175
komsomol üzvləri və namizədləri, ateistlər, onlara qoşulmuş fəhlə və kolxozçularla
doldurulmuşdu. Ceyhun Hacıbəyli qüdrətli gələn sahibidir, usta hekayəçidir. Kiçik
bir ştrixlə böyük mətləbləri üzə çıxarır. Konfrans başlanmazdan öncə bir ateistlə
molla arasındakı dialoqa fikir verin: “-Bəs bu konfransı aparan kim olacaq? –
molla soru
şdu.
10.
Şəxsən Xalq Maarifi Komissarı, yoldaş Quliyev.
Qoca ruhani isehza il
ə dedi:
11.
O n
ə vaxtdan Allahsız olub?
12.
İlk dəfə anasının südünü əmən vaxtdan, - deyə cavan oğlan dilləndi və ardınca da
soru
şdu:
13.
Nəyə gülürsən?
14.
Heç n
əyə, - deyə molla yenidən istehza ilə güldü.
O öz «pe
şəkar sirrini» açmaq istəmirdi, cəmi üçcə gün bundan qabaq o,
övlads
ızlıqdan əzab çəkən xanım Quliyevaya xüsusi dua yazmışdı”.
Konfrans isə əsl məzhəkəyə çevrilmişdi. Ateistlərin məntiqsiz, mənasız
çıxışlarına etiraz etmək istəyən dindarlar fitə basılır, susdurulur. Əvvəlcədən
hazırlanmış mətni belə düz-əməlli başlı üzündən oxuya bilməyənlər alqışlanır.
Mustafa
Quliyevin çıxışı aqressivliyi, islama qarşı amansız hücumu ilə fərqlənir.
Onun sərsəm fikirləri zalda olan bir neçə dindarı tədriclə özündən çıxarırdı: “ Bu,
art
ıq dözülməz idi. Etirazlar «baqqal-çaqqallar»ın ( ateistlər mollaları belə
adlandırırdılar- T.A.) cərgəsinə kimi gedib çatdı. Molla Abdullaya gəldikdə isə, o
art
ıq özünü saxlaya bilmədi. Üzünü məruzəçiyə tutub hiddətli bir səslə dedi:
15.
Allah
ın mövcudluğunu belə inkar edən bir adamın Onun
göndərdiyi Kitab barədə
müzakir
ə aparmağa haqqı yoxdur.
Müəzzinin cəsarəti burada olan digər dindarları və mollaları ruhlandırdı; onlar da
Xalq Maarifi Komissar
ının işlətdiyi küfr sözlərə qarşı etirazlarını bildirdilər.
Flyügerl
ərin hay-küyünün gərginliyi ikiqat artsa da, sədr sakitliyi bərpa etdi:
16.
Ya mollalar
ın, onların ideologiyasının, geriliyin, mövhumatçılığın, irticaçı fikrin
ard
ınca gedin, ya da bu vaxtacan görünməmiş dünyanın ən böyük peyğəmbərlər –
176
Karl Marks, Vladimir Lenin v
ə İosif Stalinin açmış olduqları «mədəni inqilab»
yolunu q
əbul edin.”
Bu dialoq da partiya rəhbərlərinin nə qədər saxta, ikiüzlü, əqidəsiz olduğuna
bir işarədir. Ceyhun Hacıbəyli Mustafa Quliyevin çıxışı ilə onun daxili-mənəvi
kasadlığını, kölə və miskin mövqeyini təbii və inandırıcı şəkildə təqdim etmişdir.
