Мащмуд аллащманлы
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TƏXƏLLÜSÜ VAQİF, NƏZMİ DÜRƏFŞAN
327 Sərxoş durub sarayından baxanda, Ağ gərdənə həmayillər taxanda, Gözə sürmə, qaşa vəsmə yaxanda, Canım eşq oduna qalanmaq gərək. (89, 39) Və yaxud da: Sallana-sallana dövlətxanadan, Bir çıxa boyuna qurban olduğum. Göydə mələk, yerdə insan gözəli, Sənsən, xoş xoyinə qurban olduğum. Hüsnün kitabını bülbüllər oxur, Yay qaşın bağrına xədəngin toxur, Həlqə birçəyindən yasəmən qoxur, Bənövşə muyinə qurban olduğum. (89, 55) Bir başqa nümunəyə diqqət yetirək və burada mətnin texnoloji sistemi bədii təsiri özünəməxsusluqla nizamlayır. Bir fitnə fellinin, üzü xallının, Bir şirin dillinin qurbanıyam mən. Bir qənd məqallının, ləb zülallının, Bir ağzı ballının qurbanıyam mən. (89, 65) Onu da əlavə edək ki, “xalq və klassik şeir ənənələri zəminində inkişaf edən XVIII əsr türkmən ədəbiyyatı (Dövlətməmməd Azadi və Nurmühəmməd Qərib Əndəlinin simasında) Məhtimqulu Fəraqi yaradıcılığı ilə yeni tarixi inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Məhtimqulu XVIII əsr klassik türkmən ədəbiyyatında realist şeirin əsasını qoymuşdur. Tədqiqatçılar haqlı olaraq onun sənətinin realist təsvir üsulu və dil-üslub xüsusiyyətlərinə görə M.P.Vaqif və A.S.Puşkin 328 yaradıcılığı ilə müqayisə edirlər. ...M.P.Vaqif Azərbaycan ədəbiyyatında, A.S.Puşkin rus ədəbiyyatında kimdirsə, müəyyən istisnalar nəzərə alınmazsa Məhtimqulu da türkmən ədəbiyyatında eyni funksiyanı yerinə yetirən görkəmli sənətkardır” (66, 410). S.Mümtazın Molla Pənah Vaqifi Rudəki, E.Quliyevin Məhtimqulu Fəraqi və A.S.Puşkinlə müqayisəsi əlbəttə Vaqif böyüklüyünün aydın- lığına, Azərbaycan şeirindəki yerinin ifadəsinə xidmət edir. S.Vurğunun “Rusiya şeirinin şah əsərini, çevirdim Vaqifin şirin dilinə” ifadəsi bütün tərəfləri ilə deyilənlərin eyni düşüncəni aşkarlamağa xidmət etdiyini aydınlaşdırır. Bütün bunlar XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatında təkcə Vaqif böyüklüyünü deyil, Azərbaycan şeirin ümumi mənzərəsini, gedən proseslərin istiqamətini və etnos təsəvvüründə nələrlə səciyyələndiyini müəyyənləşdirir. Məhtumqulu ilə Vaqif arasındakı tipoloji təhlillərin aparılması XVIII əsrdə ədəbi prosesin türk xalqlarındakı inkişaf texnologiyasını, bədii-estetik normatovlərin mənzərəsini bir bütöv olaraq ortaya qoyur. 