Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

24 

Birinci  iki  parametrlər  quyu  nasos  intiqalının  konstruksiyasından  asılıdır.  Quyu  nasoslarının 

istismarının mədən təcrübəsi göstərir ki, nasosun məhsuldarlığını plunjerin gedişlərinin sayının artırımasına 

görə yüksəldilməsi məqsədəuyğun deyil ona görə ki, dəqiqədə gedişlərin sayı 15-dən çox olduqda ştanqların 

qırılması kəskin şəkildə çoxalır. 

Nasos qurğusunun gündəlik məhsuldarlığını aşağıdakı düsturla təyin etmək olar: 





























S

K

Q





30a

nH

cos

1

nS

f

1440

п

п

, 

Burada  Q  –    qurğunun  məhsuldsarlığı,  m

3

/sut;  К

п

  –  nasosun  verim  əmsalı;  n  –  ştanqların  asqı 

nöqtəsinin (ŞAN) gedişlərin dəqiqədə sayı; S – ştanqların asqı nöqtəsinin gediş yolunun sayı, m; Н – nasosun 

endirmə  dərinliyi,  m; 



  –  mayenin  çəkisinin  təsirinə  ğörə  ştanqların  və  boruların  statik  deformasiyasının 

cəmi, m; f

п

 – nasos plunjerinin en kəsik sahəsi, m

2

;  а – ştanqlarda səsin sürəti, m/dəq.  

Quyu ştanqlı nasosunun intiqalı olan mancanaq dəzgahları bütün nefti istehsal edən ölkələrdə ən geniş 

tətbiq olunan avadanlıqdır. AzİNMAŞ elmi-tədqiqat və layihə-konstruktor institutunun (Azərbaycan, Bakı ş.) 

eksperimental  tədqiqatları  göstərir  ki,  quyu  ştanqlı  nasos  qurğularının  normal  işini  təmin  etmək  üçün 

parametrlərin vurma hasili n

.

S = 54



60 m/dəq olmalıdır. 

Quyudaxili  avadanlığın  iş  dinamikası,  buna  görə  də  intiqalın  və  transmissiyanın  qüvvət  yükləməsi 

əhəmiyyətli  dərəcədə  mexanizmin  kinematikasından  asılıdırlar  və  əsasən  də  təcildən,  onda  təqdim  edilmiş 

müqayisəli qrafiklərdən nəticə çıxartmaq olar ki, işin əsas göstəriciləri neft çıxartma üçün quyu ştanqlı nasos 

qurğusunun çarxqollu kanat-qasnaqlı intiqalı daha yaxşıdır. 

Quyu ştanqlı nasos qurğularının iş qabiliyyətini artırmaq və azaldılmış metal tutumlu və az enerji sərf 

edən QŞN-nın uzungedişli intiqalınını yaradmaq üçün yuxarıda göstərilmiş uzungedişli intiqalların mümkün 

konstruksiyaları  ilə  müqayisədə  edən  şək.1-də  göstərilən  QŞN-un  dor  tipli  intiqalının  konstruksiyası  təklif 

edilmişdir  

. 

Şək.1. QŞN-un dor tipli intiqalının konstruksiyası: 

1 – elektrik mühərriki; 2 – pazvari qayış ötürməsi vasitəsi; 3 – reduktor; 4 – çərçivə;  

5 – dirək; 6 – işkil; 7 – differensial darıcı; 8, 15 – kanat; 9 – yan baraban; 10 – çarxqollar; 

 11 – əksyüklər; 12 val; 13 – dayaq; 14 – oynaqlı oturacaq; 16 – kipkəc ştokunun asqısı (KŞA); 17 – 

mərkəzi baraban; 18, 19 – oynaqlı dayaqları; 20 – bərkidici boltlar; 21 – əyləc 

 

 

QUYU ŞTANQLI NASOS QURĞUSUNUN  DOR TİPLİ KANAT-QASNAQ  

İNTİQALI HESABATININ NƏZƏRİ ƏSASLARI 

 

Fərəcov T.E. 