«Müəzzinin lənəti» hekayəsi ilə bağlı fikirlərimizi yekunlaşdıraraq bu qənaətə
gəlirik: Hekayə:
-
sovet hakimiyyətinin ilk illərinin Azərbaycan ailəsinə, cəmiyyətinə gətirdiyi
milli-
mənəvi naqisliklərin parlaq bədii təcəssümüdür;
-
Allahsızların, ateistlərin, bütövlükdə sovet din siyasətinin iç üzünü açan, ifşa
edən nadir sənət nümunələrindəndir;
-
insanları bataqlığa, çirkaba sürüyən, Moskva nökərlərinin - yerli partiya
rəhbərlərinin dar düşüncəli, saxta və yalançı, eyni zamanda iddialı və təkəbbürlü
simasını üzə çıxaran qiymətli sənət əsəridir;
-
övladları valideynlərə, dini, milli-əxlaqi dəyərlərə, adət-ənənələrə hörmət və
məhəbbət ruhunda tərbiyəyə səsləyən, təşviq edən qyimətli irsdir;
-
bu hekayə Ceyhun Hacıbəylinin Sovet imperiyasının tez-gec süqut edəcəyi ilə
bağlı qəti qənaətinin, sarsılmaz əqidəsinin ,inamının, iradəsinin bənzərsiz bəddi
ifadəsidir.
"Ədəbiyyat qəzeti",14 dekabr 2015;
Modern.az, 15 dekabr 2015.
Ceyhun Hacıbəyli irsindən bir inci
Az
ərbaycan Respublikası Prezidentinin ötən ilin sonlarında
ədəbiyyatımızın tanınmış nümayəndələrindən biri, yazıçı-publisist, tərcüməçi, naşir
v
ə ictimai xadim Ceyhun Hacıbəylinin anadan olmasının 125 illiyinin keçirilmişi
177
il
ə bağlı imzaladığı Sərəncamın icrasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan
Milli Elml
ər Akademiyası Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyi v
ə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi ilə birlikdə yubileyə həsr
olunmuş tədbirlər planını hazırlamışdır. Ötən müddət ərzində istiqlal mücahidinin
ədəbi, publisistik , siyasi irsinin tədqiqi, tanıdılması və təbliği sahəsində mühüm
işlər görülmüş, AMEA-nın Ədəbiyyat və Folklor İnstitutlarında elmi sessiyalar
t
əşkil olunmuş, Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyində və Azərbaycan Musiqi
M
ədəniyyəti Dövlət Muzeyində “Üzeyir bəyin qardaşı, sirdaşı və məsləkdaşı” adlı
t
ədbirlər həyata keçirilmişdir. Azərbaycan Televiziyasının “Mədəniyyət”
kanalında , ANS telekanalında Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığından
b
əhs edən maraqlı verilişlər hazırlanmış, KİV-də o, cümlədən elmi jurnallarda
h
əmin mövzularda materiallar dərc olunmuşdur. Hazırda Ceyhun Hacıbəylinin
“Seçilmiş əsərləri”nin toplanılması və nəşrə hazırlanması istiqamətində də
t
ədbirlər görülür.
H
ələlik heç bir dövlət kitabxanasında, şəxsi və dövlət arxivində bir nüsxəsi
bel
ə tapılmayan, 1911-ci ildə rus dilində, 1917 –ci ildə Azərbaycan dilində nəşr
olunan Ceyhun Hacıbəylinin «Hacı Kərim» kitabı M.F.Axundov adına
kitabxanada mikrofilmd
ən köçürülərək 84 ildən sonra yeni tərtibdə, tədqaqatçının
ön sözü il
ə təkrar nəşr edilmişdir. ( Гаджибеков Джейхун. Гаджи Керим
(Этюды из жизни закавказских мусульман). Сост. А.Таирли. Баку,
Азернешр» 1995, 36 səh.). Filologiya elmləri namizədi Bayram Ağayev Ceyhun
Hacıbəylinin hələ mühacirətdən xeyli əvvəl topladığı , yazmağa başladığı və 1934
–cü ild
ə Parisdə fransız dilində nəşr olunan “Asiya” jurnalında dərc etdirdiyi
«Qarabağın dialekt və folkloru (Qafqaz Azərbaycanı)» adlı əsərini dilimizə
çevir
ərək 1999-cu ildə kitab şəklində “Ozan“ nəşriyyatında buraxdırmışdır.
Ceyhun Hacıbəylinin “Seçilmiş əsərləri“ adı ilə ilk kitabı isə M. Teymurov
v
ə A.Aslanov tərtib etmiş və bura C. Hacıbəylinin rus dilində qələmə aldığı
mühacir
ət publisistikasının bəzi nümunələri, o cümlədən “İslam əleyhinə təbliğat