M. M. Musayev

 

393 

bulunmaktadır.  Bu  bakımdan  ‘Ara  (aralıq)  qarışmaq:  var.  Ortalık 

karışmak’  deyimi,  aynı  kökenli  yakın  anlamların  aktarmalı-açıklamalı 

bağlamında Türkiye Türkçesine göre eşsesli-çokanlamlı dil birimi olarak 

seçilmektedir. 

Ara (aralıq) sözü (söhbәti): açık. Dedikodu. 

Ara açılmaq: Bkz. Ara pozulmaq. 

Ara pozulmaq: Bkz. Ara dәymәk. 

Ara  dәymәk:  var.  Arası  (veya  araları)  açılmak  (açık  olmak  veya 

bozulmak); darılmak, kırılmak, incinmek, dostluğu bozulmak. 

Ara düzәltmәk:  var. Arası düzelmek. 

Ara qarışdırmaq:  var. Ortalığı karıştırmak. 

Ara qatmaq: var. Ara bozmak. 

Ara qızışdırmaq: kar. Arayı kızıştırmak. 

Ara qurmaq: var. Ara buluculuk etmek. 

Ara pozmaq: kar. Ara bozmak 

Ara sayxaşmaq (sakitlәşmәk): kar. Ortalığın sakinleşmesi. 

Ara sazlamaq: var. Arayı düzeltmek. 

Ara  soyumaq:  açık.  ve  var.  Arası  bozulmak,  Araya  soğukluk 

girmesi. 

Ara vurmaq (vuruşdurmaq): var. Ara bozmak (bozdurmak). 

Ara yerdә qalmaq: var. İki arada bir derede kalmak. 

Ara yerdә: kar. Ara yerde. 

Araba  ilә  dovşan  tutmaq:  açık.  Bir  şeyi  hileyle  halletmeye 

çalışmak, Olmayacak duaya amin demek. 

Arabanın dal çarxı: var. Zurnanın son deliği, dış kapının mandalı. 

Arabanın sәkkizinci tәkәri: Bkz. Arabanın dal çarxı. 

Arada (aralıqda) qalmaq: kar. Arada kalmak.  

Aradan çıxarmaq: kar. Aradan çıkarmak. 

Aradan çıxmaq. kar. Aradan çıkmak. 

Aradan sürüşmәk: var. Aradan sıvışmak. 

Arakәsmәyә almaq (salmaq): var. Ablukaya almak. 

Araları dәymәk (sәrinlәşmәk, soyumaq): var. Araları soğumak. 

Aralarından qara pişik keçdi: kar. Aralarından kara kedi geçmek. 

Aralarından su (qıl, yel) keçmәz: kar. Aralarında su sızmamak. 

Aralarını vurmaq: var. Aralarını bozmak. 

Aralığa söz qatmaq. var. Ortaya laf atmak. 

Aralığa tökmәk: var. Ortalığa dökmek. 

Aralıq adamı: var. Ara bulucu. 

---

 

394 

Aralıqda qalmaq: kar. Arada kalmak. 

Aranda  tutdan  olmaq,  dağda  qovutdan  (govut):  açık.  ve  var. 

Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak. 

Aranı  xәlvәt  elәmәk:  açık.  ve  var.  Birinin  yokluğunu  fırsat 

bilmek, fırsatı yakalamak. 

Aranı saz elәmәk (sazlamaq): var. Arayı düzeltmek. 

Aranı vurmaq: var. Arayı bozmak. 

Arası açılmaq: kar. Arası açılmak. 

Arası dәymәk: var. Arası bozulmak. 

Arası kök (saz) olmaq; arası olmamaq: kar. Arası iyi olmak; arası 

olmamak. 

Arası olmaq: var. Arası iyi olmak 

Arası  var.  (...arısı  sazdır);  yaxşı  yemәklәrlә  arası  var  Arası  var 

(Arası iyidir); açık. İyi yemeklerle arası var. 

Araya çıxarmaq: var. Ortaya çıkarmak. 

Araya düşmәk: var. Ara buluculuk etmek. 

Araya girmәk. kar. Araya girmek. 

Araya it öldüsü salmaq. açık. ve var. Ortaya konuşmak. 

