Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 göstərir ki, insan kapitalı, hər bir ölkənin uğuru, digərlərinin isə uğursuzluğunu müəyyənləşdirən əsas inkişaf amillərindən biridir. Elm və təhsil sahəsi innovasiyalı iqtisadiyyatın və ictimai cəmiyyətin davamlı inkişafınını təmin edən əsas sahələrdən biridir. Hər bir dövlətin innovasiyalı iqtisadiyyatın inkişaf etdirilmə planının mərkəzində yenilik üçün yüksək potansiala malik olan təhsil müəssisələrinin yaradılmasıdır. Ali təhsil müəssisələrinin inkişafı və bu inkişafın insan kapitalına olan təsiri nəticəsində innovasiyalı iqtisadiyyatın formalaşmasındakı dövlətin rolunun əsas vasitələrindən biridir. Ali təhsil strukturunun optimallaşdırılması, ali təhsil sisteminin müasirləşdirilməsi prosesinin dinamikası innovasiyalı iqtisadiyyatın sürətli inkişafı üçün əlavə təkan verəcəkdir. Belə ki, universitetlər bazar iqtisadiyyatının subyektlərinə çevriləcəkdir. Müasir elmi-texniki sahələrin inkişafı, informasiya texnologiyalarının geniş vüsəti, ənənəvi texnologiyalar sahəsindəki innovasiyalar, yeni ticari münasibətlər, ictimai və korporativ məşğulluq sahəsində sürətlə dəyişən tələblər və yeni siyasi proseslərin miqyası inkişaf etməkdə olan ölkələri insan potensialının inkişafının əsaslarını yenidən düşünməyə vadar edir. İntellektual sərvətin qorunması və inkişafı birbaşa elmi tədqiqatlara bağlıdır. Odur ki, bütün sahələrdə elmi nailiyyətlərin əldə edilməsi məsələsi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı XXI əsri ―təhsil əsri‖ elan etmişdir. Yüksək intellektə malik insan kapitalının formalaşmasında, davamlı inkişafa zəmin yaradan güclü iqtisadiyyatın qurulmasında xüsusilə ali təhsilin rolu böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müasir dövrdə hər bir ölkənin uğurlu gələcəyi həmin ölkədə təhsilin səviyyəsi ilə müəyyən olunur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, təbii sərvətlərin bolluğu dövlətin inkişafının əsas göstəricisi deyil, başlıcası, bu sərvətlərin cəmiyyətin hərəkətverici qüvvəsi olan insan kapitalına çevrilməsini təmin etməkdir. Bu, hal-hazırkı mərhələdə təhsil sisteminin ən zəruri vəzifəsidir. Yaponiya, ABŞ, Cənubi Koreya və digər
65 inkişaf etmiş ölkələr malik olduqları maddi resurslardan daha çox təhsil sisteminin yetişdirdiyi insan kapitalından böyük gəlirlər əldə etmişlər. Həmin bu ölkələrdə inkişafa təsir göstərən amillər içərisində təhsilin çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olub təxminən 70 faiz təşkil edir. İnformasiya cəmiyyətinin formalaşmasında əsas kapital bilik, informasiya və bu informasiyanın daşıyıcısı olan insan kapitalıdır. Buda öz növbəsində innovasiyanın inkişafı üçün insanlardan peşəkarlıq səviyyəsinin fasiləsiz yüksəldilməsini tələb edir.
