M. M. Musayev

 

381 

Ağır  oturmaq:  var.  Pahalıya  mal  olmak/oturmak.  eşses.  Söz 

konusu deyim, Türkiye Türkçesinde aynı eşsesli deyimselleşme biçimiyle 

ve  aşağıdaki  belirtilen  anlamıyla  bir  deyimbilimsel  uyuşma  olarak  da 

kullanılmaktadır:  Uslu  durmak;  aniden  bir  işe  atılmamak,  söz  dinler 

olmak,  aklına  estiği  gibi  hareket  etmemek;  ciddi  olmak;  çevreye  saygı 

aşılamak.  Bunun  yanı  sıra  Türkiye  Türkçesinde  ikincil  bir  sözlüksel-

deyimbilimsel  anlamıyla  da  kullanılan  söz  konusu  deyimin,  Azerbaycan 

Türkçesi söz varlığında ağırlık ölçüsü bildiren ‘batman’ deyim kurucu ve 

arkaik  nitelikli  sözcüğü  ile  deyimbilimsel  kavuşma  olarak  gerçekleşen 

‘Ağır oturub, batman gelmek’ varyantı da bulunmaktadır. 

Ağır tәrpәnmәk: var. Ağırdan/ağır almak. 

Ağır-yüngül elәmәk: var. İnce eğirip/eleyip sık dokumak. 

Ağırı qoyub yüngülü götürmәk:  var. Zora gelememek. 

Ağırlıq satmaq: var. Kendini ağır/ağıra/ağırdan satmak. 

Ağız  açmaq:  Ağız  eğmek.  eş.  Söz  konusu  deyim,  Türkiye 

Türkçesinde  eşsesli  ‘ağız  açmak’  deyimselleşme  biçimiyle  ve  aşağıdaki 

belirtilen anlamıyla bir deyimbilimsel uyuşma olarak da kullanılmaktadır: 

Söz  söylemek,  konuşmak;  kavgaya  başlamak,  hiddet göstermek,  taşmak. 

Bunun  yanı  sıra  Azerbaycan  ve  Türkiye  Türkçeleri  söz  varlığında  söz 

konusu  eşsesli  deyimin,  birleşenleri  sözdizimsel  paralellerle  gerçekleşen 

‘Ağzını  açıb  gözünü  yummaq’  ve  ‘Açtı  ağzını  yumdu  gözünü’ 

deyimbilimsel kavuşma varyantları da bulunmaktadır. 

Ağız-ağıza  vermәk:  var.  Hep  birlikte  konuşmak,  ağız  ağıza 

vermek.  

Ağızbir etmәk (elәmәk): var. Ağız/söz bir/birliği etmek. 

Ağız burmaq: var. Dudak bükmek.  

Ağız-burnunu  büzüşdürmәk  (turşutmaq):  var.  Dudak  bükmek; 

ağız burun ekşitip çehre etmek. 

Ağız-burnunu düzәltmәk: var. Çeki düzen vermek. 

Ağız-burnunu әymәk//ağız-burun әymәk: var. Ağız burun ekşitip 

çehre etmek. 

Ağız-burnunu әzişdirmәk: var. Ağzını burnunu dağıtmak. 

Ağız-burnunu ovmaq: var. Ağzını çarşamba pazarına çevirmek. 

Ağız büzmәk (büzüşdürmәk): var. Dudak bükmek. 

Ağız deyәni qulaq eşitmir: var. Ağzından çıkanı/çıkan sözü kulağı 

duymamak/işitmemek. 

Ağızdolusu  danışmaq  (demәk):  açık.  Kendine  güvenerek,  kibirli 

kibirli konuşmak. 

---

 

382 

Ağız әymәk: açık. Taklit etmek; öykünmek. 

Ağız lәzzәti ilә yemәk: açık. Ağız tadıyla yemek. 

Ağız sözü: var. Boş laf. 

Ağızdan  ağıza  (ağızlarda)  dolaşmaq:  kar.  Ağızdan  ağıza 

dolaşmak. 

Ağızdan ağıza düşmәk (köçmәk): var. Dile düşmek. 

Ağızdan bilmәk: var. Ezbere bilmek. 

Ağızdan boş: var. Boş boğaz/geveze. 

Ağızdan iti (diri): var. Çenesi kuvvetli. 

Ağızdan olmaq: açık. Konuşmaktan yorulmak. 

Ağızlarını  bir  yerә  yığmaq:  var.  Sözbirliği  etmek,  ağız  birliği 

etmek. 

Ağla batmaq; ağla batmamaq: var. Akla sığmak/sığmamak. 

Ağla gәlmәk: var. Akla gelmek. 

Ağla sığmaq. Bu mәsәlә heç ağlıma sığmır: kar. Akla sığmak: Bu 

mesele hiç aklıma sığmıyor. 

