Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Yüklə 10,07 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il
Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 437
Tərbiyəçinin manqalar arasındakı işləri tənzimləmə bacarığı da əhəmiyyətli məsələdir. Bu elə olmalıdır ki, işi hamı təxminən eyni vaxtda qurtarsın. Tərbiyəçi uşaqların işini müşahidə edərək, hər hansı manqanın ləngidiyini və ya tapşırılmış işi tez yerinə yetirdiyini qeyd edə bilər. Belə vəziyyətlərdə müxtəlif çıxış yolları ola bilər, lakin onlardan hər hansının qarşılıqlı köməyinin vacib olduğunu xüsusilə qeyd etmək lazımdır: ―Afərin sizə artıq öz işinizi qurtardınız. Mən bilirəm ki, bu saat siz yoldaşlarınıza köməkdən imtina etməyəcəksiniz. Axı yoldaş çətin vəziyyətdə olanda kənarda dayanmaq ayıbdır‖. Tərbiyəçinin uşaqları təkcə köməyə dəvət etməsi yox, həmdə onu təşkil etməsi, onlardan kiminsə öz üstünlüyü ilə loğvalanmasının, hələ öz işinin öhdəsindən gələ bilməyənlərin məzəmmət olunmasının qarşısını alması vacibdir. Ona görə də o bəzi uşaqların nə üçün işin öhdəsindən gələ bilmədiyini izah edir: ―Onların işi nə çox imiş. Başqalarının işindən xeyli çox. Onlara yoldaşlıq köməyi lazımdır‖. İşin axırında tərbiyəçi uşaqlarla onun nəticələrini müzakirəsini keçirir. Burada məqsəd konkret misallarla kollektiv əməyin üstünlüyünü göstərməkdən ibarətdir. O uşaqlara müraciət edərək suallar verir: ―Biz sizinlə nəyə müvəffəq olduq? Yır-yığışdan sonra otağımız necə də dəyişdi‖. Uşaqlar görülmüş işləri sadalayırlar. Tərbiyəçi uşaqların birgə və əlbir işləyərək xeyli yaxşı iş gördüklərini məmnuniyyətlə qeyd edir. Bununla yanaşı onda inam yaranır ki, hər kəs yaxşı işləyə bilər. Kollektiv əməyin nəticələrinin müzakirəsi zamanı tərbiyəçi səy və yoldaşa köməyin ifadə oldunduğu hərəkətləri xüsusilə qeyd edir. Müsbət misalların müzakirəsi ilə yanaşı uşaqların diqqətini ayrı-ayrı misallara da cəlb etmək vacibdir. Lakin nöqsanları göstərərkən tərbiyəçi xüsusilə ehtiyatlı olmalı, uşaqların indi daha yaxşı işləmələrinə əmin olaraq, iradlarını mülayimcəsinə, xeyirxahcasına bildirməlidir. Müzakirə cəmisi 34 dəqiqə vaxt aparır, lakin onun uşaqların əmək fəaliyyətinin təşkilində böyük tərbiyəvi əhəmiyyəti vardır.
ġAGĠRDLƏRĠN RABĠTƏLĠ NĠTQĠ VƏ ONA VERĠLƏN TƏLƏBLƏR Cəfərova N.V. Bakı Slavyan Universiteti Nitq inkisafından söhbət düşərkən ilk növbədə hər kəsin yadına birinci növbədə dil-ədəbiyyat müəllimləri düşür. Lakin əslində nitq inkişafını tək bir, yaxud iki müəllimin üstünə atmaq olmaz. Şagirdlərin nitq inkişafı məsələsi ilə bütün fənn müəllimlərin məşğul olması zəruridir. Hər bir fənn müəllimi öz fənninə aid ən mühüm anlayışları şagirdlərinə izah edərək, həmin sözləri onların lüğət ehtiyatına daxil etməlidir. Şagird nitqinin inkişafında xüsusi yeri məhz ibtidai təhsil pilləsi təşkil edir. Çünki uşaqlar məhz bu pillədə Azərbaycan dili, riyaziyyat, xarici dil, həyat bilgisi və s. fənlərin əhatə etdiyi əsas anlayışlar və bir çox terminlərlə tanış olurlar. Deməli, şagirdlərin nitq inkişafının əsası, bünövrəsi məhz ibtidai siniflərdə qoyulur. Rabitəli nitqin inkişafına verilən konkret tələblər aşağıdakılardır: 1.