329 SON SÖZ Beləliklə, Molla Pənah Vaqif yaradıcılığı ətrafında apardığımız təhlillər ciddi fakturanı, Azərbaycan ədəbiyyatının XVIII əsrə qədərki mənzərəsini və onun inkişaf istiqamətini aydınlaşdırmağa əsaslı material verir. Dövrün ictimai, siyasi, mədəni prosesləri, ədəbi-mədəni mühitdə baş verənlər müxtəlif səviyyələrdə Vaqif yaradıcılığında misra, bənd, bütöv mətn səviyyəsində özünün ifadəsini tapır. Məlum olduğu kimi, XVIII əsr Azərbaycan xalqının ictimai, mədəni həyatında xüsusi mərhələdir. Bu mərhələni şərtləndirən səbəblər birbaşa Qarabağ mühiti ilə şərtlənir. Onun ümumi mahiyyətində dayananlar (fərqi yoxdur siyasi və mədəni olsun) hamısı etnosun tarixinə və tarixi taleyinə hesablanır. Çünki müasir çağımızdan baxanda XVIII əsrdən bu yana olanların bir tərəf olaraq əsasında həmin dövrün özünün ziddiyyətləri, siyasi mühitdə baş verənlər dayanır. Vaqif məhz bir yaradıcı kimi, öz fəaliyyəti ilə həmin siyasi gərginliklərin, mədəni intibahın mahiyyətində dayanmış və olacaqlarda əsaslı rol oynamışdır. Mirzə Camalın, Əhməd bəy Cavanşirin, Rzaqulu bəyin, Mirzə Adıgözəlin və başqalarının verdiyi bilgilər tarixilik və baş verənlərə aydınlıq gətirmək baxımından əvəzsizdir. Bütün olanların əsasında bir tərəf olaraq Vaqif görünür. Onun şəxsiyyət kimi böyük nüfuzi, fitri istedadı, dövrünün elmlərinə bələdliyi bütün parametrlərdə mühitə təsirlə sonuclanırdı. Eyni zamanda bunlar bir bütöv olaraq Vaqifə münasibəti, Vaqif fenomenini müəyyənləşdirirdi. Siyasi mühitdə, ədəbi-mədəni çevrədə Vaqifin böyük siması məhz “hər oxuyan Molla Pənah olmaz” qənaətinə gətirib çıxarmışdır. Onu da əlavə edək ki, Azərbaycan 330 ədəbiyyatında hansısa yaradıcının adı ilə bağlanacaq müdrik kəlamın formalaşması olmamışdır. Xalqın sevgisindən və düşüncəsindən qopan bu kəlam elə böyük şairə münasibətin nümunəsidir. “Hər oxuyan Molla Pənah olmaz”ın informasiyası Vaqifin böyüklüyünə, ucalığına, xeyirxahlığına, şəxsiyyət kimi yüksək dəyərlərlə səciyyələnməsinə hesablanmışdır. Bunun arxasında sırf həyati olanlar, reallıqlar, Vaqif böyüklüyündən gələnlər dayanır. Məhz bunun nəticəsidir ki, xalq onunla bağlı əhvalatları, hadisələri, şeirlərini sinəsinə köçürmüş, yaddaşında yüz illər boyu yaşatmışdır. Onun faciəli şəkildə məhvinin də əsasında bu böyüklük, nüfuz durmuşdur. Ağa Məhəmməd şah Qacardan qurtaran Vaqif Məhəmməd bəy Cavanşirdən qurtara bilmədi. Çünki şairin böyük nüfuzu, hadisələrə fəal münasibəti ictima-siyasi, mədəni mühit üçün xüsusi çəkiyə malik idi. Vaqif yaxını M.V.Vidadiyə yazdığı şeirlərin birində məhz böyüklük anlamında xüsusi olaraq vurğulayırdı ki, “afəti-dəhr dəyər ol kəsə kim kamildir” deyirdi. M.V.Vidadi, Ə.Qaracadaği, Kərbəlayi Səfi Valeh, Alim və s. Vaqifin böyüklüyünü müxtəlif səviyyələrdə öz zamanında qeyd etmişlər. Məsələn, Alim “odur, bəli, hər elmdən xəbərdar, yoxdur dəxi babı” və yaxud da Ə.Qaracadaği “elmin mədənisən, gövhər kanısan” söyləyirdi. XVIII əsr Azərbaycan ədəbi-mədəni mühiti bütünlükdə ədəbiyyat tarixində xüsusi mərhələdir. Bu mərhələnin, fərqlənmənin başında Vaqif durmuşdur və bir qədər