Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı
Şəkil 2.41. Korlissin buxar maşını.
məkdə olan Avropa ölkələrinə ABŞ dəzgahlarının axını başlanır. Brown&Sharpe və Pratt&Vhitney ABŞ firmaları, hətta ABŞ dəzgahqayırmasının banilərindən sayılan Sellers firmasını ötərək böyük miqdarda dəzgah və başqa maşınlar satırlar. Brown&Sharpe firması 1833-cü ildə Braun tərəfindən yaradılmışdır. Öncə saatların təmiri ilə məşğul olan firma sonralar ölçü alətlərinin istehsalına keçir. 1853-cü ildə Braunun firması Şarp ilə birləşir. Bu firmada o vaxt 14 işçi çalışırdı. Sənaye inqilabı
Şəkil 2.42. Universal pardaq dəzgahı, Brown&Sharpe firması.
60-cı illərin əvvəlində firma ölçü kalibrlərinin hazırlanması ilə məşğul olur. 1872-ci ildə firmada 300 nəfər, 1900-cu ildə isə artıq 1500 nəfər çalışırdı. Firmanın hazırladığı dəzgah və ölçü alətlərinin dəqiqliyi ona dünya şöhrəti gətirmişdir. 1861-ci ildə firmada universal frez, 1874-cü ildə universal dairəvi pardaq, 1878-ci ildə vertikal və horizontal pardaq dəzgahları və 1880-ci ildə torna-revolver avtomatı hazırlanır (şəkil 2.42). Dəzgahlardan əlavə bu firmada tikiş maşınları da istehsal olunurdu. Tikiş maşınlarının istehsalı, Brown&Sharpe firmasında frez və pardaq dəzgahlarının hazırlanmasına böyük təsir göstərmişdir. Amerikada torna dəzgahlarının avtomatlaşdırılması istiqamətində
kosntruksiyalar XIX əsrin ortalarına təsadüf edir. 1845-ci ildə Stiven Fik (ingl. Stephen Fitch) Middlefield şəhərində ilk dəfə olaraq revolver başlığı ilə işləyən torna dəzgahını layihələndirir (şəkil 2.43). Tapançanın hazırlanması üçün çoxlu sayda vint lazım idi. 30000 tapançanın istehsalı üçün dövlətdən sifariş alan Fik onun hissələrini kütləvi şəkildə istehsal Sənaye inqilabı
etmək üçün yeni dəzgah işləyir. Eyni əməliyyatın sabit məhsuldarlıqla bir neçə min dəfə təkrar olunması və bunun üçün ixtisası aşağı olan işçilərin tətbiqi yalnız avtomatlaşdırılmış prosesdə mümkün idi. Bu prosesi yerinə yetirmək üçün işlənmiş revolver başlıqda, tapançaların istehsalında müxtəlif səthləri pəstahın bir yerləşməsində emal etmək üçün 8 müxtəlif alət bərkidilirdi. Revolver torna dəzgahı alətin dəyişilməsi üçün lazım olan vaxtı minimuma endirərək, həm də məhsuldarlığın artırılmasına imkan yaratmışdır [2.2, 2.5, 2.25]. 1873-cü ildə başqa bir amerikalı mühəndis Kristofer Spenser (ingl. Christopher Spencer) avtomatik işləyən dəzgahı ixtira edir. Spenserin bu dəzgahı, sonralar Hartford Machine Screv Co. firmasında istehsal edilir. Spenser revolver başlığının avto- matik işləməsi üçün sərt yumrucuqlardan istifadə etmişdir. Yumrucuqlar mər-
kəzlərin alt hissəsində, uzununa yerləşmiş valın köməyi ilə gedişdən asılı olaraq döndərilirdi. Alə- tin gedişinin sonunda başlıq sürətlə
əvvəlki vəziyyətinə gətirilir və başlıq bir alət qədər dönür. Sonralar Spenser dəzgahları Pratt&Vhitney firmasında istehsal olu- nur. Avtomatik idarə olunan revolver torna dəzgahlarının yaranması ilə dəzgahqayırma yeni bir səviyyəyə çataraq, mexaniki emalda avtomatlaşdırmanın inkişaf etdirilərək başqa üsullara da tətbiq olunması üçün şərait yaratmışdır. Pratt&Vhitney firması 1860-cı ildə tekstil maşınlarının hissələrini
Şəkil 2.43. Torna-revolver dəzgahı, 1845. Sənaye inqilabı
hazırlamaq üçün Eymos Vitni və Fransiz Pratt (ingl. Amos Whitney və Francis Pratt) tərəfindən yaradılmışdır. Hər iki təsisçi Kolt və Linkolnun firmalarında çalışmışdılar (şəkil 2.44). Bu firma 1869-cu ildə 350000 dollar kapitalla dəzgah və alət istehsalı üçün yenidən təşkil olunur. Firma ölçü alətlərini hazırlayaraq, dəzgahların dəqiqliyini artırmaqda böyük rol oynamışdır.
Şəkil 2.44. Vitninin düzəltdiyi universal frez dəzgahı, Linkoln firması.
Bundan əlavə, Pratt&Whitney firması silah istehsalı üçün xüsusi dəzgahlar da hazırlayır (şəkil 2.45). 1900-cu ildə bu firmada 1200 işçi çalışırdı. ABŞ dəzgahqayırmasının şöhrəti Morze tərəfindən spiral burğuların ixtirası ilə daha da güclənmişdir. Morze 1864-cü ildə Nyubedford şəhərində Tvist Drill and Machine Co. firmasını yaradır [2.25].
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|