M I l L i k I t a b X a n a
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 137
sessiyada mənim barəmdə baş verənləri onu təşkil edən adamların, qüvvələrin məğlubiyyəti kimi qiymətləndirirəm. Martın 5-nə kimi Ali Sovetin sessiyasında fasilə elan edildi. Martın 5-də sessiya öz işini davam etdirdi. Müzakirə olunan problemlərdən biri də SSRİ-nin saxlanıb-saxlanmaması haqqında məsələ idi. Heydər Əliyev referendumda iştirak etməyin əleyhinə çıxdı. Öz təklifini hərtərəfli əsaslandırdı. Lakin Sovetin sessiyasında Azərbaycanın referendumda iştirak etməsi səs çoxluğu ilə qəbul edilmişdi. «Həyat» qəzeti «Çoxluq referenduma tərəfdardır» adlı sessiyadan reportajında yazırdı: «Deputat Heydər Əliyevin də ətrafında yığışanlar çox idi. Onun bugünkü çıxışı da salonda səs-küyə səbəb oldu. Hətta az qalmışdı ki, müzakirə olunan məsələ yenə yaddan çıxsın». 1
Azərbaycan rəhbərliyinin mövqeyi kəskin tənqid edildi və vəziyyətdən düzgün çıxış yolu göstərildi. Azərbaycanda vəziyyətin ağırlığının səbəbinin respublikada Azərbaycan Kommunist Partiyasının diktatura rejiminin mürtəce siyasəti və buraxdığı kobud və bağışlanmaz səhvlər olduğunu izah edən Heydər Əliyevə qarşı yenə də zaldan hay-küy qaldırdılar. Natiq təmkinlə və prinsipiallıqla öz aramını pozmadan «Mən çox xahiş edirəm ki, sessiyada heç bir deputatı öz sözünü deməkdən məhrum etməyəsiniz», - deyərək çıxışını axıra qədər davam etdirdi. Natiq inandırıcı dəlillərlə il yarım bir müddətdə Bakıda fövqəladə vəziyyət rejiminin saxlanmasını, bu rejimin fəaliyyəti ilə Azərbaycan Respublikasının bir sıra məsələlərinin həll olunmasına ümid edilməsini, Sovet İttifaqı Kommunist partiyasının dağılmasına baxmayaraq, onun tərkib hissəsi olan Azərbaycan Kommunist partiyasının saxlanılmasını, 20 yanvar faciəsindən il yarımdan artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, indiyə qədər hadisəyə siyasi qiymət verilməməsini, günahkarların göstərilməməsini və bütün bunlara görə məsuliyyət daşıyan
1
«Həyat» qəzeti, 12 mart 1991-ci il M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 138
aydınlaşdırmadan Azərbaycanda prezident seçkilərinin keçirilməsinin qeyri- mümkün olduğunu göstərdi. Eyni zamanda Azərbaycan Respublikasının parlamentinin buraxılması və yenidən seçkilərin keçirilməsinin zəruri olduğu əsaslandırdı. Çıxışının sonunda Heydər Əliyev demişdi: «Mən belə kəskin çıxış edərkən düşünürəm ki, indi mənim çıxışımdan sonra xüsusi hazırlanmış adamlar çıxıb mənim əleyhimə sözlər deyəcəklər. Mən bu sözlərə öyrənmişəm. Ona görə də heç narahat olmayın. Mən öz vicdanım qarşısında cavabdeh olaraq bu gün bu çıxışı edirəm». 1
qayıdanadək, 1993-cü il iyunun 9-dək, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sessiyasında iştirak etməmişdir. Lakin Naxçıvan MR Ali Məclisinin martın 14-də keçirdiyi birinci sessiyası referendumda iştirak etməməyi qərara almışdı. Naxçıvan Muxtar Respublikası iştirak etmədən martın 17-də Azərbaycanda saxta yolla SSRİ- nin saxlanması barədə referendum keçirildi. SSRİ-nin saxlanması üzrə keçirilən saxta referendumda Naxçıvan Muxtar Respublikası seçicilərinin cəmi 20 faizi iştirak etmişdir ki, bunların da əksəriyyəti muxtar respublika ərazisində xidmət edən hərbi qulluqçular və onların ailə üzvləri idilər. 2
