M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 113
Sovetinin Rəyasət heyətinin müraciəti ilə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti yanvarın 15-də «Dağlıq Qarabağ və bəzi başqa rayonlarda fövqəladə vəziyyət elan olunması haqqında» fərman verdi. Eyni zamanda SSRİ Ali Soveti respublikanın Bakı, Gəncə şəhərlərində, eləcə də, başqa yaşayış məntəqələrində qadağan saatlarının tətbiq edilməsi və digər zəruri tədbirlər görülməsini Azərbaycan SSR Ali Sovetinə təklif etdi. Mərkəzdən Azərbaycana, xüsusilə Bakı ətrafına əlavə qoşun hissələri, hərbi texnika gətirilməyə başlandı. Bununla da Bakı şəhərinə qoşun yeridilməsinə hazırlıq əməliyyatları üçün ilkin tədbirlər görüldü. Xalq Cəbhəsi guya ordunun şəhərə daxil olmasının qarşısını almaq üçün şəhərin girəcəklərində və Bakı qarnizonu ətrafında sədlər, barrikadalar yaratmağa başladı. Yük və minik maşınları, avtobus və trolleybuslardan və başqa vasitələrdən barrikadalar quruldu, piketlər düzəldildi. Az keçmədi ki, 20 Yanvar Bakı qırğınında bu düzgün olmayan taktika çoxlu sayda dinc əhalinin qırılmasına, yaralanmasına və itkin düşməsinə səbəb oldu. Yanvar hadisələri ərəfəsində Moskva hökuməti SSRİ Ali Soveti İttifaq Sovetinin sədri Y.Primakovu və Sov. İKP MK katibi A.Girenkonu Bakıya göndərmişdi. Onlar AXC-nin həm radikal, həm də liberal qanadlarının nümayəndələri ilə görüşlər keçirdi, lakin nəticəsi olmadı. Yanvarın 17-də isə Azərbaycan KP MK binası qarşısında böyük mitinq başlandı və üç gün davam etdi. Mitinqdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarına son qoyulması, Bakı ətrafına yığılmış qoşunların Dağlıq Qarabağa göndərilməsi, respublika rəhbərliyinin istefası və i.a. tələblər irəli sürülmüşdü. Mitinqdə xalqa xəyanətdə günahlandırılan respublika partiya və dövlət hakimiyyəti rəhbərləri üçün simvolik dar ağacları qurulmuşdu. Onsuz da siyasi müqəvvaya çevrilmiş Ə.Vəzirovun yerinə namizədlərin irəli sürülməsi məsələsi hərraca qoyulmuşdu. Mitinqlər Azərbaycanın başqa yerlərində də geniş miqyas almışdı. Mərkəz Naxçıvan MR-ə da təzyiq göstərmək üçün cəhdlər etsə də, buna nail ola bilmədi. Xalqın tələbi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Soveti 1990-cı il yanvarın 19-da SSRİ tərkibindən çıxmaq haqqında qərar qəbul etdi.
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 114
zidd olaraq Azərbaycan SSR Ali Sovetinin razılığı olmadan yanvarın 20-də saat 00-dan «Bakı şəhərində fövqəladə vəziyyət tətbiq edilməsi haqqında» fərman verdi. Fövqəladə vəziyyətin başlanma vaxtı gizlin saxlanıldı. Moskvanın və respublikanın səlahiyyətli nümayəndələri isə ordunun şəhərə girməyəcəyi haqqında xalqa yalan vədlər verirdilər. Fərmanda yanvarın 20- si saat 00-da fovqəladə vəziyyət elan edilməsinə (əslində fövqəladə vəziyyət haqqında fərman yanvarın 20-də saat 7-də eları edilmişdi) baxmayaraq, yanvarın 19-da saat 21-də Türkan-Qala tərəfdən şəhərə ilk qoşun yeridildi. Bakı qarnizonunun əsgərləri, gətirilən hissələr, hərbi gəmilərdə saxlanılan desant hissələri də şəhərə yeridildi. Bakıdakı bu əməliyyatlara keçmiş SSRİ müdafiə naziri D.Yazov özü rəhbərlik edirdi. Qanlı 20 yanvarda Bakıda və digər yaşayış məntəqələrində sovet ordusunun basqını vaxtı 131 nəfər öldürülmüş, 744 nəfər yaralanmış, 400 nəfər həbs olunmuşdu. 1