də dəqiq desək onu mərhələ formasına, düşüncəsinə gətirən Vaqif olmuşdur. M.P.Vaqif öz adı ilə bağlanacaq düşüncə modelinin, Vaqif əsrinin yaradıcısıdır. Min illər boyu yol gələn bədi fikir tariximizdə Vaqif dövrü qədər qaynar və eyni zamanda etnosun milli oyanışına hesablanmış mərhələ görünmür. Düzdür, 331 ədəbiyyatımızın, Nizami, Füzuli kimi möhtəşəm mərhələləri olmuşdur. Onların hər birisi öz genetikası, düşüncə sxemləri ilə orta əsrlərin bədii axarına istiqamət vermiş və meyar rolunu oynamışdır. Fundamental islam mədəniyyətinə, Şərqin bədii- estetik təfəkkür modellərinə əsaslanmaqla dünya şöhrətli əsərlər yaratmışlar. Vaqif məhz mədəniyyət yaradıcısı, ədəbiyyat qurucusu kimi XVIII əsrdə bədii söz karvanının yoluna çıxmış və öz istedadı ilə, “əlahiddə bəxşişi-ilahisi” ilə milli intibah modelinin konsepsiyasını müəyyənləşdirmişdir. Xalq düşüncəsində oturuşmuş Vaqif dili anlayışı məhz Vaqif milliliyinin mahiyyətidir. “Vaqif əsri” də bir termin olaraq bura daxildir. Bu səbəbdən də “inanıram ki, tədqiqat, yaradıcılıq baxımından Vaqifə təzədən qayıtmağın vaxtıdır. Bəlkə də yeni nəsil Vaqifi yeni gözlə, daha aydın və daha duru görə bilər. Və daha böyük həqiqətlər haqqında bütün çılpaqlığı ilə söz deyə bilər. O, ədəbiyyatımız və dilimiz üçün həyati göstəriş idi” (54). Ona görə də Vaqif yaradıcılığı bütünlükdə Azərbaycan ədəbiyyatının keçib gəldiyi yolu özündə ehtiva edir və “müqtədir şair”, “ədəbiyyatımızın banisi və müəssisi” kimi qənaətləri ortaya qoyur. Vaqif yaradıcılığının öyrənilməsi Dədə Qorquddan Qurbaniyə, Abbas Tufarqanlıya, oradan Vaqifə gələn yolun müəyyənliyidir. XVIII əsrdə Vaqif ucalığının əsasında bu xətt dayanır. S.Vurğun məhz bunun nəticəsi olaraq “o böyük şairin hər bir şeirini deyir laylasında bizim analar” söyləyirdi. Eyni zamanda əlavə edirdi ki, “səsinə səs verir dağda çobanlar”. Bu özlüyündə Vaqifin tutduğu və müəyyənləşdirdiyi, eyni zaman- da xudmətində dayandığı yoldur. “Səsinə səs verən” çoban- lardan gələn bayatıdı, nəğmədi. Ozandan / aşıqdan gələnlərdi. Çünki M.P.Vaqif dünyaya göz açdığı torpaqda aşıqların sazını- 332 sözünü dinləmiş, onların müqəddəs sənət dəyərlərindən boy qaldırmış, dediklərini sinəsinə yığmışdır. Daha doğrusu, ruhu ilə ora bağlanmış və oradan da böyük ədəbiyyatın yoluna çıxmışdır. Burada əlbəttə “Koroğlu”, “Aşıq Qərib”, “Abbas və Gülgəz”, “Əsli və Kərəm”, “Şahi İsmayıl”, “Tahir və Zöhrə” və s. kimi möhtəşəm abidələrdən gələn mədəniyyət layının, epos təsəvvürünün də müstəsna funksiyası vardır. M.P.Vaqif yaradıcılığında digər xətt Ə.Yasəvidən Y.Əm- rəyə, Y.Əmrədən Ş.İ.Xətaiyə, oradan da Vaqifə gələnlərlə bağlıdır ki, burada çox zəngin, həm də olduqca ciddi məsələlər özünə yer alır və genetikası ilə etnomilli düşüncəyə bağlanır. M.P.Vaqif özünəməxsusluğu və qüdrəti bu əvəzolunma- mazlıqla reallaşır. B.