Mavzu : falsafa taraqqiyoti bosqichlari reja



Yüklə 0,56 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/27
tarix19.03.2022
ölçüsü0,56 Mb.
#84598
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27
2-мавзу маъруза материали

Ar- 

Shopengauer

(1788—1860)dir.  Shopengauer  olamdagi  barcha  mavjud  narsalarni  irodaning 

namoyon  bo‘lishi,  irodani  esa  ongsiz  ko‘rko‘rona  intilish  tarzida  tushunadi.  Mahpuqotlarning 

instinktlari,  xatgi-harakatlari  —  irodaning  namoyon  bo‘lishidir.  Inson  faoliyati  ham  aqpdan 




13 

 

begona  bo‘lgan  irodaning  natijasidir.  Shuning  uchun  inson  mohiyati  irratsional  asosga  ega.  Aql 



esa tasodifiydir. Inson hayoti doimo aylanib turgan iroda g‘ildiragiga bog‘likdir.  

 Shopengauer  ta’limotini  davom  ettirgan  nemis  faylasufi 



Fridrix  Nisshe

  (1844—1900) 

fikricha,  “borliqning  eng  chuqur  mohiyati  hokimiyatga  erishish  uchun  bo‘lgan  irodadir.”  Nisshe 

inson  borlig‘ida  maxluqlik  va  xoliqlikning  birlashib  ketganini  asoslab  berishga  harakat  qildi. 

Uning  diyorimizda  bundan  ikki  yarim  ming  yil  muqaddam  shakllangan  zardushtiylik  ta’limotini 

o‘rganib yaratgan “Zardusht tavallosi” asarida kuchli shaxslarni tarbiyalash g‘oyasi ilgari surilgan. 

U  o‘z  ortidan  irodasiz  kishilar  ommasini  yetaklashga  qodir  bo‘lgan  irodasi  kuchli  shaxslarni 

tarbiyalash  tarafdori  bo‘lgan.  Nisshening  sivilizatsiya  va  madaniyatning  so‘nishi  va  barqam 

topishi  to‘g‘risidagi  g‘oyasiga  asoslanib,  1918  yilda  G.Shpengler  “Yevropaning  so‘nishi”  degan 

asarini  yozadi.  O‘tgan  asr  oxiri  olimlari  ijtimoiy  inqiroz  va  ma’naviy  turg‘unlikdan  chiqishning 

yo‘lini G‘arbda mumtoz falsafiy merosga murojaat etishda va uni qayta  tiklashda ko‘rdilar. Shu 

zaylda  “Orqaga.  Kantga”  shiori  ostida  neokantchilik,  “Orqaga,  Gegelga”  shiori  ostida  esa 

neogegelchilik paydo bo‘ldi. 

Strukturalizm

  (asosiy  vakillari  Levi  Stross  va  Fuko)  bilishda  strukturaviy  usulning 

ahamiyatini mutlakdashtiradi. Bu oqim tarafdorlari narsa va hodisaning strukturasini bilish uning 

ob’ektiv mohiyatini bilish demakdir, deb hisoblaydilar. Masalan, Levi-Stross mifologik tafakkurni 

taxdil  etib,  turli  joylarda  yashagan  qadimgi  qabilalar  va  xalkdar  yaratgan  afsonalarning  umumiy 

strukturaga ega ekanligini isbot qildi. Uning fikricha, bu afsonalarning asosiy mazmuni bir-biriga 

to‘la  muvofiq  keladi.  Insoniyatning  ilmiy  tafakkuri  ham  bu  ta’limotga  ko‘ra  shunday  prinsipga, 

umumiy mantiqqa ega.  



Germenevtika

  —  qadimgi  yunon  afsonalaridagi  Xudolarning  xohish  va  irodasini 

insoniyatga  tushuntirib  berish  uchun  yerga  yuborilgan  elchisi  —  Germes  nomi  bilan  ataladi. 

Demak, germenevtika — tushunish. tushuntirish, taxdil etish g‘oyalariga asosiy diqqatini qaratadi. 

Jamiyat,  bu  ta’limotga  kura,  kishilar  o‘rtasidagi  muloqotga  asoslanadi.  Muloqot  jarayonida 

madaniy,  tarixiy  va  ilmiy  qadriyatlar  yaratiladi.  Shuning  uchun  falsafaning  asosiy  vazifasi 

hayotning  ma’nosini,  mohiyatini  kishilar  o‘rtasidagi  muloqotdan  qidirishdan  iborat.  Bu  oqim 

vakillari  Shleyermaxer  va  Dil’tey  fikricha,  biror  bir  tarixiy  manbaningto‘g‘ri  taxdil  etilishi 

tadqiqotchining  davr  xususiyatlarini  to‘la  his  etishi,  tushunishi  bilan  bog‘liq.  Hozirgi  davrda  bu 

ta’limotning ko‘plab tarafdorlari mavjud.  

XX asrning 30-yillariga kelib “


Yüklə 0,56 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə