M maxsudova muloqot psixologiyasi o'quv qo'llanma toshkent «turon-iqbol» 2006

xulq-atvorlariga qarab ham o'zlarini qanday tutishni o'rganadilar. O'yin
faoliyatlarida erkak va ayollarga xos xususiyatlami namoyon qiladilar.
Demak, bu davrdagi bolalarda muloqotning shakllanishi o'ziga xos
xususiyatlarga ega. Ularda muloqotni rivojlantirish tarbiyachilaming
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mahoratiga bog‘liq, ya’ni mashg'ulotlaming to‘g‘ri tashkil qilinishi
muhimdir.
Katta maktabgacha yoshdagi bolalar endi o'zlari mustaqil harakat
qila oladilar. O'zlari yuvinadilar, kiyinadilar. Lekin bari bir ular ota-
onalarining erkalashlariga, diqqat-e’tiborida bo'lishga harakat qiladilar.
Ota-onalar bola tarbiyasida quyidagi usullardan foydalanadilar:
1. Avtoritar uslub — boshqarish qattiqqo'llik asosida olib boriladi.
Boladagi tashabbus ota-onalar tomonidan taqiqlanadi. Har bir hatti
-harakati albatta jazolanadi. Bu usul orqali tarbiyalangan bolalar
qo'rqoq, jur’atsiz bo'lib qoladilar, o'z imkoniyatlarini yuzaga chiqara
olmaydilar. Chunki ota-ona ularga sharoit yaratib bermaydi.
2. Liberal uslub — bu usulda ota-ona farzandiga befarq bo'ladi, u
nimaga qiziqadi, nimaga layoqati borligiga qiziqmaydi. Bola nima yomon,
nima yaxshiligini bila olmaydi. Natijada bolalar mustaqil va faol harakat
qila olmaydilar.
3. Demokratik uslub — tarbiyaning mahsuldor usuli bo'lib, unda
ota-ona farzandiga bor mehrini berib, uning qiziqishlari, imkoniyatlari
bilan hisoblashadi. Bolaning erkin fikrlashini istaydi. Bu usul bolani
to'g'ri tarbiyalash imkonini beradi.
Ayrim oilalarda bola yolg'iz farzand bo'lgani uchun ota-ona unga
barcha mehrlarini berib, uni erkalatib, xudbin qilib qo'yishlari
mumkin. Yoki bola ukalari tug'ilganda ham o'zini yomon his qiladi.