Çobanzadə, Ə.Abid, Y.V.Çəmənzəminli, S.Mümtaz, Ə.Müznib və s. ədiblərimiz bu xəttə ümumi şəkildə münasibət bildirmiş və konseptual xarakterli mülahizələr söyləmişlər, ancaq məsələnin mahiyyəti Vaqif / Vidadi timsalında axıra qədər açılmamışdır. Vaqif milliliyinin enerji qaynağı bir istiqamətdə Dədə Qorquddan gələnlərdisə, digər xətti Ə.Yasəvi, Y.Əmrə, Ş.İ.Xətai ilə bağlanır. Ədəbi-nəzəri fikir də daha çox məhz Vaqifi bu istiqamərdə təhlilə üstünlük verir. Vaqif yaradıcılığının mahiyyətində dayanan problemlərdən biri klassik ənənəyə sədaqət və onun klassik şeir texnologiyalarında apardığı islahatlardır. XVIII əsr Azərbaycan ədəbiyyatı səviyyəsində olan yeniləşmə özlüyündə Nizamidən, Füzulidən gələn möhtəşəmlik üzərində bərqərar olur. M.P.Vaqif Qarabağ ədəbi mühitində bu iki xəttin (həm klassik üslubun, həm də xalq şeiri ənənəsinin) ortaq nöqtələrini tapdı və hər iki düşüncə tipində özünün ölməz sənət abidələrini yaratdı. Sazdan muğama, qoşmadan qəzələ, müxəmməsə gəldi 333 və s. XVIII əsrdə bədii-estetik sferada texnoloji sistemin ifadə və düşüncə imkanlarını genişləndirdi. XVIII əsr Qarabağ ədəbi mühiti mühit fonunda bir qaynarlıqla, üslubların rəngarəngliyi ilə səciyyələnir. Vaqif bu mühitə göz açıb boya-başa çatdığı Qazaxdan sinəsi dolu gəlmişdi. Ərəb və fars dillərini mükəmməl bilməsi, dövrünün elmlərinə vaqif olması və elat həyat tərzinin ab-havası ilə coşub - kükrəməsi Qarabağ ədəbi mühitinə, Qarabağ xanlığına əlavə ovqat qatdı və içində olanlarla, fitri istedadı ilə həmin mühiti dolğunlaşdırdı, cana-qana gətirdi. Bir növ Qarabağ mühitində bir Vaqif vurğunluğu formalaşdırdı. Digər mühitlərin də istiqamətini bura yönləndirdi. Q.Zakir, M.Aşiq, C.Nəva, Aşıq Pəri və s. onlarla sənətkar onun istedadının parlaqlığından boy göstərdilər, XIX əsr Azərbaycan şeirinin inkişafının bu yolda dönməzliyinə qərar verdilər. Azərbaycan poeziyasının XVIII əsr mərhələsi Vaqif // Vidadi birliyində dolğunlaşır. Vaqif // Vidadi üzü Dədə Qorquddan gələn milli yaddaşın qan damarlarıdır və XVIII əsrdə heç bir əsrdə olmayacaq bir dolğunluqla boy göstərir. Vaqifin bir şəxsiyyət kimi formalaşmasında, istedadının parlamasında Vidadinin təsiri müstəsnadır. Bu M.P.Vaqifin yazışmalarında, müraciətlərində, ayrı-ayrı misra və bəndlərindəki münasibətində də görünür. Vidadi Vaqif üçün ağsaqqal, böyük idi. Ona görə də bu yaxınlıq Azərbaycan ədəbiyyatında əvəzolunmazlıq nümunəsidir. Vaqif və Vidadi bütün müstəvilərdə bir-birini tamamlayır və ümumilikdə Azərbaycan ədəbiyyatı üçün qaynağa çevrilir. Bütün bunlar Azərbaycan ədəbiyyatında Vaqif böyüklüyünü, əlçatmazlığını, Vaqifin millilik konsepsiyasını, fenomenliyini şərtləndirir. Vaqif isə etdikləri ilə gediləcək yolu müəyyənləşdirir. 