yazəçının əsasən yaddaşına istinad edərək yazdığı memuar onun yaşadığı mühiti, tarixi hadisələri, insanlararası münasibətləri, c əmiyyətdə baş verən prosesləri işıqlandırır, keçmişi göz önündə canlandırır, olayların gerçək mənzərəsini əks etdirir və bu zaman oxucu hadisələrin iştirakçısına çevrilir, o da hiss-həyəcan keçirir, təsirlənir, duyğulanır. Bu janrın imkanları ilə yazıçı milyonların qəlbinə, beyninə yol tapır, onları fəth edir. T əsadüfi deyil ki, Qərb və rus ədəbiyyatının ən məşhur simalarının əksəriyyəti memuar janrına müraciət etmiş və əbədiyaşar əsərlər yaratmışlar. Az ərbaycan memuar ədəbiyyatının rüşeymlərinə, köklərinə Nəsirəddin Tusi, Əbül Üla Gəncəvi, Xaqani Şirvani, Nizami Gəncəvi kimi klassiklərin irsində, el əcə də digər müəlliflərin qələmə aldığı təzkirə, salnamə, kitab, xatirə və yol qeydl ərində təsadüf edilsə də, sonrakı dövrlərdə, xüsusi ilə XIX əsrdə bu janrda ilk əsərlər – Abbasqulu ağa Bakıxanovun, İsmayıl bəy Qutqaşınlının, Mirzə Fətəli Axundovun… xatir ə, səyahət oçerkləri, gündəlikləri, avtobioqrafik əsərləri ərsəyə g əlsə də, XX əsrdə Cəlil Məmmədquluzadə, Ömər Faiq Nemanzadə, Məmməd S əid Ordubadi, Abdulla Şaiq, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, bir qədər sonralar Əziz Şərif, Məmməd Cəfər Cəfərov, Abbas Zamanov, Mehdi Hüseyn, Elçin, Anar, Qasım Qasımzadə…gündəlik və səyahətnamələrin- memuar ədəbiyyatının kamil, parlaq v ə zəngin örnəklərini qələmə alsalar da, bu qəbildən olan əsərlərin elmi- n əzəri və təcrübi məsələlərinin ardıcıl, sistemli araşdırılması, dəyərləndirilməsi, memuar ədəbiyyatının yaranması, təşəkkülü və inkişaf mərhələlərinin tədqiqi çağdaş ədəbiyyatşünaslığımızın payına düşmüşdür.
132
Uzun ill ər bizdə memuar ədəbiyyatı ayrıca tədqiqat obyekti kimi fundamental öyr
ənilməsə də, bir sıra araşdırmaçılar ara-sıra bu problemə toxunmuş, ayrı-ayrı yazıçıların memuarlarından az-çox bəhs etmişlər. Filologiya üzrə elmlər doktoru Nail ə Səmədovanın sanballı araşdırmaları, xüsusilə «Azərbaycan memuar ədəbiyyatı tarixi» (Bakı, «Nurlan», 2006, 331 səh), «İnsan, zaman və həyat h əqiqəti» (Bakı, «Nurlan», 2011, 262 səh) kitabları diqqəti çəkir, təqdirəlayiqdir və memuar ədəbiyyatının tədqiqi sahəsinə layiqli töhfədir. Müəllif həmin elmi- t ədqiqat işlərində memuar janrı, onun yaranması, təşəkkülü, özünəxas m əziyyətləri, digər janrlarla oxşar və fərqli cəhətləri ilə bağlı Qərb və rus ədəbiyyatşünaslarının elmi-nəzəri materiallarını gözdən keçirir, onları müqayisə və t əhlil edir, müəyyən qənaətlərə gəlir, Azərbaycan memuar ədəbiyyatı tarixindən, nümay əndələrindən və nümunələrindən bəhs edir. Nailə Səmədova konkret əsərlərə istinad edərək memuar ədəbiyyatını mövzu, məram, ideya, aktuallıq və əhəmiyyət baxımından dərin və dolğun təhlil edir, dəyərləndirir, mühüm elmi n əticələrə gəlir. Mühacir
ət memuarları
Mühacir ət ədəbi irsində memuarlar mühüm yer tutur ki, bu da təsadüfi deyil. İstiqlal mücahidlərinin keçdiyi mənalı, eyni zamanda məşəqqətlərlə dolu şəxsi və ictimai h əyatı, fəaliyyəti maraqlı, unudulmaz, örnək fakt və hadisələrlə zəngindir. Ömrünü milli mücadil əyə həsr etmiş qələm sahibləri heç şübhəsiz ki, yaşadıqlarını, gördükl ərini, yaddaşlarına əbədi həkk olunanları bölüşmək, paylaşmaq istəyir. N əticədə növbəti gündəlik, memuar ərsəyə gəlir. Elə bilirəm ki, istiqlal aşiqi Hüseyn Baykaranın (1904, Şuşa-1984, İstanbul) Sovet İmperiyasının dünyaya meydan oxuduğu bir dövrdə – 1975-ci ildə qələmə aldığı «Azerbaycan istiklal mücadelesi tarihi» (İstanbul, Genclik basmevi, 1975, 341 səh.) kitabına yazdığı
Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|