Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

18 

İRİ ZİBİL TƏMİZ MİŞARLI BÖLMƏSİNİN TEXNOLOJİ  ETİBARLIĞININ  

YÜKSƏLDİLMƏSI MEXANİKİ ZƏDƏLƏNMƏSİNƏ TƏSİR EDƏN AMİLLƏR 

Denikayeva A.İ. 

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti  

 

Demək  olar  ki,xam-pambığın  emal  edilməsinin  bütün  mərhələrində  pambıq  təmizləyici  zavodlarda 

xeyli  geri  qaytarılmaz  lifli  materialın  itgisi  əmələ  gəlir.Məsələn,iri  zibillərin  təmizləyicilərində  təmizləmə 

prosesi  zamanı  tullantıların  kolosnik  araboşluğundan  zibil  qarışıqları  ilə  birgə  düşən  pambıq  uqarlarının 

miqdari  xammal  pambığın  növündən  və  təmizləyicinin  barabanlarındakı  mişarlı  olan  dəstin  vəziyyətindən 

asılı olaraq emal edilən məhsulun ümumi həcminin 0.5-1.5%-ni təşkil edir. 

Təmizləyicinin  reqenerasiya  (bərpa  etmək)  bölməsi  zibil  qatışıqlarından  düşən  pambıq  uqarlarını 

tamamilə  ayrıd  edib  seçmək  və  çıxartmaq  vəziyyətində  deyil  ona  görə  də  xüsusi  regenatorlarda  təkrarən 

zibilin  regenerasiyası  aparılır.Lakin  buna  baxmayaraq  pambıq  itkisi  tam  olaraq  aradan 

qaldırılmır.Təmizləyicilərin  əriş  çatışmamazlıqlarından  biri  barabanın  mişarlılərində  lifli  materialın 

qarniturla  qarşılıqlı  təsiri  zamanı  sərbəst  liflərin  qalması  və  tullantıları  deşiklərinə  düşməsidir.Bundan 

başqa,pambığın  regenatorlardan  keçməsi  əlavə  sərbəst  liflərin  yaranması  ilə  müşayət  olunur,həmçinin 

təmizləyicinin iş orqanlarının mexaniki təsirinin artması hesabına onun keyfiyyəti pisləşir. 

Qırağı  mişarlı-mişarlı  olan  barabanın  qarniturunda  uqarların  saxlanılma  davamlığının  artırılması 

məhsulun  itkisinin  azalmasına  imkan  yaradır  və  regenerasiya  bilmələrindən  keçən  xammal-pambığın 

həmçinin  azaldır.  Buna  təmizləyicinin  qırağı  mişarlı  olan  barabanın  mişarlılərinin  aralanmasının  daxil 

edilməsi ilə dörd variantdan biri üzrə nail olmaq olar(şəkil .1).Gücölçücü aparatla təchiz edilmiş yoxlamaq 

üçün  xüsusi  yerdə  100  dəfəlik  təkrarla  bütün  variantlar  üzrə  təcrübələr  aparılmışdır.Ölçü  səhvi  5%-i 

keçmir.Effektivliyə nail olma nöqteyi-nəzərdən olduğu kimi,eləcə də konstruksiyanın texnolojilik cəhətindən 

daha  üstün  tutulan  üçüncü  və  dördüncü  variantlar  olmuşdur,hansılarda  ki  qarniturun  saxlama  qabiliyyəti 

uyğun olaraq 45 və 48% artmışdır. Alınan effektlə  hər bir mişarlıin tutub  sıra ilə saxlama qabiliyyətinin 

artırılması  həmçinin  yanaşı  mişarlılər  arasında  paz  formalı  araların  yaranması  sayəsində  nail  olunmuşdur 

hansı ki,barabanın qarnituru üzərilə uqarların yerdəyişməsinin qırağı mişarlı-mişarlı bölməsinin iş orqanları 

ilə  təsirdə  sərbəst  liflərin  yaranmasının  qarşısını  alır.  Tətqiqatlar  göstərmişdir  ki,barabanın  qırağı  mişarlı 

qarniturunun  sırasındakı  yanaşı  mişarlılərin  arasındakı  ayırma  bucağı  15-

  olmalıdır,    əgər  o 

-dən  

artıq olarsa,mişarlılərin tutma qabiliyyəti azalır. 

 

 

Şəkil 1. 

 

Mişarlılərin ayrılmasını vertikal düzlüyə nisbətdə yanaşı mişarlılərin əks tərəflərə “pozulma”yolu ilə 

(Şəkil 1,a)eləcədə vertikal düzlükdə yanaşı mişarlılərin iş düzlüklərinin çevirməklə yerinə yetirmək olar,belə 

ki reallaşdırmanın bezi texniki çətinliyinə baxmayaraq ikinci üsul daha effektidir. 

 

---

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

19 

KOMPRESSORSUZ QAZLİFT ÜSULUNUN KOMPRESSORLU  

QAZLİFT ÜSULUNDAN ÜSTÜNLÜYÜ 

 

Əbdürəhmanov R.T. 

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 

 

Quyuların  kompressorlu  qazlift  üsulu  ilə  istismarı  bir  sıra  nöqsanlara  malikdir:  qurğunun    f.i.ə.-nın 

aşağı olması; kompressor stansiyasının və qaz şəbəkəsinin inşasında ilkin kapital qoyuluşunun böyük olması; 

təbii  qazın sıxılması  üçün böyük  enerji  sərf  edilməsi;  kompressor  stansiyasına  xidmət  etmək  üçün  çəkilən 

istismar xərclərinin böyük olması və s. 

