M. M. Musayev

 

378 

Açıq qәlblә (ürәklә): kar. Açık kalple (yürekle). 

Açıq qıfıla açar salmaq: Bkz. Açıq qapını itәlәmәk. 

Açıqlığa (açığa) çıxmaq: kar. Açığa çıkmak, meydana çıkmak.  

Açıq olmaq. açık. ve var. Açık olmak; samimi olmak. 

Açmamış qapı qoymamaq: açık. Çalmadık kapı bırakmamak. 

Ad batırmaq: var. Adını kirletmek. 

Ad çıxarmaq: var. Adı çıkmak; ün salmak. 

Ad elәmәk: var. Adı çıkmak; ün salmak; nişanlamak. 

Ad qoşmaq: var. Lâkap takmak. 

Ad qoymaq: açık. ve var. Nişanlamak, ad koymak/takmak. 

Ad qoyub getmәk: açık. İyi bir isim bırakmak. 

Ad vermәk: açık. İhbar etmek, haber vermek. 

Adam cәrgәsinә qoymamaq: açık. Adam yerine koymamak. 

Adam elәyib ortaya çıxarmaq: var. Adam etmәk. 

Adam görmәk: açık. Genellikle yasak olan bir işin yapılması için 

torpil bulmak. 

Adam  kimi:  kar.  Adam  gibi.  Bu  işi  adam  gibi  yap,  yoksa 

kovulursun. 

Adam olmaq: kar. Adam olmak. 

Adam  olub  ortaya  çıxmaq:  açık.  ve  var.  İyi  bir  duruma  gelmek; 

Adam olmak. 

Adam  salmaq:  açık.  Herhangi  bir  işin  yapılması  için  birisinin 

aracı veya arabulucu olarak hizmetinden yararlanmak. 

Adam  saymamaq:  açık.  ve  var.  Birini  saymamak,  değerli 

bulmamak; adam yerine koymamak.  

Adam yerinә qoymamaq: kar. Adam yerine koymamak. 

Adam yerindә tutmamaq: Bkz. Adam yerinә qoymamaq. 

Adamın yerә baxanı: var. Yere bakan yürek yakan. 

Addım atmağa qoymamaq: kar. Adım attırmamak. 

Addımına haram qatmaq: var. Adımlarını sıklaştırmak. 

Adәmdәn xatәmә: açık. Ezelden Ebede. 

Adәt görmәk: kar. Adet görmek: 

Adı adlara qoyulsun!: Bkz. Adı batsın! 

Adı batmaq: kar. Adı batmak. 

Adı batmış: kar. Adı batmış. 

Adı batsın!: kar. Adı batsın! 

Adı  çıxmaq:  kar.  Adı  çıkmak.  Bu  deyim,  Azerbaycan 

Türkçesinde  çoğunlukla    ‘iyi  ad  sahibi  olmak,  ün  kazanmak’  anlamında 

---

 

379 

kullanılmaktadır.  Bunun  yanı  sıra,  Azerbaycan  Türkçesinde  söz  komusu 

deyimin  olumsuz  anlamda  kullanımı  da  gözlemlenmektedir.  Sözgelimi: 

Kәnd  uşaqları  arasında  adı  çıxmışdı.  ‘Köy  çocukları  arasında  kötü  ad 

çıkarmıştı’. Türkiye Türkçesinde  ise,  söz  konusu  deyim  sadece  olumsuz 

anlamıyla  kullanılmaktadır.  Sözgelimi:  Bir  kere  adı  çıkmış  artık  ne 

yaparsa boşuna: İnsanın adı çıkacağına canı çıksın daha iyi. ‘Bir dәfә adı 

çıxmışdır, artıq nә etsә bir faydası yoxdur. İnsanın adı çıxınca canı çıxsa 

yaxşıdır’.  Böylece  ‘Adı  çıxmaq:  kar.  Adı  çıkmak’  deyimi,  açıklamalı-

aktarmalı bağlamda eşsesli dil birimi olarak seçilmektedir.   

Adı dildәn-dilә (dillәrә) düşmәk: var. Dile düşmek. 

Adı dilindәn düşmәmәk: kar. Adı dilinden düşmemek. 

Adı dillәrә düşmәk: Bkz. Adı dildәn-dilә (dillәrә) düşmәk. 

Adı dillәrdә dastan olmaq: kar. Adı dillerde destan olmak. 

Adı  dillәrdә  gәzmәk  (söylәnmәk):  kar.  Adı  dillerde  gezmek 

(söylenmek). 

Adı it dәftәrindә (dә) yoxdur: açık. Adı sanı bilinmemek. 

