MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ġki dünya arasında mədəni meyllər
- “Drujba narodov” jurnalının təcrübəsi mültukulturalizmin üsulu kimi
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 131
Ġki dünya arasında mədəni meyllər
―Dünya‖ sözü ontoloji vahid çərçivəsində varlıq məhfumunu ifadə edir. Mədəni nəzəriyyə göstərir ki, hər hansı ontologiya, istənilən quruluĢ həmiĢə müxtəlif monoloqlarla fərqli olur. Yenidən bərpa metodu ontologiyanın sabit bir kələyidir. Amma bu yaradıcı ontologistləri onları qiymətləndirməkdən, reallığı baĢa düĢməkdən, özlərinin sosial və mədəni təcrübələri üçün onlara uyğun səddlər müəyyənləĢdirməkdən çəkindirir. Ancaq məsələn, heç bir mədəniyyət təbii hüquqları ilə birtərəfli dəyiĢilməz deyil. Beləliklə, bizim müzakirədə iki qütbümüz var. Bir tərəfdə daimi dəyiĢikliyin, daimi mübadilənin axıcılığı anlayıĢı, digər tərəfdə qiymətli mədəni təcrübə və onun ontoloji cəhətdən reallığa uyğunlaĢması. Multikulturalizm mənim zənnimcə bu iki aspekt, daha çox da tərcümə arasında əlaqədir. Multi- prefiksi ümumi nəzəriyyələrdə ən azı iki göstərilən anlayıĢın birgə mövcudluğu anlayıĢıdır. Terminologiya müəyyən yayılmanı ifadə edir, amma o bir sıra öz anlayıĢları ilə birgə irəliləyən korlanmıĢ quruluĢları nəzərə almır.
Bəs biz mədəni tarixçilər kimi ontologiyanın daxilində qarĢısı alına biləcək zərərli qüvvələri müəyyən etmək, bu quruluĢların prinsipləri arasında mədəni və yerli mübadilələrin tədqiqi üçün nə edirik? Biz axındakı mübadiləni dağıda və əlaqələrin açıq-aydın tədqiqinə baĢlayacağıq. Biz belə birgə olduğumuz zaman heç bir problemimiz www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
132
olmur. BaĢqa sözlə, bizim məqsədimiz mədəniyyətlər arasında proseslərə nəzər salaraq daha uğurlu multikulturalizmə nail ola bilməni araĢdırmaqdır. Mədəni tarixçilərin nöqteyi-nəzərindən bu mədəniyyətlərin həm uğurlu, həm də uğursuz əlaqələri öyrənilməlidir. Mən tərcümə prosesinə də nəzər salmaqla Rusiya ilə Qərbi Afrika Setedalistləri arasında uğurlu mədəni tərcüməni bir nümunə kimi göstərmək istərdim. Mən öz nümunələrimi ədəbiyyat və filmlərdən götürmüĢəm.
1972-ci ildə Setedalist rejissor Qauli Rusiya mədəniyyətinin məhĢur nümunələrindən film hazırlamıĢdır. Rusiya mədəni tarix nəzəriyyəçisi Yuri Hoffman mədəni dinamikanı izah etmək modelini inkiĢaf etdirmiĢdir. Bu mədəni məzmunla bərabər olan problemlərdir ki, onlar da nümunəyə ziddir. Orada əsərin kobud cəmiyyəti islahatlar arasında qalan yeni mədəni nümunə ilə bacara bilmir. Əsas nümunə də budur ki, bu da korlanma ilə nəticələnir. Beləliklə, pyes komediya yox, məqsədlərlə birgə irəliləyən problemlərin aĢkar etmə məqsədi olan keyfiyyətli bir mədəniyyətdir. Bunun nümunəsi də tərcümə prosesidir ki, bu da Azərbaycana yalnız mədəniyyətlə yox, həm də zamanla təsir edib. Dəqiq anlayıĢların yaxĢı tərcüməsi unudur ki,
pyes Setedalistcəmiyyətinə zidd ola bilər. Qoqaqın sözlərinə görə korlanmanın problemlərini izah edən filimlər Setedalistlərin Çeri cəmiyyətində və Ģiddətli mübahisənin olduğu
fransız kolonializmində güclü mübarizəyə səbəb olub. Beləliklə, bizim toxunduğumuz mədəni məzmundan irəli gələ bilən problemlərin aĢkar edilməsi üçün uğurlu mədəni tərcümə Ģəraitimiz var. Bu da göstərir ki, bizim həmiĢə müxtəlif ifadələrdə əlaqəli elementləri tapa bildiyimiz üçün tərcümə və aĢkar edilə bilməyən heç nə yoxdur. Mənim zənnimcə, biz burada bütün problemləri göstərməklə ontoloji cəhətdən müxtəlif məsələlərlə dünyanın mədəni sferasından gələn insanlarla rastlaĢırıq. Çox sağ olun.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 133
Dreus-Silla Gezina, Tübingen Universiteti (Almaniya)
“Drujba narodov” jurnalının təcrübəsi mültukulturalizmin üsulu kimi
Mənim ―Drujba narodov‖ jurnalının baĢ redaktoru vəzifəsində təqdim olunmağım bizim bu yığıncağımıza mənim nə söyləmək istədiyimi, daha doğrusu, multikulturalizm üsulu dedikdə məhz nəyi nəzərdə tutduğumu qabaqcadan xəbər verir. Mən artıq bir neçə ildir ki, bu dərgiyə rəhbərlik edirəm. Bir vaxtlar bu jurnal Ģəhər jurnalı kimi məhĢur idi və qarĢılıqlı mədəni ünsiyyət, yəni multikulturalizmə imkanlar yaratmaq üçün iĢləyirdi. ―Drujba narodov‖ jurnalı bu dərginin fəaliyyətini müəyyən edən beynəlmiləl məsələlərlə uzun illər məĢğul olmuĢdur. 72 il ərzində jurnal bu istiqamətdə zəngin təcrübə toplamıĢdır. Bu görüĢün təĢkilatçılarının səylərinə və gözəl ideyalarına minnətdarlıq duyğuları ilə, biz bu maraqlı təcrübəni müzakirə olunan problemlər çərçivəsində təhlil edirik. 90-cı illərdə bu iĢ bir qədər dayandırılmıĢdı. Təəssüf ki, həmin dövrdə bəzi ağır faktorlar ortaya çıxmıĢdı. Əgər 1991-ci ildə jurnalın tirajı bir milyon 487 min nüsxə təĢkil edirdisə, hazırda – iki min nüsxədən artıq deyil. Tirajın bu ―uçqunu‖ nəĢriyyatın praktik fəaliyyəti ilə bağlıdır: istehsalat, kağız, poçt xidməti, göndərilmə və s. bahalaĢmıĢdır. Yüksək
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|