334 ƏDƏBİYYAT 1. Abid Ə. Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı tarixi. Bakı, Elm və təhsil, 2016, 240 s. 2. Ağayev Ə. Əsrin tərənnümü. Bakı, Yazıçı, 1980, 231 s. 3. Ağayeva F. Klassik türkmən şeiri. Bakı, Bakı Universiteti, 2016, 300 s. 4. Axundov M.F. Bədii və fəlsəfi əsərləri. Bakı, Yazıçı, 1987, 368 s. 5. Axundov N. “Qarabağ salnamələri”. Bakı, Yazıçı, 1989, 232 s. 6. Araslı H. XVII-XVIII əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Bakı, Azərbaycan Universiyeyi nəşriyyatı, 1956, 326 s. 7. Arif H. Ömür gözləsə. Bakı, Gənclik, 1978, 350 s. 8. Aşıq Ələsgər. 2 cilddə, I c., Bakı, Elm, 1972, 326 s. 9. Aşıq Ələsgər. 2 cilddə, II c., Bakı, Elm, 1972, 326 s. 10. Aşıq Hüseyn Şəmkirili. Bakı, Gənclik, 1971, 94 s. 11. Aşıq Valeh. Alçaqlı, ucalı dağlar. Bakı, Gənclik, 1970, 94 s. 12. Azaflı M. Qoca Azaflıyam. Bakı, Nurlan, 2008, 760 s. 13. Azərbaycan aşıqları və el şairləri. II cilddə, I c., Bakı, Elm, 1983, 374 s. 14. Azərbaycan aşıqlaır və el şairləri. 2 cilddə, II c., Bakı, Elm, 1984, 544 s. 15. Azərbaycan məhəbbət dastanları. Bakı, Elm, 1979, 504 s. 16. Azərbaycan tarixi. Ən qədim dövrdən XX əsrin əvvəllərinə qədər. Bakı, Elm, 1993, 284 s. 17. Babayev Y. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi (XIII-XVIII əsrlər). Bakı, Elm və təhsil, 2014, 760 s. 18. Belinski V.Q. Seçilmiş məqalələri. Bakı, Gənclik, 1979, 226 s. 335 19. Belinski V.Q. Sobranie soçineniy v trex tomax. Tom I, Moskva, OQHZ, 1948, 747 c. 20. Berdimühəmədov Q. Məhtimqulu – insan qəlbinin mənəvi loğmanı. Məhtimqulu Fəraqi. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Elm və təhsil, 2014, 5-10 s. 21. Cavid H. Əsərləri. 5 cilddə, I c., Bakı, Lider, 2005, 256 s 22. Cavanşir Ə. 1747- 1805 illərdə Qarabağ xanlığının siyasi vəziyyətinə dair. Bakı, Elm, 1961, 53 s. 23. Cəfər M. Sənət yollarında. Bakı, Gənclik, 1975, 368 s. 24. Cəfərov N. Klassiklərdən müasirlərə. Bakı, Çaşıoğlu, 2004, 272 s. 25. Cəfərov N. Molla Pənah Vaqif. Bakı, Renessans-A, 2017, 240 s. 26. Cəfərov N. Türk xalqları ədəbiyyatı. Qədim dövr. 4 cilddə, I c., Bakı, Çaşıoğlu, 2006, 320 s. 27. Cümə M. Əsərləri. Bakı, Maarif, 1995, 493 s. 28. Çəmənzəminli Y.V. Əsərləri. 3 cilddə, III c., Bakı, Elm, 1977, 327 s. 29. Çəmənzəminli Y.V. Əsərləri. 3 cilddə, II c., Bakı, Avrasiya press, 2005, 664 s. 30. Çəmənzəminli Y.V. Əsərləri. 3 cilddə, III c., Bakı, Avrasi- ya press, 2005, 440 s. 31. Çobanzadə B. Seçilmiş əsərləri. V cilddə I c., Bakı, Şərq- Qərb, 2007, 336 s. 32. Dadaşzadə A. XVIII əsr Azərbaycan lirikası. Bakı, Elm, 1980, 226 s. 33. Dadaşzadə A. Vaqif həyatı və yaradıcılığı. Bakı, Elm, 1966, 190 s. 34. Dastani-Əhməd Harami. Bakı, Şərq-Qərb, 2004, 120 s. 336 35. Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Bakı, Maarif, 1992, 477 s. 36. Əfəndiyev P. Azərbaycan folklorşünaslığının problemləri. Bakı, Elm və təhsil, 2011, 336 s. 37. Əfəndiyev P. Molla Pənah Vaqif və Molla Cümə. “Kredo” qəzeti, 12 iyul, 2014. 38. Əfəndiyev P. Molla Cümə (həyat və yaradıcılığı). Bakı, Ləman, 2017, 364 s. 39. Əliyeva F. Əmrah dastanının türkmən versiyası: genezisi və formalaşması. Bakı, Elm və təhsil, 2011, 312 s. 40. Əmrə Y.Güldəstə. Bakı, Yazıçı, 1992, 232 s 41. Hacılı A. Bayatı poetikası. Bakı, Elm, 2000, 162 s. 42. Hacıyev A. Ədəbiyyatşünaslığın əsasları. Bakı, ADPU, 2005, 367 s. 43. Hacıyev T. “Dədə Qorqud kitabı”: tariximizin ilk yazılı dərsliyi. Bakı, Elm və təhsil, 2014, 344 s. 44. Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri. Ağa Məhəmməd şah Qacar. İki cilddə, I c., Bakı, Lider, 2005, 504 s. 45. Həbibbəyli İ. Erkən yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli yaradıcısı. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiya- sının Xəbərlər məcmuəsi. 2017, № 1, s. 4-9. 46. Həkimov M. Aşıq sənətinin poetikası. Bakı, Səda, 2004, 609 s. 47. Hüseyn M. Ədəbiyyat və həyat. Bakı, Yazıçı, 1989, 512 s. 48. Hüseyn S. Ədəbiyyat məcmuəsi. “Dirilik” jurnalı, 1915, № 16 49. Hüseynov M. Dil və poeziya. Bakı, Elm, 2008, 434 s. 50. Gəncəvi N. Azərbaycan klassik ədəbiyyatə kitabxanası. IV c., Bakı, Elm, 1985, 640 s. 51. Gözəllik suyu. Bakı, Gənclik, 1991, 472 s 52. Füzuli M. Heyrət ey büt... Bkı, Gənclik, 1989, 224 s. 337 53. Xaqani. Seçilmiş əsərləri Bakı, Yazıçı, 1987, 647 s. 54. Xələfli Ə. Dilin Vaqifi – Vaqifin dili. “Kredo” qəzeti, 6 fevral 2015-ci il, № 06 (814). 55. Kazımov Q. Ulu zirvə: haqq aşiqi, el şairi Dirili Qurban – Qurbani. Qurbani. Bakı, Bakı Universiteti. 1990, s. 3-36. 56. Kəngərli-Əliyeva G. “Vaqif”: yaradıcı şəxsiyyət, tarixi obraz kimi. “Kredo” qəzeti, 6 fevral 2015-ci il (№ 06 (814). 57. Kərimov R. Qasım bəy Zakir və müasirləri. Bakı, Elm və təhsil, 2013, 252 s. 58. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı, Gənclik, 1978, 184 s. 59. Koroğlu. Bakı, Elm, 1956, 454 s. 60. Köçərli F. Azərbaycan ədəbiyyatı. 2 cilddə, I c., Bakı, Elm, 1978, 598 s. 61. Qaibov H.Ə. Azərbaycanda məşhur olan şüəranın əşarına məcmuədir. 2 cilddə, II c., Bakı, Elm, 1989, 248 s. 62. Qarabaği M.Y. Məcmueyi-Vaqif və müasirini-digər. Bakı, Şuşa, 1999, 152 s. 63. Qarabaği S.S. Əsərləri. Bakı: Elm və təhsil, 2014, 304 s. 64. Qasım X. 46 şeir. Bakı, Gənclik, 1975, 63 s. 65. Qasımzadə F. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı, Maarif, 1966, 486 s. 66. Quliyev E. Türk xalqları ədəbiyyatı. Bakı, Apostorof, 2014, 612 s. 67. Qurbani. 