Quyu kompressor stansiyası qurğusunun ümumi faydalı iş əmsalı: 

q

e

b

st

o























ш

. 

Burada, 

st 

– 

ş 

– kompressor stansiyasından qazpaylayıcı 

b 

– qazpaylayıcı qurğunun

 

 

e 

– 

QPQ-

q 

–  sıxılmış  qazdan mayenin  qaldırılması  üçün 

istifadə  edilmənin  faydalı  iş  əmsalıdır.  Kompressor  stansiyasının  faydalı  iş  əmsalı  stansiyanın  müəyyən 

edilmiş  gücündən  istifadə  edilmə  dərəcəsindən,  aqreqatların  vəziyyəti  və  iş  rejimindən,  sorma 

temperaturundan və s. bu kimi amillərdən asılıdır. 

Quyuların kompressorsuz qazlift üsulu ilə istismarında neftin maya dəyəri ştanqlı quyu nasosu üsulu 

ilə  istismara  nisbətən  olduqca  aşağıdır.  Bəzən  neft  quyularının  yaxınlığında  neftin  quyudan  qaldırılmasını 

təmin edə biləcək qaz quyuları yerləşir. Əgər neftçıxarma ərazisindən qaz kəməri keçirsə, onda kəmərlə axan 

qazın müəyyən hissəsindən nefti quyudan qaldırmaq üçün istifadə etmək olar. Kompressorsuz qazlift üsulu 

ilə quyuların istismarı təbii qazdan tam istifadə etməyə imkan  verir və bu prinsipcə texnoloji  məsələlərin 

həll  edilməsinə  yeni  yanaşmaları  tələb  edir.  Bu  məsələlər  sırasına:  qaz  və  neft  quyularının  birgə 

abadlaşdırılması,  neft  quyularına  tələb  olunan  həcmdə  və  təzyiqdə  qazın  fasiləsiz  olaraq  verilməsini  təmin 

edilməsi,  təbii  və  səmt  qazının  itgisiz  tam  yığılması,  verilən  qazın  mexaniki  qatışıqlardan  təmizlənməsi, 

hidratların yaranmasının qarşısının alınması. 

Əgər qəbul etsək ki, kompressor stansiyasının faydalı iş əmsalı ayrı-ayrı kompresssorların faydalı iş 

əmsalına  görə  təyin  olunur  və  0,4-ə  bərabərdir,  onda  kompressorsuz  qazliftin  üstünlüyü  şübhəsizdir. 

Müqayisədə kompressorsuz qazliftin faydalı iş əmsalı kompressorlu qazliftin faydalı iş əmsalından 2 dəfə və 

daha çox olur. 

 

SÜRƏTLİ PROTOTİPLƏŞDİRMƏ VƏ HAZIRLANMA   

TEXNOLOGİYALARININ TƏHLİLİ 

 

Əfəndiyev E.R. 

Azərbaycan Texniki Universiteti 

  

Sürətli prototipləşdirmə  1986-cı ildən başlayaraq ən sürətli inkişaf edən yeni texnologiyalardan biri 

ola  bilər.Bu  texnologiyanın  köməyi  ilə  prototipləri  qura  və  bir  neçə  saat  içində  əldə  edə  bilərsiniz.Bu 

prototiplər mürəkkəb görünüşlü və ya adi şəkildən çətin anlaşılan  kompleks formaları vizuallaşdırmaq üçün 

istifadə  olunur.Bu,  konstruktora  məhsulun  formasını toplu  halda  işin  gedişatını  yoxlamaq  və  ümumiyyətlə 

son funksiyanı görməyə imkan yaradır.Texnologiya məhsulun yaradılması  üçün sərf olunan vaxtı azaldır.Bu 

texnologiya inkişaf və istehsal prosesini sürətləndirmək üçün müəssisələrə verilmişdir. 

Texnologiya tibbdə, incəsənətdə,memarlıqda istifadə edilə bilər və bu texnologiya mexanika sənayesi 

üçün  potensial  bir  vasitədir.Maşınqayırmada  çalışılır  ki,  sürətli  prototipləşdirmə  maksimuma  çıxarılsın  və  

tədqiqat işləri mexaniki sahəyə tətbiq edilən bu texnologiyanın üstünlüklərini göstərir. 

Bu  yeni  üsulu  ilk  dəfə  həyata  keçirmək  üçün  hissənin  üç  ölçülü  həndəsi  forması  haqqında 

informasiyanı daşıyan bir kompüter proqramı və bu qrafiki informasiyanı qat şəklində addım-addım additiv 

olaraq fotopolimerləşdirmə vasitəsilə qətrandan əyani cismə çevirən qurğu tətbiq olunmuşdur. 

Bu yeni üsul streolitoqrafiya adlanır. 

Stereolitoqrafiya  üsulu  maşınqayırmada  “Prototiplərin  sürətli  hazırlanması  -Rapid  Prototyping  (RP)”  adı 

altında tam yeni konseptə əsaslanan bir texnologiya istiqamətinin yaranmasına gətirib çıxarmışdır. 

                                    

---