Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
59 verdim ki, Məhəmməd dayını Balakənə, İti Tala kəndinə çat- dırsın. Rauf Əfəndiyevlə əlaqədar başqa bir əhvalat da qeyd et- mək istəyirəm. Mən Baş Göynükdə olarkən eşitdim ki, Reyhan xanımda Molla Cümənin şeirlərindən ibarət bir əlyazması var. Ancaq heç kimə vermək istəmir. Mən dolayısı ilə Reyhan xanı- ma xəbər göndərdim. Ancaq eşitdim ki, o, əlyazmasını mənə də vermək istəmir. Bu əhvalatı Rauf müəllim eşidir. Rauf müəllim məni çağırıb dedi ki, Reyhan xanımın ən yaxın qohumu mənimlə dostdur. Onun vasitəsi ilə mən o əlyazmanı alacağam. Zəkəriyyə Əzizov Şəkidə Rauf müəllimlə oxuyub, indi çox dostdurlar. Zəkəriyyə müəllim Raufun xahişi ilə əlyazmasını Reyhan xanımdan alıb mənə bağışladı. Bu isə ən böyük əlyazmalarından biridir. Bunun haqqında kitabda yazmışam. Mən arxivdən Rauf müəllimin mənə yazdığı iki məktubunu tapmışam. Bunlardan başqa Molla Cümənin nəvəsi Mövlud Əzizovun mənə ünvanladığı məktub vardır. Onları kitaba daxil edirəm. Mövlud müəllim mənə ünvanladığı məktubunda yaz- mışdır: “Paşa müəllim, sizə məlum olsun ki, bu yaxınlarda babamın şəkli tapılıb. Qaxdan həkim Calal kişinin qızı verib. Axtıda (Dağıstan R.Ə.) 1914-cü ildə çəkilib. Mən Qaxda olarkən həkim Əzizin arvadında Molla Cümənin şəkli oldu- ğunu dedilər. Düzü mən Əziz doktoru tapa bilmədim. Sonralar mətbuatda aşığın şəkli haqqında məlumat çıxdı. Şəkli də çap eləmişdilər. Orada yazılmışdır: ... “Q.Hüseynovla Ə.Əsgərov Zaqatalaya gəldilər. Doğrudan da Calal kişinin qızı Firəngiz xanım atası ilə Molla Cümənin 1912-ci ildə Axtıda (Dağıs- tanda) müalicə günlərində çəkdirdikləri şəkli əziz xatirə kimi saxlayırmış”. Şəkil də məqalənin yanında verilib. Artıq aşığın əsərlərindən ibarət iki kitab çap eləyib oxucuların ixtiyarına vermişdim (1966, 1983). Yay aylarında, tətil zamanında birdən məni qayğı götürdü. Nə üçün mən aşığın əlimdə olan bütün əsərlərini toplamayım. Onun necə deyərlər külliyatını hazırlamayım. Çox böyük həvəs və məsuliyyət tələb 60 edən bu işin öhdəsindən gəlmək üçün işə başladım. Axı indiyə qədər aşıq Ələsgər də daxil olmaq şərti ilə heç bir aşığımızın sözün həqiqi mənasında elmi külliyatı ortaya qoyulmamışdı. Molla Cümənin bütün şeirlərini yığdım, düzdüm. Topladığım nümunələri əlyazmaları və qeydlərimi ortaya qoyub tərtibata başladım. Çoxlu çətinliklərlə rastlaşdım. Deyəsən aşığın əlimdə olan bütün şeirlərini bir yerə toplaya bilmişəm. Çoxlu müqa- yisələr, dəqiqləşdirmələr apardım. Aşıq sənətimizdə deyəsən ilk elmi-müqayisəli külliyat Molla Cüməyə nəsib olmuşdu. Çox əziyyət çəkməli oldum. Molla Cümənin bütün əsərlərində işlənən mifoloji, ictimai adları toplayıb aşkarladım. Gözəl bir lüğət tərtib elədim. Geniş bir müqəddimə yazdım. Makinaya verdim. 