İqtisadiyyatda insan kapitalı insana yönələn investisiyanın həcmi ilə ölçülür. Dünya Bankının məlumatına əsasən iqtisadi artımın 16 faizi fiziki kapital, 20 faizi təbii ehtiyatlar, 64 faizi isə insan kapitalı hesabına əldə olunub. İnsan kapitalına yönələn xərclərin artması nəticədə həmin ölkənin gələcəkdə daha da inkişaf etməsinə səbəb olur. İnnovativ iqtisadiyyatda güclü maliyyələşdirməyə imkan verən iqtisadi resursların olması ilə bərabər, bu sistemi idarə edən intellektual və texnoloji potensiala da böyük ehtiyac var. İnnovasiya şəbəkəsinin iştirakçılarının sayının daim artması, bura yeni sosial qrupların cəlb edilməsi, innovasiya inkişafına istiqamətlənən institusional sistemin yaradılması bu sahədə əsas faktorlardandır. Qlobal dünyada ən yeni texnologiyaları mənimsəyən, insanın hərtərəfli inkişafına sərmayə qoyan millətlər rəqabətə daha davamlı olacaqlar. Millətin modernləşməsi, onun rəqabət potensialının artırılması zamanın qarşısı alınmaz tələbidir. Müasir dövrdə inkişaf etmiş və etməkdə olan ölkələrin davamlı iqtisadi yüksəlişinin təmin edilməsi ilk növbədə həmin ölkədə elmin müasir tələblərə uyğun inkişaf etdirilməsini tələb edir. Bu ona əsaslanır ki, iqtisadi sferada innovasiyalara əsaslanan inkişaf istiqamətlərinin müəyyən edilməsi, insan kapitalının formalaşması, intellektual potensialdan səmərəli istifadə edilməsi, elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri, rəqabətə davamlı məhsul istehsalı, həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi və s. bu kimi bir
66 sıra aktual problemlərin həlli məhz elmin və elmi biliklərin inkişaf səviyyəsindən asılıdır. İnkişaf etmiş ölkələrdə milli sərvətin əsas hissəsini insan kapitalının təşkil etməsi də elmin inkişafının, başqa sözlə informasiya və biliklər iqtisadiyyatının təzahürüdür. ―Bilik iqtisadiyyatı‖ olaraq qəbul edilən XXI əsrdə inkişaf etmiş ölkələrdə milli sərvətin əsas hissəsini insan kapitalı edir. Elmin inkişafı bilik iqtisadiyyatının təzahürüdür. Ölkəmizdə də reallaşan «qara qızılı insan kapitalına çevirmək» siyasəti dünyanın müasir inkişafı meyllərinə uyğundur, çünki, bu gün hər hansı ölkənin zənginliyi onun insanlarının təhsil səvviyyəsi ilə ölçülür. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevində qeyd etdiyi kimi: ―İnsan kapitalı inkişaf etmiş ölkələrin indiki durumunu müəyyən edən amildir. Həmin ölkələr təbii resurslar hesabına yox, intellektual potensiala, yeni texnologiyaların icad olması, tətbiqinə görə inkişaf edirlər. Biz də bu yolu seçməliyik‖. İnsan kapitalı uğrunda rəqabət dərin xarakter alıb və insan ən zəngin kapital kimi dünya innovasiya inkişafının əsas fundamentini təşkil edir. Yüksək ixtisaslı personalın çevikliyinin artması, biliyin paylaşması prosesi hazırda genişmiqyaslı bir dünya planı kimi sürətli temp alıb. Keyfiyyətli insan kapitalı uğrunda aparılan rəqabət dünya innovasiya inkişafının əsas xüsusiyyətidir və yüksəkixtisaslı personalın çevikliyinin artması, biliyin paylaşması prosesini təmin edir. Prezidenti İlham Əliyevin də dəfələrlə bəyan etdiyi kimi, cəmiyyət həyatındakı fundamental dəyişikliklər milli təhsil konsepsiyasının müasirləşdirilməsini, inkişaf etmiş dövlətlərin mütərəqqi maarifçilik ənənələrinin, müasir informasiya və innovasiya texnologiyalarının mənimsənilməsini, mənəviintellektual yüksəlişə xidmət edən siyasətin həyata keçirilməsini aktual məsələ kimi gündəmdə tutaraq həyata keçirilməsi üçün ciddi addımların atılması vacibdir. İnsan kapitalı – innovasiya iqtisadiyyatının qərarlaşmasının və inkişafının başlıca amili, onun inkişafının sonrakı mərhələsi kimi biliklərin iqtisadiyyatıdır. İnsan Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|