Nitq məzmunca dolğun olmalıdır. Biz dildən fikrimizi başqalarına çatdırmaq, həmçinin başqalarının fikrini başa düşmək üçün istifadə edirik. Fikir olmayan yerdə onu ifadə etməyə də ehtiyac olmaz.Buna görə də ilk növbədə şagirdin haqqında danışacağı materialı yaxşı mənimsəməsinə çalışmaq lazımdır. 2.
verilməzsə, sistemsiz bir şəkildə şərh olunarsa, nitqdəki rabitə pozulur və dinləyən də danışan şəxsi çox çətinliklə başa düşür. 3.
olan cümlələrlə ifadə olunmalı, hər bir cümlə özündən əvvəlki cümlələrlə məntiqi və sintaktik əlaqəyə girməli, biri digərinin mənasını açmalı, tamamlamalıdır. 4.
bilməsi, mühüm əhəmiyyəti olan məsələləri ön plana çəkə bilməsi ilə bağlıdır, çünki şagirdlər bəzən hadisənin ümumi inkişaf xəttində əsas yer tutan məsələni unudur, az əhəmiyyəti olan təfərrüatlar üzərində dayanır ki, bu da mənasız uzunçuluğa, fikrin natamam və zəif ifadə olunmasına gətirib çıxarır. 5.
Rabitəli nitqə verilən tələblərdən biri də budur ki, şagird hazır kitab cümlələrini əzbərləməsin, fikrini müstəqil və sərbəst şəkildə ifadə edə bilsin. Çünki belə olduqda şagirdlərin dili işləyir, düşüncəsi işləmir, onlar özgəsinin dili və hazır cümlələri ilə danışmağa çalışır və onların nitqi insanı qızdıra bilməyən ay işığına bənzəyir. Sonuncu tələb rabitəli nitqin şagird müstəqilliyini, yaradıcılıq qabiliyyətini və meyllərini inkişaf etdirməsi ilə birbaşa bağlıdır. Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 438
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rabitəli nitqin inkişafı ilə bütün müəllimlər məşğul olmalı, xüsusən ibtidai sinif müəllimləri məhz bu işin təməldaşı olduqları üçün xüsusi rol oynamalıdırlar.
YENĠYETMƏLƏRĠN SOSĠAL-ƏXLAQĠ FORMALAġMASI PROSESĠNƏ TƏSĠR GÖSTƏRƏN ESTETĠK MƏDƏNĠYYƏTĠN FORMA, ÜSUL VƏ VASĠTƏLƏRĠ Ersoy B.M. Bakı Slavyan Universiteti Müasir dövr daha yüksək texnologiyalardan istifadə dövrüdür. Bu dövr dünyada inqilabi proseslərin dərinləşdiyi, xalqların müstəqilliklərinə qovuşduğu, demokratiya əldə etdikləri, sosial-iqtisadi və mənəvi- əxlaqi tərəqqi sahəsində yeni nailiyyətlər qazandığı, sosial və elmi-texniki inkişafın insanların şüurunda və həyatında, istehsal prosesində əsaslı dəyişikliklər yaratdığı bir dövrdür.
Müstəqil bir dövlət kimi artıq XXI əsrə qədəm qoyan Azərbaycan Respublikası istiqlalını qorumaq, demokratik dövlət qurmaq, azad bazar iqtisadiyyatlı bir vətəndaş cəmiyyəti yaratmaq uğrunda irəliləyir. Bu yolda yeniyetmələrin sosial-əxlaqi formalaşmasına təsir göstərən estetik mədəniyyət vasitələrindən ən sürətlisi informasiya kanalları olan radio və televiziyanın da özünəməxsus yeri var. Geniş auditoriya və güclü emosional təsirə malik olan radio və televiziya həm əhaliyə operativ informasiya çatdırmaq, həm də güclü ictimai rəy formalaşdıraraq insanları qlobal vəzifələrin həyata keçirilməsi uğrunda, mübarizəyə səfərbər etməkdə cəmiyyətin həyatında mühüm rol oynayır.