55 şeir. Bakı, Gənclik. 1972, 64 s. 68. Qurbani. Bakı, Bakı Universiteti. 1990, 280 s. 69. Məhəbbət dastanları. Gəncə, Gəncə poliqrafiya, 2007, 502 s 70. Məhtimqulu Fəraqi. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Elm və təhsil, 2014, 600 s. 338 71. Muğanna İ. Seçilmiş əsərləri. 6 cilddə, II c., Bakı, Avrasiya Press, 2009, 432 s. 72. Müctəhidzadə M. Riyazül-aşiqin. Bakı, Azərbaycan, 1995, 247 s. 73. Müxtəsər Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. I c., Bakı, EAAF, 1943, 288 s. 74. Mümtaz S. Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları. Bakı, Yazıçı, 1986, 445 s. 75. Mümtaz S. Rudəki və Molla Pənah Vaqif. “Füqəra füyu- zatı” jurnalı, 1920, № 2, səh. 18-21 76. Müznib Ə. Azərbaycan ədəbiyyatından seçmələr. I kitab, Bakı, Elm və təhsil, 2011, 348 s. 77. Nəvvab M.M. Təzkireyi Nəvvab. Bakı, Azərbaycan, 1998, 560 s. 78. Nigari S. Xaki-payin taci-sərim. Bakı, Azərbaycan, 2004, 336 s. 79. Osmanlı V. Qədim türk ədəbiyyatı (VI-X əsrlər). Bakı, Sabah, 2008, 244 s. 80. Osmanoğlu S. Ata ocağı. Bakı, Yazıçı, 1990, 72 s. 81. Rəsulzadə M.Ə. Azərbaycan şairi Nizami. Bakı, Azərnəşr, 1991, 232 s. 82. Sarıvəlli O. Seçilmiş əsərləri. 3 cilddə, II c., Bakı, Azərnəşr, 1974, 252 s. 83. Səfərli Ə., Yusifli X. Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı, Ozan, 1998, 632 s. 84. Şah İsmayıl Xətai. Əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1976, 198 s. 85. Şamil Ə. Axısqalı Xəstə Hasan. Bakı, Elm və təhsil, 2012, 248 s. 86. Şamil Ə. Çıldırlı Aşıq İrfani. Bakı, Elm və təhsil, 2016, 152 s. 87. Şmelyov D.N. Slovo i obraz. Moskva, Nauka, 1964, 120 s. 339 88. Tanrıverdi Ə. “Koroğlu”nun şeir dili. Bakı, Elm və təhsil, 2015 256 s. 89. Vaqif M.P. Əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1957, 248 s. 90. Vəliyev V. Azərbaycan folkloru. Bakı, Maarif, 1985, 414 s. 91. Vidadi. Əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1977, 106 s. 92. Vurğun S. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə, I c., Bakı, Azərnəşr, 1976, 286 s. 93. Zakir Q. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Yazıçı, 1984, 384 s. 94. Zakir Q. Əsərləri. Bakı: Azərnəşr, 1953, 478 s. 95. Залыгин С. Интервью у самого себя. Москва, Совет- ский писатель. 1970, 239 s. 340 Nəşriyyat direktoru: Xanlar Həsənli Nəşriyyat redaktoru: Alparslan Öztürk Səhifələmə və dizayn: Alim Həsənov Korrektor: Sevinc Alıyeva Mahmud Allahmanlı TƏXƏLLÜSÜ VAQİF, NƏZMİ DÜRƏFŞAN m o n o q r a f i y a Ləman Тцжкшннфе Зщдшйкфашнф ЬЬС-вə юфз увшдьшжвшк. Ащкьфеэ: 60 84 1 16 . Жцкеш юфз мцкцйш 17,3. Ешкфоэ 100 341 тъычц. Ышафкшж №086 Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|