“Матн лингвистикаси” фани бўйича ўқув қўлланма яратилмоқда

o‘qituvchi
va bunga parallel ravishda 
o‘ttiz bola
,
domla
- 
yuz 
talaba
, 
notiq
- 
ming tinglovchi
, 
qalamkash
- 
o‘n ming
, 
yuz ming 
kitobxon
. Bu matndagi qiyos pog‘onama-pog‘ona «kengayib 
boruvchi» leksik-semantik birliklar fonida yanada aniq ifodasini 
topgan: 
1. 
Muassasalar: 
maktab→dorilfunun→ijtimoiy-ijodiy 
maktab, ya’ni hayot
; 
2. Kasb egalari: 
o‘qituvchi→domla→notiq→qalamkash
;
3.Miqdor: 
o‘ttiz→yuz→ming→o‘n ming, yuz ming
. Ohang 
ham shunga muvofiq ko‘tarilib boradi. 
Matn komponentlari o‘zaro 
kontakt
va 
distant aloqa
ga 
kirishadi. 
Oradan uch-to‘rt kun vaqt o‘tdi. Bolaga telefonimni bergan 
edim. Qo‘ng‘iroq qilmadi. Bir kuni yana uyushmaga kelsam, xuddi 
o‘sha kitob do‘koni oldida turibdi
(Sh.Xolmirzayev).
104
Bu matnda 
104
Шукур Xолмирзаев.
Сайланма. Ҳикоялар. 2-жилд. -Тошкент: Шарқ, 2005.

---

birinchi va ikkinchi, ikkinchi va uchinchi, uchinchi va to‘rtinchi 
gaplar orasidagi aloqani 
«kontakt aloqa»
, birinchi va uchinchi, 
birinchi va to‘rtinchi gaplar orasidagi aloqani 
«distant aloqa»
deymiz.
d=(a+b)+(b+c)+(c+d) 
 
k=(a+c)+(a+d) 
Bunday aloqani quyidagi leksik-grammatik vositalar yuzaga 
chiqaradi: 
1. Kesimlik shakllari yordamida birikish
. Fe’l-kesimlarning 
bir xil zamonda shakllanganligi matn butunligini ta’minlaydigan 
vositalardan hisoblanadi.
Olimlar hisoblab chiqishgan. Pushkin o‘z asarlarida 21 ming 197 
ta betakror so‘z 
ishlatgan
. SHekspir salkam 20 mingta, Servantes 18 
mingga yaqin, Alisher Navoiy esa 1 million 378 ming 660 ta so‘z, shu 
jumladan 26 mingta betakror so‘z 
ishlatgan
. Boisi, buyuk bobomiz 
faqat turkiy emas, forsiy, arabiy, urdu, xitoy, mo‘g‘ul va boshqa 
tillardagi so‘zlardan ham mahorat bilan