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 

 

Mancanaq dəzgahlarının geniş tətbiq olunması onun konstruksiyasının sadəliyi, istismarda və texniki 

xidmətdə  rahatlığı  və  üzunömürlüyü  ilə  izah  edilir.  Lakin  daşqın  vaxtında  vaxtaşırı  su  basılan  rayonlarda 

mancanaq dəzgahlarının fasiləsiz işini təmin etmək mümkün deyildir ona görə ki, elektrik mühərriki suyun 

---

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

25 

səviyyəsinin altında qalır. Bu halda mancanaq dəzgahının sonrakı işinın təmin edilməsi üçün onu müvəqqəti 

vaxtda dəyandırırlar, elektrik mühərrikini isə çıxarırlar və mancanaqda asırlar. Belə vəziyyət həmin quyu ilə 

neftin hasili məhsuldarlığını azaldır, bu da zərərli fakt kimi sayılır. 

Verilmiş işdə müəlliflik şəhadətnaməsi № 802608 ilə müdafiə olunan quyu ştanqlı nasos qurğusunun 

(QŞNQ) dor tipli kanat-qasnaq intiqalının konstruksiyasına baxılmışdır və bu avadanlığın hesabatının nəzəri 

əsasları işlənilmişdir  (şək.1).  Bu  konstruksiya  özü  ilə bilavasitə  quyu  ağzının  kəməri  üzərində 5  qurulmuş 

doru təqdim edir, bunun da yuxarı meydançasında çarxqolları ilə reduktor və pazvari qayış ötürnəsilə elektrik 

mühərriki  quraşdırılmışdır.  Çarxqollar  kanatların  və  yönəldici  blokların  köməyilə  travetslə 

birləşdirilmışdirlər,  buna  da  nasos  ştanqları  kəmərindən  quyu  nasosunun  plunjerilə  birləşmiş  pardaxlanmış 

ştok asılır. 

 

 

Şək.2.  Müəlliflik şəhadətnaməsi № 802608 ilə müdafiə olunan quyu  

ştanqlı nasos qurğusunun dor tipli kanat-qasnaq intiqalının konstruksiyasına: 

1 – dor; 2 – elektrik mühərriki; 3 – pazvari qayəş ötürməsi; 4 – reduktor;  

5 – quyu ağzının kəməri; 6 – çarxqollar; 7 – kanat-sürgü qolları; 8 - əksyüklər;  

9 – travers; 10 – pardaxlanmış ştok; 11 – ox; 12 – qasnaqlar 

 

QŞNQ-nın  dor  tipli  intiqalının  düyünlərinin  qüvvə  hesabı  üçün  nəzəri  dinamoqramması  QŞNQ-nın 

intiqalları  üçün  hamı  tərəfindən  qəbul  edilmiş  metodla  qurulur.  Dinamoqramma  mexanizmin  istənilən 

vəziyyətində kanat-sürgüqoluna təsir edən dartıcı qüvvəni P

o

 müəyyən edir və P

ə

 əksqüvvələrin çəkisini təyin 

etməyə imkan verir.  

Onda reduktorun aparılan valında burucu moment bərabərdir: 

М

bur 

= Т 

. 

r – Р

əh

. 

R = Р

о

.

 r 

.

 sin(



 + 



) – R 

.

 Р

ə 

sin



 

burada  P

əh

  –  əksyüklərin  çəkisindən  yaranan  qüvvənin  horizontal  toplananıdır;  R  –  əksyüklərin  kütlə 

mərkəzinin fırlanma radiusu. 

Əgər  dorun  en  kəsiyi  eyni  olan  4  ayaqdan  ibarətdirsə,  onda  dorun  orta  oxuna  gətirilən  inersiya 

momenti bərabərdir: 

Jx = 4(Jx

1

 + a

2

F) 

burada  Jx

1 

– dorun ayağının en kəsiyinin öz oxuna nisbətən inersiya momenti; a  – ayaqların  oxlarının və 

dorun arasında məsafə; F – dorun ayağının en kəsiyinin sahəsi. 

Təqdim  edilmiş  düsturlarla  yerinə  yetirilmiş  hesablamalar  göstərdi  ki,  sistemin  məxsusi  rəqs  tezliyi 

11,7  s

-1

  bərabərdir  ki,  bu  da  məcburi  rəqs  tezliyindən  əhəmiyyətli  dərəcədə  fərqlənir  və  bu  doru  dağıdan 

rezonans  hadisələrin  yaranmasının  imkanını  tamamilə  istisna  edir.  Dorun  ağırlaşdırılmış  yuxarısının  həddi 

uzaqlaşdırılması 1 sm ötmür, yəni QŞNQ-nın dor tipli intiqalı dəyanıqlığın yüksək ehtiyatına malikdir. 

 

 

---