Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı
1873-cü ildə Vyanada keçirilən dünya sərgisində ABŞ pavilyonu çoxlu sayda dəzgah və alətlərlə dolu idi [2.25] . Sərgidə təmsil olunan firmaların sayının çox olmasına baxmayaraq, burada yeni elə bir şey nümayiş etdirilməmişdir.
a) bir şpindelli
b) çox şpindelli
Şəkil 2.45. Vertikal burğulama dəzgahları, Pratt&Whitney Co., 1865-67. ABŞ dəzgahlarının Almaniya və Avstriyaya gətirilməsində Vyana sərgisinin rolu böyük olmuşdur. Buna səbəb, sərgidə göstərilən dəzgahların Paris sərgisindəkinə nisbətən yüksək dəqiqliyə malik olması idi. Bu sərgidən sonra, bir neçə milyon dollarlıq dəzgah alınaraq, Avropaya idxal edilir. 1876-cı ildə Filadelfiyada keçirilən sərgidə avropalıların gözlədiyi yenilik baş
vermişdir (şəkil
2.46). Mütəxəssislərin fikrincə, ABŞ-ın nümayiş etdirdiyi texnikanın əsasında artıq inkişaf etmiş sənaye dururdu. Filadelfiyada başqa maşınlarla bərabər ağac emal edən dəzgahlar da eksponatlar arasında idi. Metalkəsən dəzgahlar Avropada istehsal olunan dəzgahlara nisbətən
Sənaye inqilabı
ucuz idi. Bunun səbəbini mütəxəssislər dəzgahlarda içi boş gövdələrin tətbiqi nəticəsində az metal tutumu ilə əlaqələndirirdilər. Metalkəsən dəzgahlarda konstruktiv dəyişiklər əsasında, torna və pardaq dəzgahlarının universallaşdırılmasına nail olunmuşdur. Filadelfiyada keçirilən sərgidə Avropa maşınqayıranları artıq başa düşdülər ki, onlara qarşı böyük rəqabət yaranmışdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki,
ABŞ-da keyfiyyətli dəzgah istehsal edən firmaların sayı o qədər də çox deyildi. Bir çox firmalar yalnız istehsal olunmuş
dəzgahların üzünün köçürülməsi ilə məşğul idilər. O dövrdə ABŞ-da maşınqayırmada plagiat başqa dövlətlərə nisbətən yüksək idi [2.25] .
firmalar daim
öz məhsullarını təkmilləş- dirmək
məcburiyyətində idilər. ABŞ-dan Avropaya əsasən keyfiyyətli dəzgah ixrac edildiyindən, burada Amerika maşınları haqqında müsbət fikir hökm sürürdü. Orta səviyyəli ABŞ dəzgahları haqqında məlumatı, 1867-ci ildə “Scientic America” jurnalında Vatsonun məqaləsindən görmək olur. O yazırdı ki, torna dəzgahları nazik spindelə malik idilər. Üstyonuş dəzgahları zəncir ötürməsi ilə işləyirdilər. Ümumiyyətlə, köhnə dəzgahlara sənayedə çox rast gəlinirdi. Əsasən müstəvi səthlərin emalı keyfiyyətsiz idi. Şaberləmə istehsalda çox az tətbiq olunurdu, çox vaxt
Sənaye inqilabı
emal olunmuş səthlərin keyfiyyəti aşağı olurdu. Bundan əlavə, ABŞ dəzgahlarının dizaynlarının aşağı səviyyədə olması da mütəxəssislər tərəfindən tənqid edilmişdir. Dəzgahların gövdələri yüngül materialdan hazırlanmış, yöndəmsiz qaynaq edilmiş və zövqsüz rənglənmişdilər [2.25]. Ancaq bu əlamətləri bütün ABŞ dəzgahqayırmasına aid etmək olmazdı. “Engineering” jurnalı ABŞ-da istehsal olunan dəzgahları 3 qrupa bölmüşdür. I qrupa Filadelfiyada istehsal olunan dəzgahlar aid idilər. Bu dəzgahlar ingilis tipli olub yüksək dəqiqiliyi və qiyməti ilə fərqlənirdilər. II qrupa Nyu Englandın şərq statlarında istehsal olunan dəzgahlar aid edilirdilər. Bu dəzgahlarda ixtisaslaşma nəzərə çarpırdı. Onlar bazar tələblərinə uyğunlaşdılırılmış və ucuz idilər. III qrupa qərb statlarında hazırlanan dəzgahlar daxil idilər. Bu statlarda dəmir emalı dəzgahlarının yaşı az idi. Burada yerləşən firmaların bir hissəsi xüsusi dəzgahların, bir hissəsi isə elə əvvəldən ingilis nümunəsi əsasında dəzgah istehsalı ilə məşğul idilər. 1870-ci ildə ABŞ xammalının istismarı və immiqrantların sayı yüksək həddə çatır. Bir çox maşınqayırma müəssisələri kimi dəzgahqayırma fabrikləri də tədricən qərb tərəfə köçməyə başlayırlar və bu günkü Çinçinati mərkəzi yaranır. 70 − 80-ci illərdə burada aşağı iş stilinə malik olan, ancaq yüksək keyfiyyətli məhsullar meydana gəlmişdir. 1874-cü ildə Çinçinati firması burada mövcud olan Holz&Mueller firmasının bazasında təmir
emalatxanası kimi
yaradılmışdır. 80-ci illərdə vint, yiv burğularının hazırlanması ilə məşğul olan bu firmada öncə frez, daha sonra isə (1888) universal alətitiləyən dəzgahlar istehsal olunmağa başlayır. Əsrin sonuna qədər Çinçinati firması 4000 frez dəzgahı, 2000 pardaq dəzgahı hazırlayır. 1874-cü ildə yaradılmış The Bickford Drill and Tool Co. firması burğulama dəzgahları üzrə ixtisaslaşır. İlk müasir konstruksiyaya malik olan radial və şaquli burğu dəzgahları hazırlanır. 70-ci illərdə ABŞ-da dəzgahlar üçün sistematik təbliğat aparılırdı. ABŞ zavodlarında xaricdən gələn qonaqlar üçün sexlər açıq idi. Sellers,
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|