Araya qoymaq: var. Alay etmek. 

Araya salmaq: Bkz. Araya qoymaq 

Araya soxulmaq: açık. ve var. Her işe burnunu sokmak.. 

Araya söz salmaq: var. Araya laf atmak. 

Arxa durmaq: kar. Arka durmak (çıkmak). 

Arxa vermәk: var. Sırtını dayamak. 

Arxası bağlı olmaq: var. Arkası kuvvetli olmak. 

Arxası üstә qoymaq: var. Arkası üstü, sırt üstü koymak, yüz üstü 

bırakmak. 

Arxası  yerә  dәymәk  (gәlmәk);  arxasını  yerә  dayamaq:  açık.  ve 

var. Sırtı yere değmek, arkasını yere dayamak. 

Arxasını işә vermәmәk: açık. Tembellik etmek. 

Arxasını yerә vurmaq: var. Sırtını yere getirmek. 

Arı  yemek:  açık.  ve  var.  Ardan  olmak,  utanma,  arlanma 

bilmemek. 

Arı  yeyib  namusu  dalına bağlamaq:  var.  Arı,  namusu  bir  kenara 

bırakmak. 

Arı yuvasına çöp soxmaq: var. Arı kovanına çomak sokmak. 

Arı yuvasına dönmәk: var. Arı kovanına dönmek (benzemek). 

Arpası artıq (çox) düşmәk: kar. Arpası fazla gelmek. 

---

 

395 

Artıq-әskik danışmaq: var. İleri geri konuşmak. 

Arvad söhbәti: kar. Karı sohbeti. 

Arxa-arxaya  vermәk.  var.  Omuz  omuza  vermek  (arka  arkaya 

vermek; dayanmak). 

Arxa çevirmәk: kar. Arka çevirmek (sırt çevirmek). 

Aslan ürәyi yeyib: var. Aslan sütü emmiş. 

Aslanın erkәyi, dişisi olmaz: açık. Cesur yürekli (Özellikle cesur 

bayanlar için kullanılır). 

Asta qaçan namәrd (dir): açık. ve var. Tabanları yağlamak. 

Astananın ağzında durmaq: açık. Hedefe yaklaşmak. 

Astarı  çıxmaq:  açık.  ve  var.  Lile  lime  olmak,  ahı  gitmek  vahı 

kalmak. 

Astarı üzündәn baha: kar. Astarı yüzünden pahalı olmak. 

Aşı bişib: var. Defteri dürülmüş. 

Aşığı  (maçası)  alçı  durub:  var.  Aşığı  cuk  oturmak,  işleri  rast 

gitmek. 

Aşına duz (su) qatmaq: var. Pişmiş aşa su katmak. 

Aşını bişirmәk: var. Defterini dürmek. 

Aşının suyunu vermәk: var. Ağzının payını vermek. 

At başı salmaq: var. Her işe burnunu sokmak. 

At  gedib,  örkәni  dә  aparıb:  açık.  Gerekli  olan,  diğer  şeylerin  de 

kaybolması. 

At kimi üzә durmaq: açık. Yalancı şahitlik etmek. 

At oynatmaq: açık. ve var. Meydanı boş bulmak. 

Ata malı kimi bölüşmәk: açık. Miras gibi bölüşmek. 

Atam  da  (atası  da  )  gәlsә  (dirilsә)...  var.  Babam  bile  mezardan 

kalkıp gelsi… Asla. 

Atası yanmaq: açık. ve var. Anası ağlamak. 

Atasına od vurmaq: açık. ve var. Anasını ağlatmak. 

Atasından xәbәrsiz: açık. Babası belli olmamak, Piç. 

Atasını dalına sәrimәk: Bkz. Atasına od vurmak. 

Atasını yandırmaq: Bkz. Atasına od vurmak. 

Atәş-od püskürmәk: kar. Ateş püskürmek. 

Atdan düşüb eşşәyә minmәk: kar. Attan inip eşeğe binmek 

Atı baş aparmaq: açık. Haddini aşmak. 

Atıla-atıla gәlmәk: açık. Eli boş gelmek. 

Atılan dırnağına dәymәz: var. Tırnağı bile olmamak. 

---