MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Multikulturalizm: qloballaĢma dövrünün çağırıĢı kimi
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 197 üçün zəruridir, konkret olaraq, bizim daxili sekresiya orqanlarımıza lazımdır. Çünki əgər insan oyaq vəziyyətdədirsə, onun sistemini tamamilə Ģüur tənzimləyir, tənzimləyici sistem olmadıqda insan demək olar ki, xəstə olur, ona bəzən hətta dərman da kömək etmir, ancaq mədəni dəyərlər – yaxĢı musiqi, gözəl rəsm əsəri kömək edir və demək istərdim ki, bu milli mənsubiyyətdən asılı deyil. Əgər istənilən millətdən olan insan Parisə gəlib muzeydə orta əsrlərə aid – hansı əsrə aid olması önəmli deyil – gözəl bir rəsmə baxırsa, axı heç kim bu insanın millətini soruĢmur, ancaq bu insan rəsmi mədəni dəyər kimi qəbul edir və ya filarmoniyada yaxud da teatrda musiqini dinləyir. Yəni musiqinin, təsviri incəsənətin milli mənsubiyyəti olmur. Onlar ümumbəĢəridir, insan, bəĢəriyyət üçündür. Çünki onların hamısı vahid təbiətə, harmonik təbiətə malikdir. Ona görə də milliyyət soruĢulmur, çünki Allahın vahid proqram üzrə yaratdığı insan beyni insanın qəbul edə biləcəyi istənilən mədəni dəyərin mütləq spektral analizatorudur.
Digər tərəfdən əgər insan xüsusilə baxmaq, belə demək mümkünsə, mədəni dəyərlərdən yararlanaraq yüksəlmək istəyirsə, bu ayrı məsələdir və ya bir də görürsən ki, liftdə qalxanda gözəl bir musiqi çalınır və bu musiqini dinləyirsən. Bu ona bənzəyir ki, nəfəs alıb, almayacağımızı soruĢaq. Mədəni dəyərlər də bu cür bizdən soruĢmadan bizə nüfuz edir, daxil olur. Hesab edirəm ki, bu mənada hər bir xalq, millət ilk növbədə, öz milli mədəniyyətini qoruyub inkiĢaf etdirməli, yeniləməlidir. Ancaq bununla bərabər, paralel olaraq baĢqa xalqların mədəniyyətini də özünə gətirməlidir. Hər hansı millətdə, ölkədə mədəni dəyərlər nə qədər çox olsa, bu yalnız həmin millətin, bu ölkədə yaĢayan insanın xeyrinədir, Ona görə də hesab edirəm ki, bu gün multikulturalizmdən bu aspektdə danıĢırıqsa, bunların tam vaxtıdır, mədəniyyətin həqiqətən də bütün evlərə, bütün millətlərə, ölkələrə nüfuz etməsi, daxil olması üçün bu istiqaməti daha da inkiĢaf etdirmək lazımdır. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
198
Ağacan Əbiyev, Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və Ġdman Akademiyasının rektoru
Multikulturalizm: qloballaĢma dövrünün çağırıĢı kimi
Son zamanlar KĠV-də çox geniĢ istifadə edilən multikulturalizm anlayıĢı bir sıra elmi tədqiqatlar üçün əsas sayılır. Prinsip etibarilə, bu həm nəzəriyyə, həm praktika, həm tarix və nəhayət, həm də siyasətdir. Bu anlayıĢın mahiyyəti bir tərəfdən, müxtəliif eyniliklərin konkret milli eyniliyin quruluĢunda açılır. Yəni milli mədəniyyət həmiĢə tarixi nəticədir. Ġstənilən müxtəlif mədəniyyətin məcmusu
kimidir. Diğər
tərəfdən isə,
müasir dünya
multikulturaldır, yəni onu bir mədəniyyətə aid etmək olmaz. QloballaĢma Ģəraitində bu anlayıĢın aktuallığı elə bir yüksək həddə çatır ki, indi dünya qarĢısında artıq belə bir dilemma mövcuddur: multikulturalizm, yaxud arxaikləĢdirmə və mədəniyyətlərin toqquĢması (S. Xantinqton).
Aydındır ki, anlayıĢın aktuallığı onun tədqiqatının zəruriliyini Ģərtləndirir. Azərbaycanda multikulturalizm problemləri filosofların, mədəniyyətĢünasların, politoloqların və digərlərinin diqqət mərkəzindədir. Multikulturalizm problematikasının aktuallığı anlayıĢı bizim üçün müəyyən dərəcədə onunla izah olunur ki, biz onun dövlətlərarası münasibətlərdə kəskiliyi ilə hələ 80-ci illərin www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 199 sonlarında rastlaĢmıĢdıq. O vaxtki Sovet Ġttifaqında yaranmıĢ millətlərarası münaqiĢələr göstərdi ki, millətlərarası münasibətdə heç də hər Ģey yaxĢı deyil, beynəlmiləlçilik bu problemlərin həlli üçün kifayət etmir. O zaman aydın oldu ki, millətlərarası münasibətlər təkcə Ģaquli münasibətlərə yönəlmir və ictimai Ģüur millətlərarası münasibətlərin inkiĢaf prosesinə öz anlayıĢını ortaya qoyur.
O vaxtdan biz Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında problemləri bu və digər dərəcədə araĢdırmağa çalıĢaraq müəyyən təcrübə əldə etdik. DüĢünürük ki, bu digər ölkələrdən olan həmkarlarımıza maraqlı olacaq. Belə ki, multikulturalizm və onun milli mədəniyyətin inkiĢafında rolu, mədəniyyətlərin dialoqu mövzusunda çoxlu məqalələr var.* Qeyd etmək istərdik ki, bizim filosoflar Rusiya Akademiyası Fəlsəfə Ġnstitutundan olan həmkarları ilə multikulturalizm məsələlərinin həllinin dərk edilməsi, mədəniyyətlərin qarĢılıqlı əlaqəsi və digər mövzularda müntəzəm olaraq birgə tədqiqatlar aparırlar.
Etiraf etmək lazımdır ki, multikulturalizmin tədqiqi birinci növbədə kompleks, inzibati yanaĢma tələb edir və məsələ təkcə onda deyil ki, o, siyasi, beynəlxalq iqtisadi hüquqi, etik və digər aspektlərə malikdir. Hər bir mədəniyyət problemi inzibati əhəmiyyət daĢıyır.
Ġkincisi, multikulturalizmə aid hər bir yanaĢma müasir dünyada fəlsəfənin üstün məqsədi haqda eyniliyin dərk edilməsi, qiymətləndirməsi, milli eyniliyin olması, bu eyniliyin dəyiĢməsinin səbəbi, eyniliyin dərəcəsi və s. kimi məsələlər üzərində yenidən düĢünməyə, baĢ sındırmağa filosofları məcbur edir.
Üçüncüsü, bu sualın araĢdırılmasına dair fəlsəfi aspekt böyüməkdə olan nəslin tərbiyəsində digər mədəniyyətlərin nümayəndələrinə Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|