800 səhifə alındı. Beləliklə, böyük zəhmətin bəhrəsi kimi aşığın əsərlərinin külliyatı hazırlandı. İndi fikirləşdim ki, haraya, hansı nəşriyyata aparım. Qərara gəldim ki, “Yazıçı”ya aparacağam. Getdim, direktor Faiq Məlikov idi. Məni çox yaxşı qarşıladı. Şöbə müdiri İsgəndərzadəni çağırıb tapşırdı ki, nəzərdə tutsun. Bir müddətdən sonra Faiq müəllim dünyasını dəyişdi. Yerinə Əkrəm Əylislini qoydular. O, mənə açıqcasına dedi ki, bizim çap eləməyə imkanımız yoxdur. Əlyazmasını tələb elədim, iki gün axtardılar tapa bilmədilər. Özüm şəxsən arxivə gedib axtardım, 800 səhifəlik əlyazmamı mənimsəmiş- dilər. Əkrəm Əlisli də heç məhəl qoymadı, üzr də istəmədilər. Əlyazmamın məndə ikinci nüsxəsi var idi. Onun əsasında yenidən makinada yazdırdım. İndi mən nə edim, başıma nə çarə çəkim, hara gedim, əlacım kəsilib “Maarif” nəşriyyatına getdim. Oranın direktoru mənim sevimli tələbəm Allahverdi Eminov idi. Şöbə müdiri də yenə yaxşı tələbələrimdən olan İmran Abbasov idi. Allahverdi müəllim Molla Cümənin külli- yatını “Maarif” nəşriyyatının tematik planına daxil elədi. Elə oldu ki, Allahverdi müəllim nəşriyyatın direktorluğundan çıxdı. Mən heç görmədiyim, adını belə heç eşitmədiyim Ziya Abdullayevi direktor təyin elədilər. Onun qəbuluna getdim. O, mənə qəti cavab verdi, biz Molla Cüməni o həcmdə çap eləyə 61 bilməyəcəyik. Kitabın yarısını götürün. Mən isə sakitcəsinə dedim: Ziya müəllim, kitabın yarısı artıq çap olunub. Bu isə Molla Cümənin bütün əsərlərinin külliyatıdır. O, mənimlə kobud danışdı, mən heç gözləməzdim. Çox zəhmət çəkdim, hətta nazirin yanına da getdim. Şəki şəhərinin rəhbər şəxslərinə məktub yazdım. Məktub “Şəkinin səsi” qəzetində çap olundu. Hər yerdən əlim üzüldü. Birdən yadıma Elçin Əfəndiyev düşdü. Elə bu yaxınlarda Elçin müəllimə yenicə çap olunmuş kitabımı vermişdim. Nəhayət Nazirlər Sovetində Elçin Əfəndiyevin qəbuluna getdim. O, məni çox yaxşı qəbul elədi. Dedi ki, sizi yaxşı tanıyıram. Bu yaxınlarda sizin “Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı” dərsliyiniz haqqında mətbuatda çıxış eləmişəm. Dərdimi danışdım. Elçin müəllimin köməkçisi yanımda idi. Adı da Rasim idi. Elçin müəllim Rasimə dedi ki, direktorun nömrəsini yığ. Rasim isə bilmirəm nə dedi. Onda mən dilləndim ki, əzbərdən bilirəm. Rasim yığdı. Elçin müəllim birbaşa direktorla danışdı. Dedi ki, Paşa Əfəndiyev bizim yaxşı folklorşünasımızdır. Zəhmətkeş alimdir. Uzun illər çox zəhmət çəkib Molla Cümənin şeirlərini toplamışdır. Bu folklordur. El sərvətidir. Paşa Əfəndiyevin şəxsi yaradıcılığı deyil. Paşa müəllimin kitabını olduğu kimi çap eləyin. Mən Elçin müəllimə minnətdarlığımı bildirərək qayıtdım. Bir ay, daha çox keçdi. Kitab yerindən tərpənmir, direktor işi uzadır. Mən yenə işə qarışdım, dedim yenə Elçin müəllimin yanınamı gedim. Bir neçə gündən sonra kitabı mətbəəyə göndərdilər. Beləliklə, ömrü faciə ilə başa çatan böyük sənətkarın külliyatı dünyaya göz açdı. Kitab böyük əks-səda doğurdu. Bu nəşrin çox qəribə taleyi olub. Bu kitabın daha təkmilləşdirilmiş nüsxəsi Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə 25 min nüsxə çap edilib. Bütün Azərbaycan kitabxanalarına pulsuz hədiyyə verilmişdir. Hazırda Molla Cümənin bu külliyatı Almaniyanın Halle şəhərində kitabxanada saxlanılır. Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|