M. M. Musayev

 

355 

IV ƏLAVƏ 

 

Oğuz qrupu türk dillərində felin sadə və mürəkkəb zaman 

şəkillərinin morfoloji əlamətləri 

 

 

Türkiyə türkcəsi 

1. İndiki zaman 

-ıyor (-iyor, -uyor,-

üyor) 

sev-iyor-um 

sev-iyor-sun 

sev-iyor 

sev-iyor-uz 

sev-iyor-sunuz 

sev-iyor-lar 

 

sev-mi-yor-um 

sev-mi-yor-sun 

sev-mi-yor 

sev-mi-yor-uz 

sev-mi-yor-sunuz 

sev-mi-yor-lar 

   

 idi 

iyor+-du 

sev-iyor-du-m 

sev-iyor-du-n 

sev-iyor-du 

sev-iyor-du-k 

sev-iyor-du-nuz 

sev-iyor-lar-dı 

 

sev-m-iyor-du-m 

sev-m-iyor-du-n 

sev-m-iyor-du 

sev-m-iyor-du-k 

sev-m-iyor-du-nuz 

sev-m-iyor-lar-dı 

   

imiş 

Azərbaycan 

türkcəsi 

1.İndiki zaman 

-ır -ir, -ur,- ür  

(-yır,-yir,  -yur,  -

yür) 

sev-ir-әm 

sev-ir-sәn 

sev-ir 

sev-ir-ik 

sev-ir-siniz 

sev-ir-lәr 

 

sev-m-ir-әm 

sev-m-ir-sәn 

sev-m-ir 

sev-m-ir-ik 

sev-m-ir-siniz 

sev-m-ir-lәr 

 

 idi 

ir+-di 

sev-ir-di-m 

sev-ir-di-n 

sev-ir-di 

sev-ir-di-k 

sev-ir-di-niz 

sev-ir-di-lәr 

 

sev-m-ir-di-m 

sev-m-ir-di-n 

sev-m-ir-di 

sev-m-ir-di-k 

sev-m-ir-di-niz 

sev-m-ir-di-lәr 

Qaqauz türkcəsi 

1. İndiki zaman 

1.1.Samitlə bitən 

feillərdə 

1.1.1(-ı)er  

al-ıer-ım 

al-ıer-sın 

al-ıer 

al-ıer-ız 

al-ıer-sınız 

al-ıer-lar  

 

ál-me-ıer-ım 

ál-me-ıer-sın 

ál-me-ıer 

ál-me-ıer-ız 

ál-me-ıer-sınız 

ál-me-ıer-lar 

 

1.1.2.(-i)er 

ver-ier-im 

ver-ier-sin 

ver-ier 

ver-ier-iz 

ver-ier-siniz 

ver-ier-ler  

 

vér-me-ier-im 

vér-me-ier-sin 

vér-me-ier 

vér-me-ier-iz 

vér-me-ier-siniz 

vér-me-ier-ler 

1.2. Saitlərlə bitən 

feillərdə 

Türkmən türkcəsi 

1. İndiki 

zaman//häzirki zaman 

1.1. Sadə indiki zamanın 

şəkilləri 

1.1.1.Ümumi indiki 

zaman 

-ýar/-ýär (-ýa:r /-ýä:r) 

ýaz-ýar-yn, gel-ýär-in 

ýaz-ýar-syň, gel-ýär-siň 

ýaz-ýar, gel-ýär 

ýaz-ýar-ys,  gel-ýär-is 

ýaz-ýar-syňyz, gel-ýär-

siňiz 

ýaz-ýar-lar, gel-ýär-ler  

 

ýaz-ma-ýar-yn, gel-me-

ýär-in 

ýaz-ma-ýar-syň, gel-me-

ýär-siň 

ýaz-ma-ýar, gel-me-ýär 

ýaz-ma-ýar-ys,  gel-me-

ýär-is 

ýaz-ma-ýar-syňyz, gel-

me-ýär-siňiz 

ýaz-ma-ýar-lar, gel-me-

ýär-ler 

 

1.1.2. Konkret indiki 

zaman  

du:r, oty:r, ýaty:r, ýö:r 

du: r-un, oty: r-yn, ýaty: 

r-yn 

du: r-suň, oty: r-syň ýaty: 

r-syň 

---

 

356 

iyor+-muş 

sev-iyor-muş-um 

sev-iyor-muş-sun 

sev-iyor-muş 

sev-iyor-muş-uz 

sev-iyor-muş-sunuz 

sev-iyor-lar-mış  

 

sev-m-iyor-muş-um 

sev-m-iyor-muş-sun 

sev-m-iyor-muş 

sev-m-iyor-muş-uz 

sev-m-iyor-muş-

sunuz 

sev-m-iyor-lar-mış 

 

 ise (-sa, -se) 