Ağlar günә qalmaq (düşmәk): kar. Acınacak duruma düşmek. 

Ağlar günә qoymaq: kar. Acınılacaq duruma düşürmek. 

Ağlı  ala  qayada  (ala  talada):  var.  Aklı  başından  bir  karış  yukarı 

veya yukarıda. 

Ağlı azmaq: var. Aklını kaçırmak/kaybetmek. 

Ağlı başdan çıxarmaq: var. Aklını başından almak; aklını çalmak; 

(birinin ) aklını çelmek. 

Ağlı başına gәlmәk: kar. Aklı başına gelmek. 

Ağlı başında (olmaq): kar. Aklı başında (olmak): 

Ağlı  başından  getmәk  (uçmaq,  çıxmaq):  kar.    Aklı  başından 

gitmek.  

Ağlı  kәsmәmәk: kar. Aklı  kesmemek. 

Ağlı çaşmaq: Bkz. Ağlı azmak. 

Ağlı getmәk: Bkz. Ağlı başından getmәk. 

Ağlı  kәsmәk;  ağlı  kәsmәmәk;  uşaqdır  ağlı  kәsmir!:  kar.  Aklı 

kesmek; aklı kesmemek: Çocuktur yapar, henüz aklı kesmez! 

Ağlı qaçmaq: Bkz. Ağlı azmaq.  

Ağlı özünә getmәk: var.  Kendi bildiğini okumak. 

Ağlı uçmaq: Bkz. Ağlı başından getmәk. 

Ağlı yerindә olmamaq: Bkz. Ağlı azmaq. 

Ağlın çoxluğundan: var. Sivri akıllı. 

---

 

383 

Ağlına  (ağlına-başına)  vurmaq:  açık.  Ölçüp  biçmek;  bir  işe 

girişmeden önce tüm olasılıkları düşünmek ve değerlendirmek. 

Ağlına  batmaq;  ağlına  batmamaq.  Heç  ağlıma  batmır:  var.  Akla 

sığmak veya sığmamak. 

Ağlına dua yaz! (yazdır!): açık. Hocaya git de sana akıl öğretsin. 

Ağlına  gәlmәk;  ağlına  gәlmәmәk.  kar.  Bu  heç  ağlıma  gәlmәdi: 

Aklına gelmek, aklına gelmemek. Bu hiç aklıma gelmedi. 

Ağlına gәtirmәk; ağlına gәtirmәmәk: kar. Aklına getirmek; aklına 

getirmemek. 

Ağlına  güç  vermәk;  ağlına  güç  vermәmәk:  var.  Kafayı 

kullanmak; kafayı kullanmamak. 

Ağlına  sığışdıra  bilmәmәk.  Bunu  heç  ağlıma  sığışdıra  bilmirәm: 

kar. Aklına sığdıramamak. Bunu aklıma hiç sığdıramıyorum. 

Ağlına  yatmaq;  ağlına  yatmamaq:  kar.  Aklına  yatmak;  aklına 

yatmamak. 

Ağlını aparmaq: var. Aklını başından almak. 

Ağlını azdırmaq (aşırmaq): var. Aklını karıştırmak. 

Ağlını başına qoymaq: açık. Aklını başına almak, toplamak veya 

aklını başına devşirmek. 

Ağlını başına yığdırmaq: açık. Aklını başına devşirmek. 

Ağlını  başına  yığmaq  (toplamaq):  var.  Aklına  başına 

almak/dermek/toplamak. 

Ağlını başından almaq (aparmaq): kar. Aklını başından almak. 

Ağlını cәm etmәk (cәmlәşdirmәk): Bkz. Ağlını başına yığmaq. 

Ağlını itirmәk: var.  Aklını kaçırmak/kaybetmek/oynatmak. 

Ağlını külәk aparıb: var. Başında kavak yeli/yelleri esmek. Henüz 

başında kavak yelleri estiği için ne demek istediğimizi anlamıyor. 

Ağnağaz  üyütmәk:  açık.    Boş  boğazlık  etmek,  boş  yere 

konuşmak. 

Ağrım ürәyinә! ağrısı ürәyinә!: açık. Allah belanı versin. 

Ağrımayan başına saqqız (sarımsaq) bağlamaq: var. Ağrısız başa 

sakız yapıştırmak. 

Ağrımaz  başına  dәsmal  bağlamaq  (çalmaq):  var.  Ağrısız  başa 

kaşbastı bağlamak. 

Ağrımaz  başını  bәlaya  salmaq:  var.  Ağrımaz  başını  derde 

sokmak. 

Ağrın  alım!  ağrın  mәnә  gәlsin!:  var.  Kurban  olayım,  ağrın  bana 

geçsin! 

---