Magistrantların XVIII respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci IL

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

12 

Temperaturdan  genişlənmə  nəticəsində  borular  uzanır  və  kəmər  başlığını  və  onun  üzərində 

quraşdırılmış  digər  avadanlıqları  yuxarı  qalxırlar.  Hətta  şaquli  yerdəyişmənin  0,5  m-ə  çatma  halları  da 

məlumdur. Bu halda kəmər başlığının flans birləşmələrinin və digər quyuağzı avadanlıqlarının kipliyi qismən 

və  yaxud  tam  pozulur.  Bu  halların  qarşısını  almaq  üçün  kəmər  başlığını  və  onun  hissələrini  hesabladıqda 

temperatur gərginliyini nəzərə almaq lazımdır. 

Texnoloji  əməliyyatları  müəyyənləşdirmək  üçün  hər  kəmər  başlığı  manifold  ilə  təchiz  edilir. 

Boruarxası  fəzada  təzyiqə  nəzarət  etmək  üçün  kəmər  başlığında  ventillər,  kranlar  və  manometrlər 

quraşdırılır. 

Temperatur  dəyişməsindən  qoruyucu  kəmərin  sərbəst  hissəsinin  uzunluğu  aşağıdakı  düsturla 

hesablanır:                         

                                                          

 

Nisbi  təzyiq  boru  və  pazın  materialı  üçün  buraxıla  bilən  kontakt  gərginliyi  ilə  müqaisədə  iş 

qabiliyyətliyi müəyyən edilir. 

 

Bu qiymətləri nəzərə almaqla ehtiyat əmsalı hesablanır. Boruların tutulub saxlanmış vəziyyətində, onu 

əzən gərginlik həddi ilə möhkəmliyin ehtiyat əmsalı aşağıdaki kimi təyin edilir. 

 

 

ŞTANQLI QUYU NASOSUNUN KLAPAN DÜYÜNÜNÜN YEYİLMƏYƏ  

DAVAMLILIĞI QABİLİYYƏTİNİN YÜKSEDİLMƏSİ 

 

Baxşiyev T.M. 

Azerbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 

 

Quyu  ştanqlı  nasosu  bütövlükdə  quyu  ştanqlı  nasos  qurğusunun  işçi  orqanıdır.  Nasos  klapanlarının 

“yəhər-kürəcik” cütü, üç icrada hazırlanırlar.  

1.K- silindirik yəhərli və paslanmayan polad kürəcikli 

2.KB-həmçinin,burtlu yəhərlə  

3.Kİ-bərk xəlitədən silindirik yəhərli və paslanmayan poladdan olan kürəcikdən. 

Klapanların yəhəri isə  

1.

 

K və KB cütləri üçün -30x13 ,95x18 poladlardan yaxud PX17H2 markalı ovuntulardan 

2.

 

Kİ cütü üçün –BK6_B yaxud BK-15 markalı bərk xəlitələrdən , yaxud kürəçik ilə kantakt 

yerində bu  xəlitədən həlqəçik, gövdəsi isə 30x13 və 95x18 poladlardan hazırlanırlar. 

Bütün  tip  nasoslarda  vurma  və  sovurma  klapanlarının  düyünləri  eynidirlər  və  yalnız  detallarının 

ölçüləri  ilə  fərqlənirlər  və  onların  hazırlanmasında  cüzi  dəyişikləredilmişdir.Klapan  düyünlərinin  əsas 

detallar-klapanların  yəhərləri  və  kürəcikli  klapanlarıdır.Onlar  xüsüsi  legirlənmiş  poladlardan  hazırlanır  ve 

yeyilməyə və korroziyaya qarşı davamlığını artırmaq üçün termiki işlənirlər. 

Böyük  diametrli  nasoslarda  klapanlar  üçün  yəhərlər  silindirik  çıxıntılı  hazırlanırlar.Kiçik  qabaritli 

nasoslar  üçün  klapanların  yəhəri  hamar  hazırlanır.Klapan  düyünlərinin  bu  kostruksiyalarından  başqa 

mədənlərdə  Kostiçenko  klapan  düyünləri  də  tətbiq  edilir.Bu  klapan  düyünündə  klapan  yəhərinin 

konstruksiyası  və  onun  üzərindəki  oturma  faskasının  forması  dəyişdirilmişdir.Klapanın  yəhəri  xaricdən 

konus formalıdır,onun xarici səthi ciddi işlənilir və nippelin,yaxud sonluğun konusvari oturdulması yuvanın 

silindirik  hissısinin  deformasiya  etmə  imkanını  aradan  qaldırılır.Klapan  düyününün  işləmə  müddətinin 

uzadılması  klapan  yəhərindəki  kürəcik  alt  oturma  faskasının  forması  ilə  həyata  keçirilir.Nasos  işləyəndə 

kürəciy  klapan  yəhərinin  işci  faskasına  öz  özünə  işlənməsi  ,yəni  öz  özünə  kipləşmə  baş  verir.Klapan 

qəfəsində kürəcikaltı deşik yuxarıya doğru daraldıcı boşluq olurki, bu da kürecik ətrafında yerləşdirilir. 

Klapanların  hermetikliyi  hər  şeydən  yaxşı  Dadaşov  vakuumetirinin  köməyilə  yoxlamag 

lazımdır.Klapanın  sınanılması  aşağıdakı  kimi  aprılır-patronun  qaykası  yarım  dövr  döndərilir  və  yəhər 

yandakı yarığı qoyub ,onu sıxırlar. 