   -ıyor+-sa 

yap-ıyor-sa-m 

yap-ıyor-sa-n 

yap-ıyor-sa 

yap-ıyor-sa-k 

yap-ıyor-sa-nız 

yap-ıyor-lar-sa  

 

yap-m-ıyor-sa-m 

yap-m-ıyor-sa-n 

yap-m-ıyor-sa 

yap-m-ıyor-sa-k 

yap-m-ıyor-sa-nız 

yap-m-ıyor-lar-sa 

 

2. Keçmiş zaman 

2.1.Şühudi keçmiş 

zaman 

-dı (-di, -du, -dü),  

-tı (-ti, -tu, -tü) 

sev-di-m 

sev-di-n 

sev-di 

sev-di-k 

sev-di-niz 

sev-di-ler 

 

sev-me-di-m 

sev-me-di-n 

 

    imiş 

ir+-miş 

sev-ir-miş-әm 

sev-ir-miş-sәn 

sev-ir-miş 

sev-ir-miş-ik 

sev-ir-miş-siniz 

sev-ir-miş-lәr 

 

sev-m-ir-miş-әm 

sev-m-ir-miş-sәn 

sev-m-ir-miş 

sev-m-ir-miş-ik 

sev-m-ir-miş-siniz 

sev-m-ir-miş-lәr 

 

isə (-sa, -sə) 

-ir+-əm+-sə//  -sə-

m 

gәl-ir-әm-

sә//gәl+sәm 

gәl-ir-sәn-

sә//gәl+sәn 

gәl-ir-sә//gәl+sә 

gәl-ir-sә-k  //gәl-sә-

k 

gәl-ir-sә-niz*  //gәl-

ir-siniz-sә 

gәl-ir-sә//gәlsә 

 

gәl-m-ir-әm-sә 

gәl-m-ir-sәn-sә 

gәl-m-ir-sә 

gәl-m-ir-sә-k*(gәl-

mә-sә-k) 

gәl-m-ir-sә-niz* 

(gәl-m-ir-siniz-sә) 

gәl-m-ir-sә 

 

2.Keçmiş zaman 

2.1.Şühudi  keçmiş 

zaman 

-dı (-di, -du, -dü)  

sev-di-m 

sev-di-n 

1.2.1. Açıq 

saitlərlə bitən 

feillərdə 

1.2.1.1.(-ı)er 

başle-ıer-ım 

başle-ıer-sın 

başle-ıer 

başle-ıer-ız 

başle-ıer-sınız 

başle-ıer-lar  

 

1.2.1.2.(-i)er 

iste-ier-im 

iste-ier-sin 

iste-ier 

iste-ier-iz 

iste-ier-siniz 

iste-ier-lär  

 

1.2.2.Qapalı 

saitlərlə bitən 

feillərdə 

1.2.2.1.(-ı)er 

tanı-er-ım 

tanı-er-sın 

tanı-er 

tanı-er-ız 

tanı-er-sınız 

tanı-er-lar 

 

1.2.2.2.(-i)er 

i-er-im 

i-er-sin 

i-er 

i-er-iz 

i-er-siniz 

i-er-lär 

 

2. Keçmiş zaman  

2.1.Şühudi keçmiş 

zaman 

-dı (-di, -du, -dü),  

-tı (-ti, -tu, -tü) 

al-dı-m 

al-dı-n 

al-dı 

du: r, oty: r, ýaty: r 

du: r-us, oty: r-ys, ýaty: 

r-ys 

du: r-suňyz, oty: r-syňyz, 

ýaty: r-syňyz, 

du: r-lar, oty: r-lar, ýaty: 

r-lar 

 

inkarı yoxdur  

 

Bununla bәrabәr, agla:p 

du:r, garrap ýö:r, işlä:p 

oty:r, ýuwdup yaty:r 

kimi-yp/-ip feli bağlama 

şәkillәri kömәkçi 

feillәrlә işlәndikdә 

inkarlıq şәkli dә 

sözügedәn kömәkçi 

feillәrlә verilir. Mәsәlәn: 

aglama: n du: r, 

garrama: n yö: r,  

işlemä: n otı: r, 

ýuwutma:  n yatı: r vb. 

 

1.2. İndiki zamanın 

modal şәkillәri   

1.2.1. Olası indiki zaman 

Ýa: n, -ýä: n+dyr/-dir 

ýaz-ýa: n-dyr-yn, gel-ýä: 

n-dir-in 

ýaz-ýa: n-dyr-syň, gel-

ýä: n-dir-siň 

ýaz-ýa: n-dyr, gel-ýä: n-

dir 

ýaz-ýan-dyr-ys, gel-ýän-

dir-is 

ýaz- ýa: n-dyr-syňyz, 

gel-ýä: n-dir-siňiz 

ýaz- ýa: n-dyr-lar, gel-

ýä: n-dir-ler 

 

 ýaz-ma-ýa: n-dyr-yn, 

gel-me-ýä: n-dir-in 

ýaz-ma-ýa: n-dyr-syň, 

gel-me-ýä: n-dir-siň 

ýaz-ma-ýa: n-dyr, gel-

---