Adı qalmaq: kar. Adı kalmak. 

Adı  qara  gәldi:  açık.  ve  var.  Dünyası  değişmek;  kara  haberi 

gelmek. 

Adı pisә çıxmaq: var. Adı kötüye çıkmak. 

Adı var, özü yox: açık. Adı var, kendisi yok. 

Adı yanmaq: Bkz. Adı batmaq. 

Adına dәymәz: açık. Adına layık olmamak. 

Adına tәbil vurulmaq (döyülmәk, çalınmaq): var. Dile düşmek. 

Adını başqasına (özgәsinә) qoymaq: açık.  Kötü ününü başkasına 

yakıştırmak. 

Adını  başqasından  soruşmaq:  açık.  Kendi  adını  bile 

hatırlamamak. 

Adını  batırmaq:  açık.  ve  var.  Adını  (kötüye)  çıkarmak,  rezil 

etmek;  Adı  (kötüye)  çıkmak,  rezil  (rüsvay)  olmak;  adını  kirletmek  (veya 

lekelemek). 

Adını әzbәr bilmәk: açık. Çok iyi tanımak. 

Adını tut (çәk), qulağını bur: açık. ve var. Lafının üstüne gelmek. 

İyi adam lafının üstene gelir; İti an, çomağı hazırla. 

Adını tutmaq (çәkmәk); adını tutmamaq (çәkmәmәk): açık. Adını 

anmak; adını anmamak. 

Ağ  at  arpa  yemәz?:  açık.  ve  var.  Yaşına  durumuna  uygun 

olmayan isteklerde bulunmak. Kırkından sonra azanı teneşir paklar. 

---

 

380 

Ağ bayraq qaldırmaq: var. Beyaz bayrak çekmek, teslim olmak. 

Ağ böhtan: var. Kuru iftira. 

Ağ elәmәk: açık. Suistimal etmek; şımarmak. 

Ağ gün ağlamaq: açık.  İyi dilekte bulunmak. 

Ağ gün: açık. İyi gün. 

Ağ günә çıxarmaq: açık. Feraha çıkarmak, rahata erdirmek; mutlu 

etmәk. 

Ağ  günә  çıxmaq:  açık.  Feraha  çıkmak,  rahata  ermek;  mutlu 

olmak. 

Ağ lәkәlәr: açık. Yarım yamalak yapılmış işler. 

Ağ yalan: var. Kuyruklu yalan. 

Ağa  ağ,  qaraya  qara  demәk;  ağa  ağ  demәk,  qaraya  qara:  açık. 

Doğru söylemek, hakkını vermek. 

Ağacı әlindәn düşmәk: açık. ve var. İhtiyarlanmak; elden ayaktan 

düşmek (veya kesilmek).  

Ağa qara demәk. var. Akı kara,  karayı ak göstermek. 

Ağacın (çomağın) o biri başından yapışmaq: açık. Zor kullanmak. 

Ağacın iki başı var: var. Madalyonun iki yüzü. 

Ağaç-ağaca  qoymaq  (gәlmәk):  açık.  Karşı  karşıya  gelmek, 

birbirine ters düşmek. 

Ağciyәrlik elәmәk: açık. Korkaklık etmek. 

Ağdan  qaraya  söz  demәmәk:  var.  Gözün  üstünde  kaşın  var 

dememek. 

Ağı  qaradan  seçmәmәk  (seçә  bilmәmәk):  açık.  ve  var.  Akla 

karayı seçememek. 

Ağıl dәryası: açık. Akıl deryası, akıl küpü. 

Ağıl elәmәk: kar. Akıl etmek. 

Ağıl işlәtmәk: var. Kafayı çalıştırmak, kafayı işletmek. 

Ağıl öyrәnmәk: var. Akıl almak/danışmak/sormak. 

Ağıl öyrәtmәk: kar. Akıl öğretmek/vermek. 

Ağıl vermәk: kar. Akıl vermek. 

Ağıl-ağıla vermәk: açık. Danışmak, istişare etmek, akıl danışmak. 

Ağıldan kasıb (köypәk): var. Akıl fukarası. 

Ağıldan yavan, cibdәn yağlı: açık. Aklı kıt, parası çok. 

Ağıllara hakim: açık. Akıllara hakim (Çok akıllı). 

Ağına-bozuna  baxmamaq;  ağına-bozuna  baxmadan:  açık.  İyisine 

kötüsüne bakmamak, iyisine kötüsüne bakmadan. 

Ağır gәlmәk: kar. Ağır gelmek. 

---