əsas səbəbi ondan ibarət idi ki, Azərbaycan rəhbərliyi, şəxsən Ə.Vəzirov azadlıq hərəkatının qarşısını almaq, erməniləri müdafiə etmək, Qorbaçov qarşısında qulluq göstərmək üçün müxtəlif tədbirlərə əl atırdı. Azərbaycanda Moskvanın elçisi kimi fəaliyyət göstərən Ə.Vəzirovun zor işlətmək, təzyiqlər etmək, təxribatlar törətmək, həbslər keçirmək, erməniləri müdafiə etmək, mərkəzə müraciətlər etməklə oradan kömək göndərilməsini təşkil etmək kimi antimilli fəaliyyət göstərməsi geniş miqyas almışdı. Bundan əlavə, M.S.Qorbaçovun elçisi olan Ə.Vəzirov azadlıq hərəkatının diqqətini əsas tələblərdən uzaqlaşdırmaq məqsədi ilə özünün «Azərbaycanı kompüterləşdirmək», «ekoloji təmizlik həyata keçirmək», «kəndlərdə hamam tikmək» kimi gülünc və ağılsız «proqramları» ilə çıxış edirdi. 1990-cı il yanvarın 20-nə keçən gecə Azərbaycanda milli azadlıq mübarizəsini boğmaq məqsədilə Bakıya iri qoşun hissələri yeridildi və əhali silahdan keçirildi. Günahkar Ə.Vəzirov Azərbaycandan qaçmışdı, digər Azərbaycan rəhbərləri isə susurdu. Moskvada təzyiq və təqiblər altında
1
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 115
həyəcan keçirdi və qəzəbləndi. Ertəsi gün yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gəlib, yığıncaqda çıxış etdi, 20 Yanvar hadisəsinə öz kəskin etirazını bildirdi, doğma xalqına başsağlığı verdi, onunla həmrəyliyini ifadə etdi. demişdi: «Mən baş vermiş hadisələr haqqında dünən xəbər tutmuşam və təbiidir ki, bu hadisəyə laqeyd qala bilməzdim. Buraya ən əvvəl ona görə gəlmişəm ki, Azərbaycanın Moskvadakı kiçik parçası olan daimi nümayəndəliyində, böyük itkilərə səbəb olmuş faciə ilə bağlı bütün Azərbaycan xalqına başsağlığı verim. İkinci tərəfdən, bu məsələyə öz münasibətimi bildirmək istəyirəm. Azərbaycanın Moskvada daimi nümayəndəsi Söhrab İbrahimovdan xahiş edirəm ki, mənim sözlərimi, kədərimi, başsağlığımı Azərbaycan xalqına çatdırsın». 1
siyasi qiymət verdi: «... Mən onları hüquqa, demokratiyaya yabançı, humanizmə və ölkəmizdə elan olunmuş hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə zidd hesab edirəm». 2 Eyni zamanda ornrn müqəssirlərini göstərdi. İlk növbədə Azərbaycan Kommnnist Partiyası MK-smın birinci katibi Ə.Vəzirovu ittiham etdi. Heydər Əliyev çıxışında göstərirdi ki, o, Azərbaycan Kommunist Partiyası MK-nm birinci katibi kimi yüksək vəzi- fədə olduğu müddətdə vəziyyəti sabitləşdiraıək üçün heç nə etməmişdir. Əksinə yaramaz iş üslubu, fırıldaq, siyasi manevrləri ilə vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi. Haqlı olaraq onun istefası tələbi irəli sürülürdü. Qoşım yeridilməsinə çalışırdı. Bakı şəhərinə ordu yeridildikdən, əhali silahdan keçirildikdən sonra Vəzirov Bakıdan qaçmışdır. Heydər Əliyev qeyd edirdi ki, Sovet Ordusunun, SSRİ DİN-in böyük kontingentinin Bakı şəhərinə yeridilməsi haqqında qərar qəbul etmiş adamların hərəkətini siyasi qəbahət sayıram. Ona görə də qırğın törədənlərin hamısı layiqincə cəzalandırılmalıdır. Heydər Əliyev Azərbaycan xalqına başsağlığı göndərdi. Çox çətinliklə Bakıya, bəzi şəxslərə zəng vuraraq rica etdi ki, başsağlığı Azərbaycan qəzetlərində dərc edilsin, yaxud matəm mitinqində oxunsun. Lakin, təəssüf ki, bu xahişlərin heç birinə
1
2
Yenə orada
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|