MahirəNərimanqızı
Yüklə 5,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar
www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs Mərkəz i Ümumi psixologiya. Psixologiya
185
emosional təəssüratdan baĢlayır. Bu zaman Ģəxsiyyət üçün əhəmiyyətli obyektə baxdıqda (proyeksiya olunduqda) həmin obyekt insanın sərvət meylləri ilə emosional təəssüratları arasında əlaqənin yaranmasına səbəb olur ki, bu da öz növbəsində konkret iĢin baĢa çatdırılmasına iradi cəhdi aktuallaĢdırır. Emosional təəssüratın özünün yaranması stereotiplərin, ustanovkanın dəyiĢməsi və ya pozulması, baĢqa sözlə gerçəkliyin əks olunma forması müvafiq hisslərin keçirilməsinə gətirib çıxarır. Məsələn, milli futbol komandamızın oyunu qələbə ilə nəticələndikdə yaranan emosional təəssürat bizdə iftixar hissi, uduzduqda isə narazılıq ilə bağlı hissi yaradır. Yaxud, iĢgüzar partnyorumuzla bağlı yeni əlaqənin yaranması ilə bağlı emosional təəssürat razılıq hissi keçirməyimizə, tamas alınmadıqda isə narazılıq hissinin yaranmasına səbəb olur. Beləliklə, hər cür emosional təəssürat öz modallığı və yönəliĢliyinə görə bir-birindən fərqlənən hisslər doğurur. Ġnsanın keçirdiyi bu cür fərqli hisslər onun iĢ və fəaliyyətinin «mexanizmi» ilə bilavasitə əlaqəyə malik olur.
Adətən, neytral hisslər olmur və ya belə demək mümkündürsə, emosional neytrallıq uzun ömürlü olmur. Ġnsan gah bir, gah da digər tərəfə meyilli olur və nəticədə ya müsbət, ya da mənfi hisslər keçirir. Modallığından asılı olmayaraq onların təzahürü həmiĢə müəyyən obyektə yönəlmiĢ olur. Bu zaman həmin obyektin harada olması əsas deyildir. Biz heç bir səbəb olmadan sevinmirik. Bizim hissi aləmimizin neqativizmi və ya pozitivizmi subyektiv və ya obyektiv səbəblərlə Ģərtlənir. Bu cür hissi yönəliĢlik və yaxud hissi proyeksiya olduqca vacibdir. Məhz bunun sayəsində proyeksiya olunmuĢ hissləri Ģəxsi sərvət meyilləri ilə əlaqələndirmək olar. Bunu müvafiq misallar əsasında aydınlaĢdıraq. Yerinə yetirdiyimiz iĢin keyfiyyəti ilə bağlı tənqidi fikirlər çox vaxt bizdə narazılıq, inciklik və ya pərtlik hissi yaradır. Öz ünvanımıza yönələn tənqidi dinləməklə biz həmin hissləri keçirməyə baĢlayırıq və onlar bizdə qalmır, Ģəxsi əhəmiyyət daĢıyan obyektlərin üzərinə keçir. Bu cür obyekt tənqidin irəli sürüldüyü Ģərait, ola bilsin ki, tənqid edilən adam və yaxud tənqid edən adam ola bilər. Bütün hallarda narazılıq və inciklik hissi tənqidin məzmunundan deyil, yaranma mənbəindən irəli gələ bilər. Bu zaman biz ya özümüzü pis iĢlədiyimizə görə danlayır, ya rəisin günahkar olduğunu düĢünür, ya yerinə yetirdiyimiz iĢi pisləyirik, lakin tənqidin məzmunu haqqında fikirləĢmirik. Ġnsan hissinin bu fenomeni məiĢət psixologiyası səviyəsində hamıya yaxĢı məlumdur. www.elmler.net -
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya 186 Təsadüfi deyildir ki, biz kimi isə tənqid etməyə baĢlarkən «inciməyin, lakin…» ifadəsini iĢlədir və tənqid etdiyimiz adamın tənqidin məzmununa diqqət verməli olduğunu və onu Ģəxsi səviyyəyə keçirməməyi qeyd edirik. Lakin bu ya faydalı arzu olaraq qalır, belə ki, simasız tənqid mümkün deyildir. Bu cür tənqid özünü göstərirsə bu artıq tənqid deyil, boĢ danıĢıqdır. Belliklə, aydın Ģəkildə təsəvvür etmək lazımdır ki, «proyeksiya olmamıĢ» hisslər olmur, əgər təzahür edərsə onlar artıq hisslər deyil, sadəcə olaraq emosional təəssürat – emosiyadır. Bu cür nəticəyə gəlmək olduqca vacibdir. Beləki, Bu bizim sonrakı addımı atmağımıza, proyeksə olunmuĢ hisslərin daima bizim sərvət meyllərimizlə əlaqələnməsinə kömək edir. BaĢqa sözlə, bizdən kimsə mütəəssir olur, öz hisslərini duyur və Ģəxsi əhəmiyyətli obyektə proyeksə edirsə, mütləq onları öz Ģəxsi sərvətləri ilə əlaqələndirir. Burada «əlaqələndirmək» anlayıĢını dəqiqləĢdirmək zəruridir. Beləki, bu iki aspektdə təzahür edə bilər. Birinci tip xarici (zahiri) əlaqələndirmə olub, burada əlaqələndirmə hisslərin zahiri proyeksləĢməsində təzahür edir, insan tərəfindən qiymətləndirilir, lakin həqiqi Ģəxsi sərvət səviyyəsinə qalxa bilmir. Bu cür hadisə çox vaxt sözdə fəallıq Ģəklində təzahür edir və «Belə də iĢ olar», «Bu heç bir çərçivəyə sığmır» və s. ifadələrində özünü göstərir, faktiki olaraq yalançı informasiya xarakteri daĢıyır. Xarici təzahür edən hisslər və onları müĢayət edən replika insanın həqiqi niyyəti, məqsəd və dəyərlərinə uyğun gəlmir. Buna görə də proyeksləĢdirilmiĢ hisslərin xarici və ya yalançı qarĢılaĢdırılması Ģəxsiyyətin sərvət özəyinin həqiqi qarĢılaĢdırılmasında aydın Ģəkildə fərqləndirilməlidir. Belə olduqda iĢ və hərəkətlərin həyata keçirilməsi ilə bağlı olan iradi cəhd aktuallaĢır. Bu da qarĢılıqlı əlaqələndirilmiĢ elementlər silsiləsində insan davranıĢının istiqamətini izah etməyə imkan verən son mərhələni təĢkil edir.
Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 1.
ġəxsiyyət nəyə deyilir? 2.
ġəxsiyyət, fərd və fərdiyyət anlayıĢlarını səciyyə- ləndirin. 3.
4.
ġəxsiyyət haqqında əsas nəzəriyyələr hansılardır? Onları səciyyələndirin. 5.
ġəxsiyyətin fəallığını təmin edən amillər hansılar- Yüklə 5,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|