edən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi sonralar öz mövqeyini zəiflətdi. Bu, özünü iqtidar - AXC sövdələşməsində göstərdi. İqtidar və AXC liderləri 1990-cı il mayın ortalarında məşvərət şurası yaratdılar. Məşvərət Şurasının razılığı ilə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin sessiyası mayın 19-da Prezident vəzifəsi təsis etdi. İyulda Ali Sovetə keçirilən seçkilərdə «dem-blok» 360 deputat mandatından cəmi 30-nu qazandı. Hərəkatda rəhbərlikdə yeni liderə böyük ehtiyac var idi. Heydər Əliyevin Naxçıvana gəlməsi və Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri seçilməsi, Azərbaycan SSR və Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə deputat mandatı
1
2
Qətiyyətin təntənəsi, səh. 175
M İ L L İ K İ T A B X A N A ____________________________________ 139
müstəqillik uğrunda mübarizəsində böyük əhəmiyyəti oldu. Onun sədrliyi ilə 1990-cı il noyabrın 17-də keçirilən Naxçıvan parlamentinin sessiyası Muxtar Respublikanın adından «sovet sosialist» sözlərini götürdü. Sovet» sözünü «Ali Məclis» sözü ilə əvəz etdi. 1 Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918-1920) üçrəngli bayrağını özünün dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi haqqında qərar qəbul etdi. Qərarda deyilirdi: «İlk Azərbaycan Demokratik Respublikasının üçrəngli dövlət bayrağı Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət bayrağı kimi təsis edilsin. Naxçıvan Muxtar Respublikasının digər dövlət rəmzi - dövlət gerbi haqqında məsələ öyrənilib Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin müzakirəsinə verilsin». 2 Eyni zamanda Azərbaycan Demokratik Respublikasının üçrəngli dövlət bayrağının bütövlükdə Azərbaycan SSR-nin dövlət rəmzi kimi təsis edilməsi məsələsi qanunvericilik təşəbbüsü qaydasmda Azərbaycan SSR Ali Sovetindən xahiş edilməsi haqqında qərar qəbul edildi. Naxçıvan MR Ali Məclisi milli-azadlıq hərəkatını boğmaq üçün SSRİ rəhbərliyinin 20 yanvarda Bakıda törətdiyi cinayətə düzgün siyasi qiymət verdi. Naxçıvanda keçirilən demokratik tədbirlər bütün Azərbaycan üçün nümunə olmuşdu. Demokratik qüvvələrin tələbi ilə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 1991-ci il fevralın 5-də keçirilən sessiyası bir sıra tarixi qərarlar qəbul etdi. Dövlətin adı - «Azərbaycan SSR» adı dəyişdirilərək, «Azərbaycan Respublikası» adlandırıldı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağı dövlət bayrağı kimi təsdiq edildi. Tarix Heydər Əliyevin uzaqgörənliyini tezliklə təsdiq etdi - SSRİ dağıldı. Azərbaycan Respublikasının rəhbərliyi əvvəl 19-21 avqust dövlət çevrilişini müdafiə etmək mövqeyi tutmuşdursa da, sonda xalqın artan təzyiqi ilə və həmçinin Özünün hakim mövqeyini qoruyub saxlamaq üçün 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sessiyası «Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyıni bərpa edilməsi haqqında» Bəyannamə qəbul etdi. 3
1
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin Arxivi, fond 1, siyahı 1, iş 02, səh.27
2 Yenə orada, səh. 29
3
Qətiyyətin təntənəsi, səh. 175-176; «Şərq qapısı», 19 dekabr 1991-ci il
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|