---

Magistrantların XVIII Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2018-ci il 

 

 

13 

Patronun əsası ilə yəhərin oturacağı arasında yerləşdirilmiş araqatı kifayət qədər kiplik yaradırkı bu da 

bu düyündən mümkün ola bilən sızmanın qarşısını alır. 

 

 

ŞTANQLI QUYU NASOSUNUN PLUNJERLERİNİN NÖVLƏRİ 

 

Baxşiyev T.M. 

Azerbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 

 

Quyu  ştanqlı  nasosu  (QŞN)  bütövlükdə  quyu  ştanqlı  nasos  qurğusunun  (QŞNQ)  işçi  orqanıdır 

(düyünüdür). 

QÇN həcmi təsirli plunjer tipli maşın olaraq quyuda vurulan maye cəbiyyəsi altına daxil edilmiş halda 

işləyir.  Belə  nosusun  aparan  bəndi  ,  yer  səthində  qoyulmuş  intiqaldan  ştanq  kəməri  adlanan  uzun  ştok 

vasitəsi  ilə  hərəkətə  gətirilir.  Hər    ştanqlı  nasos  slindirdən,  plunjerdən  sorucu  və  vurucu  klapan 

düyünlərindən ibarətdir. 

Hərəkətsiz  silindirli  nasosda  aparan  bənd  plunjer,  hərəkətli  nasoslarda  isə  -  silindirdir.  QŞQ  prinsip 

etibarı ilə bir, yaxud iki vurumlu olurlar. 

QŞN əsas parametrləri onun slindirinin diametri d və plunjerin gediş yolu S-dir. Bu nasos gündəlik Q 

ideal məhsuldarlığı gediş sayının dəqiqədə n miqdarına bərabərdir.  

Q=60•24

 , 

(d və s metrlə). 

Nasosların plunjerləri dörd növdə hazırlanırlar. 

1)

 

П1Х  – həlqəli  qanovlu,  yuxarı  ucu  silindrik  içyonuşlu  və  qumqırxan adlanan xarici səthi  xrom 

örtüklü; 

2)

 

П2Х – həmçinin, yuxarı ucunda silindrik içyonuşsuz; 

3)

 

П1И  –  həlqəli  kanavlı  yuxarı  ucu  silindiri  içyonuşlu  və  xarici  səthi  ovuntu  ilə  tozlamaqla 

möhkəmləndirilmiş; 

4)

 

П2И – həmçinin, yuxarı ucda silindrik içyonuşsuz. 

Plunjerlər 45 markalı polad borudan nasosun basqısına görə üç uzunluqda hazırlanır (l): 

1)

 

1200mm – basqısı 1500 m qədər olan nasoslar; 

2)

 

1500mm – basqısı 2000 m qədər olan nasoslar; 

3)

 

1800mm – basqılı 2000 m-dən artıq olan nasoslar. 

П1Х  və  П2Х  növlü  plunjerlərin  xarici  səthləri  qalınlığı  0,080  mm-dən  az  olmayan  xromla  örtülür. 

П1Х və П2И növlü plunjerlərin xarici səthləri isə ПН70ХГС4Р4 markalı xəlitədən hazırlanmış yeyilməyə 

davamlı ovuntu ilə örtülür. 

 

İŞLƏNMİŞ  MÜHƏRRİK YAĞLARININ TƏKRAR EMALI  

VƏ SƏMƏRƏLİ İSTİFADƏSİ 

 

Balakişiyeva R.H. 

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti 

 

Neftdən  müxtəlif  məhsullar  istehsal  olunur  ki,  bunlardan  biri  də    yağlardır.  Alınan  bu  məhsullardan 

benzin  və  dizel  mühərrikləri  üçün  motor  yağları  istehsal  edilir  ki,  bu  yağlar  müəyyən  müddət  istifadə 

edildikdən sonra öz keyfiyyətini itirir və tullantı kimi yığılır. Bu tullantıların ətraf mühitə olan mənfi təsirini 

azaltmaq  məqsədilə  motor  yağlarının  təmizlənməsi  olduqca  aktual  məsələdir.  Növündən  asılı  olaraq 

təmizləmə  zamanı  yağın  fiziki-kimyəvi  və  istismar  xassələri  yaxşılaşır.  Mühərrik  yağlarının  təmizlənməsi 

məqsədilə bir sıra fiziki və kimyəvi üsullar mövcuddur. 

Yağların xassələrini yaxşılaşdırmaq üçün ilk öncə təcrübə aparılacaq yağ seçilməli və onun xassələri 

təyin  edilməlidir.  Bu  məqsədlə  20W50  markalı  və  5W50  markalı  təmiz  və  işlənmiş  yağ  nümunələri  

götürmüşük.  Təcrübə  zamanı  işlənmiş  yağın  fiziki-kimyəvi  xassələrini:  sıxlığı,özlülüyü,  alışma  və  donma 

temperaturlarını təyin etmişik və təmiz yağla müqayisə etmişik. 

Apardığımız  təcrübələr  nəticəsində  işlənmiş  və  təmiz  yağın  xassələri  arasında  müəyyən  həcmli 

fərqliliklərin  olduğunu  müəyyən  etdik.  Buna  işlənmiş  yağın  sıxlığının  təmiz  yağa  nisbətən  artmasını,  o 

---