Estetik tərbiyənin bir çox vasitələri mövcuddur. Bunların içərisində aşağıdakılar mühümdür: İnsanların təbiətlə əlaqəsi; ictimai-sosial həyat; əmək fəaliyyəti mühüm yer tutur. İnsanların gözəlliklə, təbiətlə əlaqəsi nəticəsində onlarda gözəl hisslər baş qaldırır, təbiətə vurğunluq əmələ gəlir. Bu işdə təbiətə ekskursiyalar, yaşıllaşdırma işində iştirak etmək və s. əhəmiyyətli yer tutur. Estetik tərbiyənin ikinci vasitəsi insanların sosial həyatıdır. Abadlaşdırılmış şəhər və kəndlər, onların gündən-günə gözəlləşdirilməsi, yaraşıqlı binalar tikilməsi və istirahət guşələrinin salınması insanlar arasında gözəl, mehriban ünsiyyət yaradır, onları həyatı daha da gözəlləşdirməyə ruhlandırır, yaradıcılıq qabiliyyətlərini inkişaf etdirməyə sövq edir.
Estetik tərbiyənin vasitələri içərisində əmək mühüm yer tutur. İnsan öz əməyinin nəticəsindən, cəmiyyətə verdiyi xeyrdən zövq alır. Ünsiyyət, davranış mədəniyyəti də ən mühüm estetik təsir vasitələrindəndir. İnsanın həyat və cəmiyyət hadisələrinə, bir-birinə münasibətinin məcmusunu göstərən davranış estetikası aktuallığı ilə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Vaxtilə A.M.Qorki çox böyük uzaqgörənliklə deyirdi ki, estetika gələcəyin etikasıdır. Əlbəttə, böyük ədib bu sözləri deməklə, estetikanın etik təsir istiqamətinə, mahiyyət etibarilə əxlaqi gözəlliyə zəmin yaratmasına xüsusi diqqət yetirməyi vacib sayırdı. Estetik tərbiyənin metodlarına aşağıdakılar aid edilir:
a) Estetik bilgilərin verilməsində istifadə edilən təlim metodları- şifahi şərh, müsahibə, illustrasiya və demonstrasiya, izah
b) Estetik zövq və estetik baxışların tərbiyə edilməsində istifadə edilən tərbiyə metodları- söhbət, müzakirə, disput, ədəbi-bədii gecələr
c) Estetik yaradıcılığın özünə məxsus olan spesifik metodlar daxildir- estetik fəaliyyətin təşkili metodikası.
Ümumiyyətlə estetik təlim və tərbiyənin forma, üsul və vasitələri əsasən iki formada təlim və dərsdənkənar proseslərdə həyata keçirilir, mədəniyyət və incəsənət müəssisələrində də estetik tərbiyə tədbirlərinə geniş yer verilir.Təlim prosesində tərbiyə olunmuş estetik baxışlar, hisslər insanların müstəqil həyatı və fəaliyyəti prosesində daha da möhkəmlənir və inkişaf edir. Həmçinin bu hisslər, baxışlar və onlarda tərbiyə olunmuş, formalaşdırılmış estetik bacarıq və adətlər əsasında öz həyatlarını gözəllik qanunları əsasında qurmağa səy göstərirlər. Daha doğrusu estetik tərbiyənin forma, üsul və vasitələrindən səmərəli istifadə yeniyetmələrin estetik mədəniyyətini formalaşdırmaqla yanaşı onlarda estetik özünütərbiyəyə şərait yaradır. Yüklə 10,07 Mb. Dostları ilə paylaş:
|